کتاب عناصر دیداری و اهمیت آن در کتاب های کودک و نوجوان

کتاب عناصر دیداری و اهمیت آن در کتاب های کودک و نوجوان نوشتهٔ الهه اصغرزاده و فرح سادات سجادی است. این کتاب را انتشارات گیوا منتشر کرده است.

درباره کتاب عناصر دیداری و اهمیت آن در کتاب های کودک و نوجوان

تصویر در کتاب‌ها و نشریات کودکان همواره جایگاه ویژه‌ای داشتند و با توجّه به پیشرفت صنعت چاپ و تصویرگری در حال حاضر تصویرگری سهم عمده‌ای از کتاب کودکان و نوجوانان را به خود اختصاص داده است. بدیهی است رشد سریع تصویرگری در دهه‌های گذشته، این پرسش را ایجاد می‌کند که قرارگرفتن محتوای تصویرگری در کتاب کودکان و نوجوانان، چه تأثیری بر انتقال بهتر محتوا و جذابیّت آن خواهد گذاشت.

باید توجه داشت همان‌طور که ادبیّات و سبک‌های ادبی، محدودیت و ثباتی ندارند و در طول زمان تغییر و تکامل می‌یابند، در تصویرگری کتاب‌ها نیز هرروزه از روش‌های جدیدتری استفاده می‌شود تا حس کنجکاوی کودکان را بیشتر تحریک کند و رضایت خاطر آنها را فراهم آورد. پیشرفت صنعت چاپ و بهبود کیفیّت تولید آثار هنری، مانند اهدای جایزه‌های متعدد از سوی انجمن‌های ادبی تصویرگری گوناگون، در محبوبیت و پذیرش روش‌های مختلف تصویرگری و رشد آن تأثیر بسیاری داشته و دارد. همین مسئله ما را بر آن می‌دارد تا با نگاهی دقیق‌تر به بررسی آثار داستانی - تصویری بپردازیم.

نقد و بررسی تصویرگری کتاب‌های کودکان در سطح جهان، به‌طورکلی، با دو رویکرد انجام می‌شود. شماری از منتقدان، به‌ویژه کارشناسان هنری، تصویرهای کتاب‌های کودکان را تنها از جنبه هنری مورد بررسی قرار می‌دهند و به این نکته توجه ندارند که پیوند تصویر با متن در کنار هم اثری ادبی را می‌آفریند. بااین‌حال، شمار دیگری که بیشتر از میان کارشناسان ادبیات کودکان هستند، همواره تصویر را در پیوند با متن بررسی می‌کنند و کتاب‌های تصویری را گونه‌ای از ادبیات کودکان می‌دانند.

از سویی دیگر، بررسی عناصر بصری که تصویرگر در خلق یک اثر به کار می‌گیرد، اهمیّتی دوچندان دارد. خط، رنگ، شکل و بافت اصلی‌ترین عناصر بصری هستند که بدون بررسی دقیق آن نمی‌توان از نقد آثار داستانی - تصویری گذشت. به عبارتی دیگر، عناصر دیداری سازه‌هایی از تصویر هستند که بار اصلی انتقال موضوع و مفهوم تصویر را به عهده دارند و به‌سادگی می‌توان آن‌ها را در یک تصویر دریافت کرد. خط، شکل (فرم)، رنگ و بافت مهم‌ترین این عناصر به شمار می‌روند. در هنر تصویرگری که پیوند میان روایت داستانی در ادبیات و زیباشناسی دیداری در هنر نقاشی است، تصویرگر به فراخور سبک و تکنیک‌های به‌کارگرفته‌شده، عناصر مرسوم را موردتوجّه قرار می‌دهد. پدیدهٔ ترکیب‌بندی در تصویرگری، ضمن رعایت زیبایی‌شناسی دیداری، برپایهٔ سیر روایت داستانی و تأکید بر عناصر محتوایی متن صورت می‌گیرد.

در این کتاب در سطح اوّل به بررسی عناصر دیداری (خط، رنگ و شکل) در آثار مربوط به تصویرگری کتاب‌های کودک و نوجوان پرداخته می‌شود و هریک از این عناصر را در پیوند میان تصویر و متن، بررسی، تحلیل و نتایج حاصل از آن را بیان می‌کند. در سطح دوم، رابطه‌ٔ متن و تصویر در کتاب‌های انتخابی بررسی می‌شود تا بتوانیم به نقد و بررسی همه جانبه‌ای در خصوص کتاب‌های مربوطه برسیم.

خواندن کتاب عناصر دیداری و اهمیت آن در کتاب های کودک و نوجوان را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به تصویرگران کتاب‌های کودکان پیشنهاد می‌کنیم.

بخشی از کتاب عناصر دیداری و اهمیت آن در کتاب های کودک و نوجوان

«این کتاب چه اهمیتی دارد؟

تصویرگری واسطی میان نقاشی، ارتباط تصویری و ادبیات است؛ به همین دلیل برای ارائه‌ی کار به فراخور درون‌مایه حسی متن و سلیقه تصویرگر می‌توان از سبک‌های متفاوت نقاشی استفاده کرد.

کتاب‌های داستانی-تصویری با انتقال مفاهیم از طریق تصویر در کنار متن نقش مهمی در شکل-گیری ابعاد ذهنی، شخصیتی کودکان دارند. کتاب‌ها با کمک تصاویر، فرصت تجربه و درک زیبایی-شناسی به کودک می‌دهند و به او می‌آموزند که چگونه از قدرت تخیّل، در جهت وسیع‌ترنمودن دید و درک خود از جهان هستی بهره‌برداری کند و به این طریق خود را از فشار واقعیت‌های نامطلوب رها سازد. درگذشته، تصاویر تنها عنصر تزئینی در کتاب‌های کودکان بودند و کاربرد دیگری نداشتند. بااین‌‌حال، امروزه با هماهنگی و همراهی کامل با متن به شکل یک عنصر جدید و موثّر در ادبیات کودکان ظاهرشده و با زبان خاص خود با کودکان سخن می‌گویند و آن‌ها را به دنیای خیالی می‌برند؛ دنیایی که به مراتب همان زندگی روزانه ما غنی‌تر و شگفت‌انگیزتر است. به همین علّت، امروزه کتاب‌های تصویری در میان تمامی رسانه‌ها و وسایل ارتباط جمعی به‌طور مستقیم و غیرمستقیم با دنیای کودکان و نوجوانان ارتباط می‌یابند و از جایگاه ویژه‌ای برخوردار هستند (قائینی، ۱۳۹۰).

نویسندگان با چیدن واژه‌ها در کنار یکدیگر داستان‌های گیرایی خلق می‌کنند. هنرمندان تصویرگر نیز با نهادن عناصر دیداری در کنار یکدیگر تصویرهایی می‌آفرینند که داستان را کامل می‌کنند. دستور زبان دیداری برگیرنده‌ی عناصری چون خط، رنگ، شکل و بافت است. هنرمندان، این عناصر را در یک کل واحد سازمان می‌دهند و طرحی دیداری (تجسمی) که معنایی را بیان می‌کند، پدید می‌آورند (نورتون، ۱۳۸۲).»