کتاب تطور آرای مفسران در تفسیر عبارت کن فیکون

کتاب تطور آرای مفسران در تفسیر عبارت کن فیکون نوشتهٔ معصومه حامدی تازه کند است. نشر سنجاق این کتاب را به‌صورت الکترونیک منتشر کرده است. اثر حاضر که در دستهٔ تفسیر قرار گرفته، در باب گونه، خاستگاه و پیامدهای عبارت کن فیکون است. این پژوهش با روش کتابخانه‌ای و توصیفی - تحلیلی به بررسی گونه‌شناسی، خاستگاه و پیامدهای خوانش‌های مختلف عبارت «کن فیکون» در آرای مفسران بدون ورود به مباحث کلامی و فلسفی پرداخته است. نسخهٔ الکترونیکی این اثر را می‌توانید از طاقچه خرید و دانلود کنید.

درباره کتاب تطور آرای مفسران در تفسیر عبارت کن فیکون اثر معصومه حامدی تازه کند

کتاب «تطور آرای مفسران در تفسیر عبارت کن فیکون» (گونه‌شناسی، خاستگاه و پیامدها) که در سال ۱۴۰۳ منتشر شده، با هدف بررسی آرای مفسران شیعه و سنی دربارهٔ آیه «کن فیکون» و لوازم کلامی، فلسفی و عرفانی آن شکل گرفته است. اهداف این اثر شامل شناسایی تطور تفاسیر، تبیین آثار تفاسیر در زندگی فردی و اجتماعی و بررسی تأثیر دیدگاه‌های مفسران در مسئلهٔ جبر و اختیار انسان در آفرینش خودش است. این پژوهش با شناسایی گونه‌های تفسیری، خاستگاه آن‌ها و پیامدهایشان به‌دنبال ارائهٔ نظریه‌ای جدید در حوزهٔ خلقت انسان و نقد دیدگاه‌های جبری پیشین است و هدف نهایی آن نشر حکمت شیعه در مسائل چالش‌برانگیز با تکیه بر آموزه‌های معصومان (ع) و تغییر نگرش تفسیری در آیات و روایات مربوطه است. این پژوهش باتوجه‌به خلأ موجود در بررسی مسئلهٔ جبر و اختیار در تکوین، رویکردی نوآورانه دارد و به‌دنبال بیان تبعات متفاوت تفاسیر مختلف از عبارت «کن فیکون» است.

خلاصه کتاب تطور آرای مفسران در تفسیر عبارت کن فیکون

در بررسی تفاسیر آیهٔ «کن فیکون»، مفسران دو رویکرد مجازی و حقیقی داشته‌اند. رویکرد مجازی بر غیرواقعی و نمادین‌بودن این عبارت تأکید کرده است؛ درحالی‌که رویکرد حقیقیْ آن را کلام و فعل خداوند دانسته است. تفسیر حقیقی از قرن دوم آغاز شده و در قرون چهارم تا چهاردهم (به‌جز قرن نهم) هر دو رویکرد وجود داشته‌اند، اما در قرن چهاردهم گرایش به تفسیر مجازی بیشتر بوده است. در قرن نهم، تفسیر حقیقی غالب بوده است. خاستگاه این اختلافات تفسیری را می‌توان در متن قرآن و شخصیت مفسر جست‌وجو کرد. پیامدهای پذیرش اختیار تکوینی در رویکرد حقیقی شامل عدل‌گرایی، اختیار انسان در تکوین، قیام علیه ظلم، تفسیر نوین روایات طینت، سعادت و شقاوت و درک متفاوتی از دوران‌های سختی است که منجر به رشد ایمان، پذیرش آگاهانهٔ اوامر الهی، مسئولیت‌پذیری و اطاعت مشتاقانه و اعتراض به حاکمان ظالم می‌شود. در مقابل، خوانش جبری از «کن فیکون» به جبرگرایی و پذیرش ظلم می‌انجامد. یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهد که در تفسیر حقیقی «کن فیکون» نوعی معرفت و اختیار از جنس «امر بین الامرین» برای مخلوق در تکوین پذیرفته می‌شود که می‌تواند به پرسش‌های مربوط به جبر تکوینی و تقدیر پاسخ دهد؛ همچنین نحوهٔ تفسیر مفسران تأثیر قابل توجهی بر زندگی فردی و اجتماعی انسان‌ها و حکومت‌ها دارد.

چرا باید کتاب تطور آرای مفسران در تفسیر عبارت کن فیکون را بخوانیم؟

تفسیر مجازی «کن فیکون» به جبر خداوند در آفرینش منجر می‌شود و می‌تواند الهام‌بخش ظلم و انکار مسئولیت در انسان‌ها و توجیه ظلم حکومت‌ها شود. تفسیر حقیقی «کن فیکون» قائل به اعطای معرفت و اختیار انتخاب هستی به مخلوق است تا شاهد عدل الهی باشد و تکالیف را بپذیرد و در برابر ظلم قیام کند.

کتاب تطور آرای مفسران در تفسیر عبارت کن فیکون را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم؟

این کتاب را به دوستداران حوزهٔ تفسیر آیات پیشنهاد می‌کنیم.

بخشی از کتاب تطور آرای مفسران در تفسیر عبارت کن فیکون

«گونه‌شناسی تفسیر آیات «کن فیکون» نمایانگر تنوّع خوانش مفسران در این زمینه بود؛ امّا ذیل دو گونه بزرگِ تفسیرِ مجازی و حقیقی از «کن فیکون»، دسته‌بندی شد. گروهی از قائلان به خوانشِ حقیقی از «کن فیکون»، جبر در تکوین را قبول ندارند و معتقدند خداوند نوعی معرفت و اختیار در تکوین به مخلوقات اعطاء کرده‌است و آنها را بر اساس نوعِ اجابتِ امرش و یا انکار آن، در عرصه هستی، آورده‌است. این اختیار، تفویض محض نیست بلکه اختیاری است از جنس اختیاری که در تشریع، با رهنمود معصومین علیهم‌السّلام وجود دارد؛ یعنی با آموزه «امر بین الامرین».

هرچند با شنیدن عبارت «کن فیکون»، جبر در تکوین، در ذهن تداعی می‌شود؛ امّا «برخی از مفسران که خطاب خداوند را حقیقی می‌دانند علاوه بر نظرات تفسیری، در مورد قابلیّت و اختیار مخلوق در تکوین هم نظریه‌پردازی کرده‌اند و از ظاهر عبارت «کن فیکون» که از آن به جبر تکوینی یاد می‌شود نوعی معرفت و اختیار برای مخلوق، در پذیرش هستی قائل شده‌اند.» (حامدی‌تازه‌کند، ۱۴۰۱ ه.ش، ۲۷). خوانش اختیار از «کن فیکون»، پیامدهایی دارد که اهمّ آنها عبارتند از: عدل‌گرایی، اختیار انسان در آفرینش، قیام علیه حاکمان جور، خوانشی نو از روایات طینت، سعادت و شقاوت انسان و واقعه سال‌های محنت. این پیامدها تسامحاً به خوانش حقیقی نسبت داده‌شده‌است والّا در این خوانش نیز، عده‌ای علیرغم تفسیر حقیقی از «کن فیکون»، به جبر در تکوین معتقدند.»