کتاب فغان از عقل

کتاب الکترونیکی فغان از عقل (کمدی منظوم در چهار پرده) با عنوان انگلیسی Woe from wit :a verse comedy in four acts به قلم «آلکساندر سرگییویچ گریبایدوف» نوشته شده و با ترجمهٔ «سروش سلیمی» در سال ۱۴۰۳ توسط نشر ثالث منتشر شده است. این اثر یکی از مهم‌ترین نمایش‌نامه‌های کلاسیک روسیه به‌ شمار می‌آید و با نگاهی انتقادی به جامعهٔ اشرافی و مناسبات اجتماعی روسیهٔ قرن نوزدهم می‌پردازد. نسخهٔ الکترونیکی این اثر را می‌توانید از طاقچه خرید و دانلود کنید.

درباره کتاب فغان از عقل اثر آلکساندر سرگییویچ گریبایدوف

کتاب «فغان از عقل» نمایش‌نامه‌ای کمدی است که در قالب منظوم و در چهار پرده روایت می‌شود. این نمایش‌نامه که در اوایل قرن نوزدهم نوشته شده، تصویری از جامعهٔ اشرافی و بروکراتیک روسیه را به نمایش می‌گذارد و تضاد میان نسل‌ها، ارزش‌های سنتی و مدرن و کشمکش‌های فردی و اجتماعی را به‌ تصویر می‌کشد. نویسنده، «آلکساندر سرگییویچ گریبایدوف»، خود از طبقهٔ اشراف بود و با نگاهی انتقادی و طنزآمیز، مناسبات و باورهای رایج زمانهٔ خود را به چالش کشید.

ساختار کتاب «فغان از عقل» بر پایهٔ دیالوگ‌های پرکشش و شخصیت‌پردازی‌های دقیق استوار است و ترجمهٔ آن سرزندگی و طراوت متن اصلی را حفظ کرده است. این کتاب نه‌تنها اثری ادبی، بلکه سندی اجتماعی از روسیهٔ آن دوران است و بسیاری از جملات و ابیات آن به ضرب‌المثل‌های رایج در زبان روسی تبدیل شده‌اند. این نمایش‌نامه، با محوریت شخصیت «چاتسکی»، به نقد جامعهٔ محافظه‌کار و فرنگی‌مآب می‌پردازد و دغدغه‌های آزادی‌خواهانه و پیشرفت‌طلبانهٔ نسل جوان را بازتاب می‌دهد.

خلاصه کتاب فغان از عقل

هشدار: این پاراگراف بخش‌هایی از داستان را فاش می‌کند!

داستان «فغان از عقل» با بازگشت «چاتسکی» به مسکو پس از سه سال سفر آغاز می‌شود. او به امید به ازدواج با «سوفیا»، دوست دوران کودکی‌اش، به خانهٔ «فاموسوف»، پدر «سوفیا» و رئیس اداره‌ای دولتی، بازمی‌گردد، اما خیلی زود درمی‌یابد که «سوفیا» دل به «مالچالین»، منشی جوان و فروتن خانه، بسته است. «چاتسکی» که نمایندهٔ نسل جدید و اندیشه‌های آزادی‌خواهانه است، با جامعه‌ای اشرافی و محافظه‌کار روبه‌رو می‌شود؛ جامعه‌ای که ارزش‌های کهنه، فرنگی‌مآبی و چاپلوسی را ستایش می‌کند و تاب ایده‌های نو را ندارد. در طول نمایش، «چاتسکی» با شخصیت‌های مختلفی از طبقات گوناگون جامعهٔ مسکو مواجه می‌شود و هر بار با واکنش‌هایی مثل بی‌اعتمادی، تمسخر یا حتی دشمنی روبه‌رو می‌گردد.

«سوفیا» که تحت‌تأثیر ظاهر آرام و فروتنی «مالچالین» قرار گرفته، «چاتسکی» را به‌سردی می‌پذیرد و در نهایت، شایعهٔ دیوانگی «چاتسکی» در میان مهمانان خانه می‌پیچد. این شایعه که از سوی «سوفیا» و به‌دنبال سوءتفاهم‌ها و رقابت‌های عشقی شکل می‌گیرد، به‌سرعت در جامعهٔ بسته و شایعه‌پراکن اشرافی پخش می‌شود. در پایان، «چاتسکی» که از بی‌مهری، تنگ‌نظری و عقب‌ماندگی جامعهٔ اطرافش سرخورده شده، تصمیم می‌گیرد مسکو را ترک کند. این نمایش‌نامه با طنزی تلخ، تضاد میان عقل و جهل، نوگرایی و سنت‌گرایی و فردیت و جمع‌گرایی را به تصویر می‌کشد و سرنوشت قهرمان خود را در برابر جامعه‌ای بسته و بی‌تحمل رقم می‌زند.

چرا باید کتاب فغان از عقل را بخوانیم؟

این کتاب با نگاهی تیزبین و طنزآمیز، ساختارهای اجتماعی و ذهنیت‌های رایج یک جامعهٔ درحال‌گذار را به چالش می‌کشد. کتاب «فغان از عقل» نه‌تنها تصویری از روسیهٔ قرن نوزدهم ارائه می‌دهد، بلکه دغدغه‌هایی جهان‌شمول دربارهٔ آزادی، فردیت و تضاد نسل‌ها را مطرح می‌کند. دیالوگ‌های پرکشش، شخصیت‌پردازی‌های چندلایه و فضای انتقادی اثر فرصتی برای تأمل دربارهٔ مناسبات قدرت، سنت و نوگرایی فراهم می‌آورد. خواندن این نمایش‌نامه امکان آشنایی با یکی از مهم‌ترین آثار کلاسیک ادبیات روسیه و درک بهتر از تحولات اجتماعی و فکری آن دوران را فراهم می‌کند.

خواندن این کتاب را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم؟

مطالعهٔ این کتاب برای علاقه‌مندان به ادبیات نمایشی، دوستداران آثار کلاسیک روسیه، پژوهشگران علوم انسانی و کسانی که به موضوعات اجتماعی، نقد سنت و مدرنیته و تضاد نسل‌ها علاقه دارند مناسب است. همچنین به دانشجویان رشته‌های ادبیات، نمایش‌ و مطالعات فرهنگی توصیه می‌شود.

درباره آلکساندر سرگییویچ گریبایدوف

«آلکساندر سرگییویچ گریبایدوف» دیپلمات، نمایش‌نامه‌نویس، شاعر و آهنگساز روس بود. اثر ماندگار او نمایش‌نامهٔ کمدی منظوم «فغان از عقل» (۱۸۲۳) است که به‌عنوان یکی از شاهکارهای طنز اجتماعی روسیه شناخته می‌شود. او در مقام سفیر روسیه در ایران دورهٔ قاجار فعالیت داشت و نقش مهمی در انعقاد عهدنامهٔ ترکمانچای (۱۸۲۸) ایفا کرد؛ معاهده‌ای که موجب واگذاری بخش‌های وسیعی از قفقاز به روسیه شد.

«گریبایدوف» در مسکو زاده شد. درمورد تاریخ دقیق تولد او میان سال‌های ۱۷۹۰ و ۱۷۹۵ اختلاف است. مادرش برای آیندهٔ او بسیار تلاش کرد و بهترین آموزش‌ها را برایش فراهم ساخت. او در دانشگاه مسکو در رشتهٔ زبان‌شناسی تحصیل کرد. «گریبایدوف» به بسیاری از زبان‌های اروپایی (فرانسه، انگلیسی، آلمانی، ایتالیایی، یونانی و لاتین) و نیز زبان‌های شرقی (عربی، فارسی و ترکی) تسلط داشت. «پوشکین» او را یکی از باهوش‌ترین مردان روسیهٔ زمان خود می‌دانست.

او در سال ۱۸۱۲ تحصیل را رها کرد و به ارتش پیوست. پس از مدتی خدمت در واحد سواره‌نظام، در سال ۱۸۱۶ استعفا داد و سال بعد وارد دستگاه اداری شد. در سال ۱۸۱۸ به‌عنوان دبیر سفارت روسیه در ایران منصوب شد و سپس به گرجستان منتقل شد. او افزون بر سیاست و ادبیات، در موسیقی نیز توانمند بود؛ پیانو، ارگ و فلوت می‌نواخت و چند والس نیز از او به‌ جا مانده است.

از نخستین نوشته‌های او نمایش‌نامهٔ «زوج‌های جوان» (۱۸۱۶) بود که از اثری فرانسوی اقتباس شده بود. بااین‌حال، نامش تنها با کمدی «فغان از عقل» جاودانه شد؛ اثری انتقادی دربارهٔ اشرافیت مسکو و تضاد میان نسل سنت‌گرا و نسل جوانِ اصلاح‌طلب.

«گریبایدوف» در سال ۱۸۲۹ در تهران، هنگام حملهٔ خشمگین مردم به سفارت روسیه، به‌ همراه تمام کارکنانش کشته شد.

اکنون در مسکو و ایروان برای او مجسمه‌ای بر پا شده است.

بخشی از کتاب فغان از عقل

«چاتسکی: (از جایگاه دربان بیرون می‌آید.) این چیست؟ آیا من با گوش‌های خودم شنیدم! خنده نیست، بلکه آشکارا خشم است. با کدام معجزه و شگفتی؟ از طریق کدام افسونگری یک حرف مزخرف دربارهٔ من را همگی یک‌صدا تکرار می‌کنند! و برای بعضی‌ها گویا همچون شادمانی است، دیگران انگار دلسوزی می‌کنند... آه! کاش یک نفر به آدم‌ها رخنه می‌کرد: چه چیز در آن‌ها بدتر است؟ روح یا زبان؟ این ساخته مال چه کسی است! احمق‌ها باور کرده‌اند، به دیگران خبر می‌دهند، پیرزن‌ها در یک چشم‌برهم‌زدن اعلام خطر می‌کنند و این هم افکار عمومی! و این هم آن وطن... نه، در ورود حال حاضر، من می‌بینم که او من را به‌سرعت دلزده می‌کند.»