کتاب تاریخچه ارومیه

کتاب تاریخچه ارومیه نوشته‌ی رحمت‌الله توفیق اثری مستند درباره‌ی وقایع و تحولات شهر ارومیه در سال‌های جنگ جهانی اول و آشوب‌های پس از آن است. این کتاب با تکیه‌بر یادداشت‌های عینی و روایت‌های دست‌اول، تصویری از فرازونشیب‌های اجتماعی، سیاسی و نظامی این منطقه در یکی از پرآشوب‌ترین دوره‌های تاریخ معاصر ایران ارائه می‌دهد. نویسنده که خود از اهالی ارومیه بوده، با نگاهی دقیق و جزئی‌نگر، رخدادهای مهمی چون ورود نیروهای روس و عثمانی، درگیری‌های قومی و مذهبی، و تأثیرات جنگ بر زندگی مردم را ثبت کرده است. ساختار کتاب بر پایه‌ی فصل‌هایی است که هرکدام به بخشی از این تحولات اختصاص یافته‌اند و در کنار روایت‌ها، اسناد و تصاویری نیز ضمیمه شده است. انتشارات شیرازه کتاب ما آن را منتشر کرده است. نسخه‌ی الکترونیکی این اثر را می‌توانید از طاقچه خرید و دانلود کنید.

درباره کتاب تاریخچه ارومیه

کتاب تاریخچه ارومیه به قلم رحمت‌الله توفیق، اثری مستند و خاطره‌محور درباره‌ی رویدادهای ارومیه در سال‌های جنگ جهانی اول و دوره‌ی پس از آن است. این کتاب در قالب یادداشت‌هایی که نویسنده به‌عنوان شاهد عینی نگاشته، به بررسی تحولات سیاسی، اجتماعی و نظامی ارومیه می‌پردازد. ساختار کتاب بر اساس فصل‌هایی تنظیم شده که هرکدام به یک مقطع یا رخداد مهم اختصاص یافته‌اند؛ از شروع جنگ جهانی و تزلزل حاکمیت روسیه تا استیلای اسماعیل‌آقا سمیتقو و نقش نیروهای خارجی و داخلی در آشوب‌های منطقه. کتاب با زبانی گزارشی و بدون آرایه‌های ادبی پیچیده، تلاش کرده است تصویری واقعی از فضای پرتنش آن سال‌ها ارائه دهد. در کنار روایت‌های شخصی، اسناد و تصاویر تاریخی نیز به متن افزوده شده‌اند تا مستند بودن روایت‌ها تقویت شود. رحمت‌الله توفیق، که خود در بطن این وقایع حضور داشته، با دقت به جزئیات و ثبت خاطرات روزانه، کتاب را به منبعی ارزشمند برای شناخت تاریخ محلی ارومیه و تأثیرات جنگ جهانی اول بر این شهر تبدیل کرده است.

خلاصه کتاب تاریخچه ارومیه

کتاب تاریخچه ارومیه با روایت یادداشت‌های رحمت‌الله توفیق، از آغاز نهضت مشروطه در ارومیه و شکل‌گیری انجمن‌های صنفی شروع می‌شود. نویسنده ابتدا به موقعیت جغرافیایی و حساسیت‌های قومی و مذهبی منطقه اشاره کرده و سپس به ورود نیروهای روس و عثمانی و تأثیر آن‌ها بر اوضاع شهر می‌پردازد. در این دوره، ارومیه صحنه‌ی کشمکش‌های متعدد میان مشروطه‌خواهان، مخالفان مشروطه، نیروهای روس، عثمانی، اکراد و گروه‌های مسیحی و مسلمان بود. در ادامه، کتاب به شرح وقایع جنگ جهانی اول و حضور نیروهای خارجی در ارومیه می‌پردازد؛ از جمله ورود و خروج روس‌ها، پیشروی عثمانی‌ها، و نقش نیروهای محلی و عشایر در تحولات منطقه. نویسنده با جزئیات به فجایع انسانی، غارت‌ها، آتش‌سوزی بازار، و کشتارهای گسترده اشاره کرده و وضعیت بغرنج مردم شهر و دهات اطراف را در این دوران به تصویر کشیده است. در فصل‌های بعدی، به شکل‌گیری گروه‌های مسلح مسیحی و مسلمان، مذاکرات و تلاش‌های نافرجام برای صلح و امنیت، و در نهایت وقوع قتل‌عام‌ها و آشوب‌های خونین پرداخته شده است. کتاب همچنین به نقش کنسولگری‌ها، صلیب احمر فرانسه و هیئت‌های خارجی در مدیریت بحران و گاه تشدید تنش‌ها اشاره دارد. در بخش‌هایی از کتاب، سرگذشت دهات اطراف ارومیه و فجایع رخ‌داده در آن‌ها نیز روایت شده است. نویسنده با ذکر اسامی افراد، جزئیات حملات، و پیامدهای اجتماعی و اقتصادی این وقایع، تصویری ملموس از یکی از تلخ‌ترین دوره‌های تاریخ ارومیه ارائه داده است.

چرا باید کتاب تاریخچه ارومیه را بخوانیم؟

این کتاب با تکیه‌بر روایت‌های عینی و مستند، فرصتی برای شناخت یکی از حساس‌ترین و کمترشناخته‌شده‌ترین دوره‌های تاریخ معاصر ایران فراهم می‌کند. ویژگی شاخص آن، حضور نویسنده در بطن وقایع و ثبت جزئیات روزمره‌ی زندگی مردم در شرایط جنگ و آشوب است. کتاب نه‌تنها تحولات سیاسی و نظامی را شرح داده، بلکه به تأثیرات اجتماعی، روانی و اقتصادی این رخدادها بر مردم عادی نیز پرداخته است. همچنین، وجود اسناد و تصاویر تاریخی، اعتبار و جذابیت بیشتری به روایت‌ها بخشیده است. مطالعه‌ی این اثر می‌تواند به درک عمیق‌تر از پیچیدگی‌های روابط قومی، مذهبی و بین‌المللی در منطقه‌ی آذربایجان غربی و به‌ویژه شهر ارومیه کمک کند.

خواندن این کتاب را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم؟

خواندن این کتاب به پژوهشگران تاریخ معاصر ایران، علاقه‌مندان به مطالعات منطقه‌ای، دانشجویان رشته‌های تاریخ و علوم اجتماعی، و کسانی که به بررسی تأثیر جنگ‌ها و تحولات سیاسی بر جوامع محلی علاقه دارند، پیشنهاد می‌شود. همچنین برای افرادی که به دنبال شناخت ریشه‌های تنش‌های قومی و مذهبی در غرب ایران هستند، این اثر منبعی ارزشمند است.