کتاب درآمدی به فلسفه اخلاق اسلامی

کتاب درآمدی به فلسفه اخلاق اسلامی نوشتهٔ «محسن جوادی»، اثری است که نشر شرکت کتاب هرمس آن را منتشر کرده است. این کتاب به بررسی مبانی، ساختارها و رویکردهای مختلف اخلاق اسلامی می‌پردازد و می‌کوشد تصویری روشن از فلسفهٔ اخلاق در سنت اسلامی ارائه دهد. نویسنده با رویکردی تحلیلی، به‌جای پرداختن به جزئیات آموزه‌های اخلاقی، بیشتر به مبانی نظری و قالب‌های کلی اخلاق اسلامی توجه کرده است. این کتاب به‌ویژه برای دانشجویان و علاقه‌مندان به فلسفهٔ اخلاق و مطالعات اسلامی مناسب است. نسخهٔ الکترونیکی این اثر را می‌توانید از طاقچه خرید و دانلود کنید.

درباره کتاب درآمدی به فلسفه اخلاق اسلامی اثر محسن جوادی

کتاب «درآمدی به فلسفهٔ اخلاق اسلامی» ناداستانی در حوزهٔ فلسفه است که به بررسی ریشه‌ها، مبانی و ساختار اخلاق اسلامی می‌پردازد. «محسن جوادی» در این کتاب با نگاهی تطبیقی و تحلیلی، جریان‌های مختلف اخلاقی در تمدن اسلامی را معرفی کرده است؛ از اخلاق نقلی و فلسفی تا عرفانی و کلامی. ساختار کتاب به گونه‌ای است که ابتدا به کلیات و مفاهیم بنیادین اخلاق، جایگاه عقل و وحی، و نسبت آن‌ها با یکدیگر پرداخته و سپس به‌سراغ رویکردهای مختلف در اخلاق اسلامی رفته است. نویسنده تلاش کرده ضمن معرفی منابع اصلی اخلاق اسلامی مانند قرآن، حدیث، فلسفه و عرفان، به تفاوت‌ها و شباهت‌های این رویکردها نیز اشاره کند. این کتاب بیشتر به‌عنوان یک متن دانشگاهی و مقدماتی برای آشنایی با فلسفهٔ اخلاق اسلامی نگاشته شده و برای دانشجویان رشته‌های فلسفه، الهیات و مطالعات اسلامی قابل استفاده است. «محسن جوادی» در کنار مباحث نظری به برخی از آموزه‌ها و هشدارهای اخلاقی اسلامی نیز پرداخته تا خواننده با فضای عملی و هنجاری اخلاق اسلامی نیز آشنا شود.

خلاصه کتاب درآمدی به فلسفه اخلاق اسلامی

کتاب حاضر با طرح این پرسش آغاز می‌شود که انسان چگونه می‌تواند میان غرایز حیوانی و عقل الهی خود تعادل برقرار کند و به سعادت و زندگی خوب دست یابد. نویسنده ابتدا به اهمیت دانش اخلاق و نقش آن در هدایت انسان به‌سوی حیات طیبه اشاره و تأکید کرده که اخلاق نه‌تنها از منظر عقل، بلکه با تکیه بر وحی و آموزه‌های دینی معنا پیدا می‌کند. کتاب به معرفی رویکردهای مختلف اخلاقی در تمدن اسلامی می‌پردازد؛ اخلاق نقلی که بر متون دینی و روایات تکیه دارد و آموزه‌های اخلاقی را مستقیماً از قرآن و حدیث استخراج می‌کند؛ اخلاق فلسفی که با الهام از سنت یونانی و فیلسوفانی چون ارسطو به تحلیل عقلانی فضایل و رذایل می‌پردازد و تلاش می‌کند میان عقل و وحی پیوند برقرار کند؛ اخلاق عرفانی که بر تهذیب نفس، عشق الهی و سلوک معنوی تأکید دارد و هدف نهایی را رسیدن به مقام فنا و قرب الهی می‌داند؛ اخلاق کلامی و اصول فقه که به بررسی حسن و قبح افعال و تکلیف الهی و نقش عقل در استنباط احکام اخلاقی می‌پردازد. این کتاب به نقش عقل عملی و نظری در فلسفهٔ اسلامی اشاره می‌کند و تفاوت آن‌ها را در حوزهٔ اخلاق و حکمت عملی شرح می‌دهد. نویسنده با بررسی مفهوم نفس و جایگاه آن در اخلاق نشان می‌دهد که شناخت نفس و تهذیب آن، مقدمهٔ ضروری برای تحقق فضایل اخلاقی است. نویسندهٔ کتاب حاضر بر اهمیت پیوند عقل و وحی در اخلاق اسلامی تأکید دارد و معتقد است که تنها با ترکیب این دو می‌توان به نظامی اخلاقی دست یافت که هم عقلانی و هم دینی باشد.

چرا باید کتاب درآمدی به فلسفه اخلاق اسلامی را بخوانیم؟

این کتاب با رویکردی جامع به معرفی جریان‌ها و منابع متنوع اخلاق اسلامی می‌پردازد و تلاش می‌کند تصویری روشن از فلسفهٔ اخلاق در سنت اسلامی ارائه دهد. خواننده با مطالعهٔ این اثر با تفاوت‌ها و شباهت‌های رویکردهای نقلی، فلسفی، عرفانی و کلامی در اخلاق اسلامی آشنا می‌شود و می‌تواند جایگاه عقل و وحی را در شکل‌گیری نظام اخلاقی اسلامی بهتر درک کند؛ همچنین این کتاب به مباحث بنیادینی چون تعریف اخلاق، نقش نفس و نسبت اخلاق با فقه و کلام می‌پردازد که برای علاقه‌مندان به فلسفه و مطالعات اسلامی ارزشمند است.

خواندن این کتاب را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم؟

مطالعهٔ این کتاب برای دانشجویان و پژوهشگران رشته‌های فلسفه، الهیات، علوم اسلامی و اخلاق مناسب است؛ همچنین کسانی که دغدغهٔ فهم مبانی نظری اخلاق اسلامی یا علاقه‌مند به مقایسهٔ رویکردهای مختلف اخلاقی در سنت اسلامی هستند، می‌توانند از این اثر بهره ببرند.

درباره محسن جوادی

«محسن جوادی»زادهٔ سال ۱۳۴۲ در ابهر و از چهره‌های شناخته‌شده در حوزهٔ فلسفهٔ اخلاق و استاد دانشگاه قم است. او در دولت سیزدهم از آذر ۱۴۰۳ برای دومین‌بار به‌عنوان معاون فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی منصوب شد و همزمان ریاست پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات را نیز بر عهده داشت. پیش‌تر در دولت حسن روحانی از سال ۱۳۹۶ تا ۱۴۰۰، همین سمت را در وزارت ارشاد بر عهده داشت؛ همچنین دبیری علمی جایزهٔ جهانی کتاب سال جمهوری اسلامی ایران را در کارنامهٔ خود دارد. محسن جوادی تألیفات متعددی در زمینهٔ اخلاق، فلسفه و معارف اسلامی داشته که از مهم‌ترین آن‌ها می‌توان اشاره کرد به کتاب‌های «آشنایی با متون اخلاق اسلامی» (دانشگاه پیام نور)، «معارف اسلامی ۲» (با همکاری علیرضا امینی، دفتر نشر معارف)، «جستارهایی در اخلاق کاربردی» (گروه مؤلفان، دانشگاه قم)، «گفتارهایی در نظریهٔ اعتباریات و نظریهٔ اجتماعی» (با همکاری حسین هوشنگی، دانشگاه امام صادق)، «مسئلهٔ باید و هست» (بوستان کتاب)، «درآمدی بر خداشناسی فلسفی» (بنیاد معارف اسلامی) و «نظریهٔ ایمان در عرصهٔ قرآن و کلام» (نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری). آثار او بیشتر در تقاطع دین، اخلاق و فلسفه قرار دارند و نقش مؤثری در تبیین مباحث اعتباری و الهیاتی در فضای آکادمیک ایران ایفا کرده‌اند.

بخشی از کتاب درآمدی به فلسفه اخلاق اسلامی

«"یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لَا تَتَّبِعُوا خُطُوَاتِ الشَّیْطَانِ وَمَنْ یَتَّبِعْ خُطُوَاتِ الشَّیْطَانِ فَإِنَّهُ یَأْمُرُ بِالْفَحْشَاءِ وَالْمُنْکَرِ" (۲۴:۲۱).

ای کسانی که ایمان آورده‌اید، پای از پی گام‌های شیطان منهید و هر کس پای بر جای گام‌های شیطان نهد [بداند که] او به زشتکاری و ناپسند وامی دارد."

هر گامی که برای تقویت فحشا و منکر برداشته شود، گام شیطان است و نهایت آن بدبختی خود و جامعه است. شیطان وقتی دمساز و رفیق آدمی می‌شود که او از ذکر و یاد خداوند رحمان سر باز زند: "و هر کس از یاد [خدای] رحمان دل بگرداند، بر او شیطانی می‌گماریم تا برای وی دمسازی باشد" (۴۳:۳۶).

شیطان با استفاده از اثرات برخی از کارها، مانند نوشیدن شراب و بازی قمار، بذر کینه و دشمنی را میان آدمیان می‌کارد و آن‌ها را از یک زندگی پاک انسانی محروم می‌کند: "همانا شیطان می‌خواهد با شراب و قمار میان شما دشمنی و کینه ایجاد کند و شما را از یاد خدا و از نماز باز دارد. پس آیا شما دست برمی دارید؟" (۵:۹۱).

به هر حال، یکی از عوامل بدبختی انسان همین شیطان است؛ البته وقتی که ما با رضایت خود در پی بانگ شیطان برویم. والا در صورت مقاومت انسان، او قدرتی ندارد که به قهر و غلبه آدمی را از مسیر هدایت و خوشبختی بیرون کند.

عالمان اخلاق برای رهایی از وسوسه‌های شیطان با استفاده از آموزه‌های دینی توصیه‌های راهگشایی دارند که یکی از مهم‌ترین آن‌ها ذکر خداوند و یاد او و نیز کمک گرفتن از او در این میدان مبارزه است. و از جمله راه‌های دیگر، دوری کردن از اموری است که شیطان از طریق آن‌ها در دل آدمی نفوذ می‌کند و اهداف خود را پیش می‌برد.»