کتاب طراحی آموزشی

کتاب طراحی آموزشی؛ مبتنی بر روش‌های فعال یاددهی - یادگیری نوشتهٔ شهربانو مرزبان و سیده فاطمه ساداتی کهساری و ویراستهٔ خدیجه نوروزی است و انتشارات جامخانه آن را منتشر کرده است.

درباره کتاب طراحی آموزشی

طراحی در لغت به معنای خلاقیت توام با اختراع‌کردن، اندیشیدن، یا تنظیم یک نظریه ذهنی، ترسیم، ساختن و آماد‌ه‌کردن پیش‌نویس یک نقشه، اختصاص‌دادن یا به‌کارگیری منابع برای دست‌یابی به یک هدف و سرانجام تهیه یک نقشه کاری برای حصول آنچه که از پیش تعیین شده، آمده است. طراحی بخشی از تجربه، دانش و مهارت انسان است که این واژه مترادف با حل مسئله است. طراحی آموزشی را می‌توان تهیه نقشه‌های مشخص در مورد چگونگی دست‌‌‌یابی به هدف‌های آموزشی تعریف کرد؛ به عبارت دیگر، هرگاه برای دست‌یابی به یک سلسله از دانش‌ها و مهارت‌ها به عنوان هدف‌های آموزشی مجموعه‌ای از فعالیت‌ها و روش‌های آموزشی، قبل از تحقق آموزش پیش‌بینی و تنظیم شود، در واقع طراحی آموزشی انجام شده است. بنابراین طراحی آموزشی را می‌توان تجویز یا پیش‌بینی روش‌های مطلوب آموزشی برای نیل به تغییرات مورد نیاز در دانش‌ها و مهارت‌ها و عواطف شاگردان دانست. پس به فرایند نظام‌داری که معلمان در طرح، اجرای موثر فرایند یادگیری و آموزش و ارزش‌یابی، از آن استفاده می‌کنند تا نتایج مطلوب یادگیری حاصل شود.

خواندن کتاب طراحی آموزشی را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به همهٔ معلمان پیشنهاد می‌کنیم.

بخشی از کتاب طراحی آموزشی

«فرایند نظام‌مند و مؤثر انتقال اصول یادگیری و آموزش در قالب ایده ها و طرح‌های برای فعالیت‌ها، محتوا، منابع اطلاعاتی و ارزشیابی آموزشی است (موریسون، ۱۳۷۸).

طراح آموزشی شبیه یک مهندس عمل می‌کند، هردو کارشان را بر اساس اصولی طراحی می‌کنند که درگذشته موفقیت‌آمیز بوده است. مهندس طراحی خود را بر اساس اصول فیزیک انجام می‌دهد، طراح آموزشی حوزه کاری خود را بر اساس اصول آموزش و یادگیری طراحی می‌کند. هردو سعی می‌کنندراه‌حل‌هاییرا طراحی کنند که نه فقط کارکردی، بلکه پایان جالبی برای کاربران داشته باشد. هردو نقشه‌ها را برای راه‌حل‌ها می‌نویسند اما ضرورتاً طرح‌ها بر پیامدهای واقعی تبدیل نمی‌شود و به همه اهداف نمی‌رسد، زیرا آن‌ها طرح خود را برای اجرا به افراد دیگری می‌دهند.

مثال از طراحی آموزشی «معلمی که در کلاس پشت میز خود نشسته و به نمرات امتحان مستمری که از بچه‌ها گرفته نگاه می‌کند، او مشغول بررسی عملکرد دانش‌آموزان در ذهن خودش است و به خاطر می‌آورد که چگونه به دانش آموزان خود تدریس کرده، او قصد دارد که در آینده به شیوه‌ای جدید به بچه‌ها تدریس کند «او مشغول بررسی دانش جدیدی از برنامه طراحی آموزشی در ذهن است»(موریسون، ۱۳۷۸).

طراحی آموزشی مبتنی بر نظریه‌های یادگیری فناوری اطلاعات، تحلیل نظام‌مند و روش‌های مدیریت است (موریسون، ۱۳۸۷).

در یک طراحی آموزشی به آموزش از زاویه یادگیرنده نگاه می‌شود اما در رویکرد آموزش‌وپرورش (کارآموزی سنتی) به آموزش از زاویه محتوا نگریسته می‌شود، کاربرد فرایند طراحی آموزشی در آموزش‌وپرورش عمومی، آموزش عالی و کارآموزی مهارت‌ها می‌باشد (موریسون، ۱۳۸۷).

فرایند طراحی آموزشی

رویکردهای مطرح در طراحی آموزشی:

دورویکرد اصلی در زمینه طراحی آموزشی وجود دارد:

دیدگاه سیستمی: این دیدگاه طراحی آموزشی، آموزش را به‌عنوان یک فراگرد مشتمل بر درون داد، فرایند، برونداد تلقی می‌کند. این رویکرد مبتنی بر آموزه‌های روان‌شناسی رفتاری و شناختی است. برون دادها یا نتایج آموزشی ابتدا به‌صورت مشخص بیان می‌شوند و به دنبال آن روش‌هایی برای فعالیت‌های یاددهی-یادگیری پیش‌بینی می‌شود، تا شاگردان با انجام آن به اهداف و نتایج موردنظر برسند (فردانش، ۱۳۹۱).

اصول ساختارگرایی برای طراحی آموزشی

روش‌ها و راهبردهای آموزشی ساخت‌گرایان معطوف به کمک شاگردان برای بررسی موضوع‌ها و شرایط پیچیده و تفکر درزمینه ای خاص مانند فردی متخصص است. بنابراین از شاگرد می‌خواهند تا به ساختن درک فردی خود از موضوع از طریق اجتماعی اقدام کنند. در اینجا محتوا از پیش تعیین نمی‌شود و بر دستیابی به منابع مختلف تأکید می‌شود (لشین، ۱۳۷۴).

- تأکید بر مشخص کردن زمینه‌ای که مهارت‌های یادگیری شده در آن کاربرد خواهد داشت (یادگیری در زمینه معنی‌دار)

- تأکید بر کنترل اعمال‌شده از سوی شاگرد و کار شاگرد روی اطلاعات (به‌کارگیری فعال آموخته‌ها)

- ارائه اطلاعات از راه‌های مختلف و متنوع (برخورد با اطلاعات در زمان‌ها، زمینه‌ها و باهدف‌های مختلف و از دیدگاه‌های مختلف)

- به‌کارگیری مهارت‌های مشکل‌گشایی برای عبور از اطلاعات داده‌شده (ایجاد توانایی‌های تشخیص طرح و ارائه مشکل‌ها از راه‌های مختلف)

- مبتنی بودن ارزشیابی بر انتقال دانش‌ها و مهارت‌ها (در شرایطی که با شرایط مورداستفاده درزمان آموزش متفاوت باشد)(دیناروند، ۱۳۹۰).

بارکر۸ ۱۹۹۴ عوامل اصلی که باید یک طراح آموزشی هنگام طراحی در نظر بگیرد را به شرح زیر بیان می‌کند:

- تلفیق نظریه‌های یادگیری: زیرا که افراد با ابزار، روش‌ها و راهبردهای مختلف فرامی‌گیرند.

- رویکرد آموزش تلفیقی: زیرا برنامه آموزشی می‌تواند برای ارائه اطلاعات، آموزش خصوصی، آموزش جبرانی، ارائه فرصت تفکر، تجربه یا مشاوره باشد.

- عوامل محیطی: شرایط فیزیکی که یادگیری در آن انجام می‌شود، مانند خانه، محل کار، مرکز یادگیری آزاد، کلاس درس، اتاق کنفرانس

- تلفیق نقش رسانه‌ها: زیرا رسانه‌ها می‌توانند نقش معلم حضوری، مربی، راهنما، کتاب، جعبه‌ابزار، آزمون‌کننده، شبیه‌ساز، منبع اطلاعاتی یا بازی را داشته باشد (بارکر، ۱۹۹۴).

- فرایندی که در زمان آماده‌سازی یک فعالیت آموزشی طی می‌شود، طراحی آموزشی است. طراحی آموزشی وجود یک چارچوب مشخص و نظام‌مند برای تنظیم اهداف یادگیری، تهیه محتوای آموزشی و انتخاب روش‌های آموزشی مناسب، تصمیم‌گیری در مورد آنچه قرار است در طی یک فعالیت آموزشی به دست آید و نحوه به دست آوردن آن را امکان‌پذیر می‌سازد. طراحی آموزشی یکی از فعالیت‌های بسیار حساس و مهم در رابطه با مهارت‌های پیش از تدریس است. صاحب‌نظران، طراحی آموزشی را به‌صورت تهیه نقشه‌های مشخص در زمینه چگونگی رسیدن به هدف‌های آموزشی تعریف کرده‌اند. استفاده از الگوهای مطرح در طراحی آموزشی منجر به بهتر شدن فرایند یاددهی-یادگیری می‌شود. در اینجا به توضیح اصطلاحاتی از جمله طراحی، طراحی آموزشی، تفاوت طراحی آموزشی با تکنولوژی آموزشی، فرایند طراحی آموزشی و الگوهای طراحی آموزشی پرداخته شد.

اجزا یک طراحی آموزشی مناسب:

۱-تعیین اهداف آموزشی (هدف کلی _ هدف های رفتاری)

۲-تحلیل آموزشی (تعیین فعالیتهای آموزش دهنده یا واکنش های فراگیر است)

۳-گزینش

۴-تعیین شیوه های انتقال مفاهیم آموزشی

۵-تعیین رسانه های آموزشی

۶-تعیین نظام ارزشیابی آموزشی»