کتاب خوانش انتقادی علیت از یونان تا فیلسوفان مسلمان

کتاب خوانش انتقادی علیت از یونان تا فیلسوفان مسلمان نوشته محمد حسینی که توسط نشر کوی منتشر شده، اثری پژوهشی در حوزه‌ی فلسفه است. این کتاب به بررسی تطور مفهوم علیت از دوران یونان باستان تا شکل‌گیری فلسفه‌ی اسلامی پرداخته و با رویکردی انتقادی، سیر تاریخی و تحولات نظری این مفهوم را در میان فیلسوفان مختلف واکاوی کرده است. موضوع اصلی کتاب، رابطه‌ی علت و معلول و جایگاه آن در نظام‌های فلسفی است. نسخه‌ی الکترونیکی این اثر را می‌توانید از طاقچه خرید و دانلود کنید.

درباره کتاب خوانش انتقادی علیت از یونان تا فیلسوفان مسلمان

کتاب خوانش انتقادی علیت از یونان تا فیلسوفان مسلمان، اثری پژوهشی و تحلیلی در حوزه‌ی فلسفه است که به بررسی مفهوم علیت و تطور آن در سنت‌های فلسفی مختلف می‌پردازد. این کتاب با ساختاری نظام‌مند، ابتدا به ریشه‌های اندیشه‌ی علیت در یونان باستان می‌پردازد و سپس سیر تحول این مفهوم را در میان فیلسوفان یونانی، نوافلاطونی و در نهایت فیلسوفان مسلمان دنبال می‌کند. نویسنده، محمد حسینی، باتکیه‌بر منابع تاریخی و فلسفی تلاش کرده است تا تصویری جامع از چگونگی شکل‌گیری، نقد و بازخوانی مفهوم علیت ارائه دهد. 

کتاب حاضر از منظر تاریخی و تحلیلی، به بررسی دیدگاه‌های فیلسوفانی چون ارسطو، افلاطون، فلوطین و فیلسوفان اسلامی مانند کندی، فارابی و ابن‌سینا می‌پردازد و نشان می‌دهد که چگونه مفهوم علیت از یک ایده‌ی اسطوره‌ای و دینی به یک اصل بنیادین در فلسفه‌ی اسلامی تبدیل شده است. ساختار کتاب به‌گونه‌ای است که خواننده را با فرازونشیب‌های فکری و نظری پیرامون علیت آشنا می‌کند و زمینه‌ی مقایسه‌ی تطبیقی میان مکاتب مختلف را فراهم می‌آورد.

خلاصه کتاب خوانش انتقادی علیت از یونان تا فیلسوفان مسلمان

کتاب خوانش انتقادی علیت از یونان تا فیلسوفان مسلمان با بررسی تاریخی و تحلیلی مفهوم علیت آغاز می‌شود و نشان می‌دهد که اندیشه‌ی علیت از دوران اسطوره‌ای و باورهای ابتدایی بشر نسبت به رابطه‌ی میان پدیده‌ها ریشه گرفته است. نویسنده ابتدا به این نکته می‌پردازد که حتی در اسطوره‌ها و افسانه‌های کهن، نوعی باور به رابطه‌ی علت و معلول وجود داشته و این باور به‌تدریج در قالب نظریه‌های فلسفی شکل گرفته است. در ادامه، کتاب به بررسی دیدگاه فیلسوفان یونان باستان مانند طالس، آناکسیمنس، فیثاغورس، هراکلیتوس، سقراط، افلاطون و ارسطو می‌پردازد و نشان می‌دهد که چگونه هریک از این متفکران، مفهوم علیت را در نظام فکری خود تبیین کرده‌اند. به‌ویژه، ارسطو با ارائه‌ی نظریه‌ی علل چهارگانه (مادی، صوری، فاعلی و غایی) نقطه‌ی عطفی در تاریخ اندیشه‌ی علیت ایجاد می‌کند و این مفهوم را به‌صورت نظام‌مند وارد فلسفه می‌سازد. 

کتاب سپس به تأثیر اندیشه‌های نوافلاطونی و نظریه‌ی فیض فلوطین می‌پردازد و نشان می‌دهد که چگونه این نظریات، مفهوم علیت را از سطح تبیین‌های مادی و صوری به سطح وجودشناختی و متافیزیکی ارتقا داده‌اند. در بخش‌های بعدی، نویسنده به ورود فلسفه‌ی یونانی به جهان اسلام و مواجهه‌ی متکلمان و فیلسوفان مسلمان با مسئله‌ی علیت می‌پردازد. در این بخش، دیدگاه‌های متکلمان معتزلی، کندی، فارابی، ابن‌سینا و دیگر فیلسوفان اسلامی مورد بررسی قرار می‌گیرد و نشان داده می‌شود که چگونه این متفکران با نقد و بازخوانی نظریه‌های یونانی، مفهوم علیت را در چارچوب فلسفه‌ی اسلامی بازتعریف کرده‌اند. در نهایت، کتاب به نقدهای واردشده بر نظریه‌ی علیت، بررسی نظریه‌ی صدور و قاعده‌ی الواحد و تحلیل دیدگاه‌های فیلسوفان متأخر و معاصر می‌پردازد. نویسنده تلاش کرده است تا با رویکردی انتقادی، نقاط قوت و ضعف هریک از نظریه‌ها را آشکار کند و تصویری روشن از سیر تطور علیت در سنت فلسفی شرق و غرب ارائه دهد.

چرا باید کتاب خوانش انتقادی علیت از یونان تا فیلسوفان مسلمان را بخوانیم؟

این کتاب برای کسانی که به‌دنبال فهم عمیق‌تر مفاهیم بنیادین فلسفی هستند، فرصتی فراهم می‌کند تا با سیر تاریخی و تحولات نظری مفهوم علیت آشنا شوند. کتاب خوانش انتقادی علیت از یونان تا فیلسوفان مسلمان با بررسی تطبیقی دیدگاه‌های فیلسوفان یونانی و اسلامی، امکان مقایسه و تحلیل انتقادی را به خواننده می‌دهد؛ همچنین کتاب با پرداختن به نقدها و چالش‌های مطرح‌شده پیرامون علیت، ذهن مخاطب را به پرسشگری و بازاندیشی در مفاهیم فلسفی دعوت می‌کند. مطالعه‌ی این اثر می‌تواند به درک بهتر ریشه‌های فلسفی اندیشه‌ی اسلامی و نسبت آن با سنت یونانی کمک کند و زمینه‌ی مناسبی برای پژوهش‌های بیشتر در حوزه‌ی فلسفه فراهم آورد.

خواندن این کتاب را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم؟

مطالعه‌ی این کتاب به دانشجویان و پژوهشگران فلسفه، علاقه‌مندان به تاریخ اندیشه و کسانی که دغدغه‌ی فهم مفاهیم بنیادین مانند علیت، رابطه‌ی علت و معلول و تطور آن در سنت‌های مختلف را دارند، پیشنهاد می‌شود؛ همچنین این اثر برای کسانی که به‌دنبال شناخت ریشه‌های فلسفه‌ی اسلامی و ارتباط آن با فلسفه‌ی یونان هستند، مفید خواهد بود.

بخشی از کتاب خوانش انتقادی علیت از یونان تا فیلسوفان مسلمان

«کشف رابطه هدفمند میان اجزاء عالم هستی، از دیرباز موضوع مطالعه اندیشمندان بوده است. یکی از این واقعیت‌ها که همواره سهم مهمی را به خود اختصاص داده است؛ تأثیر پدیده‌ها بر یکدیگر یا رابطه معنادار میان پدیده‌هاست. این کنش و واکنش معنادار هم در میان اجزای طبیعت دیده می‌شود و هم در فرآیند معرفت‌یابی و ادراکی بشر. تأثیر پدیده‌ها که در یک نام‌گذاری عام می‌توان از آن با عنوان علیت تعبیر نمود، کاملاً با نهاد انسان آشناست. انسان‌ها هرچند که نام و حقیقت علیت را ندانند، اما به صورت خودآگاه یا ناخودآگاه به رعایت آن ملتزم هستند؛ از این رو در هنگام گرسنگی، با تشخیص علت این عارضه به سراغ غذا می‌روند و نیاز خویش را برطرف می‌کنند و چون صدایی بشنوند، ناخودآگاه در پی یافتن منشأ آن صدا واکنش نشان می‌دهند. این قرائت، بدیهی‌ترین و فطری‌ترین تفسیر از اصل علیت است. اما کار بشر با این مفهوم به ظاهر بدیهی به همین جا ختم نگردید و ذهن پرسش‌گر بشر را اقناع نکرد.»