بریده‌هایی از کتاب آیین زرتشت: کهن روزگار و قدرت ماندگارش

کیش زرتشتْ دین رسمیِ ایرانیان باستان بود و هنوز نیز جامعه‌های زرتشتیِ ساکنِ ایران، هندوستان، اروپا، ایالات متحده، کانادا، استرالیا و دیگر جاهای جهان به آن ایمان دارند. این کیش در سده‌های بسیار نمادِ خُلق و خویِ ایرانی بود و ارزش‌های سیاسی و اجتماعی و روحانی وی را در برمی‌گرفت و از این‌رو به جامعه انسجام و ثبات می‌داد. گرچه ایرانیان دستاوردهای درخشان در هنر و ادب در کارنامه‌ی خود دارند، کیش زرتشت را باید بزرگ‌ترین دستاورد فرهنگی و روحانیِ آنان شناخت.

تاریخ سده‌ی ششم زرتشت را با کوروش بزرگ هم روزگار می‌کند و پایه‌گذاری دین زرتشت را با شکل‌گیری پادشاهی هخامنشیان تقریبا هم‌زمان می‌سازد. تاریخ کهن‌ترْ حدود شش سدهْ میان این دو حادثه‌ی تاریخی فاصله می‌گذارد

زرتشت دین باستانی را به آشوب و اغتشاش نکشاند. زرتشت وجود خدای واحد را دستاویز انکار وجود آسمانیان دیگر قرار نداد، و پرستش سنتی آن‌ها را ممنوع نکرد، که گفت آن‌ها را همه مزده از گوهر خویش، برانگیخته، یا در اندیشه‌های خود آفریده است

زرتشت در درک‌های فراترش، مزده را ایزد بزرگ کیهانی پنداشت، که آسمان را چون جامه بر تن داشت، و در همان حال مردمی‌گونه نیز بود؛ که دست و چشم و زبان داشت، که وی را دیده بود، و با وی رخ به رخ سخن‌ها گفته بود.

اعتقاد به حضور جهانیِ مینوان، در آغاز، آیین زرتشت را همانند کیش هندوان، دینی با خدایان بسیار جلوه می‌داد. اما این بخشی از قدرت و غنای این دین به‌شمار می‌آید که زرتشت ستایش روان‌ها را، که از آن احترام به تمام شکل‌های نیک زندگی حاصل می‌آید، با وحدانیتی متعالی درآمیخت؛ و اعلام کرد که تنها یک خدای زنده، قائم به ذات و ازلی و جاویدان وجود دارد، و او مزده است

اعتقاد به حضور جهانیِ مینوان، در آغاز، آیین زرتشت را همانند کیش هندوان، دینی با خدایان بسیار جلوه می‌داد. اما این بخشی از قدرت و غنای این دین به‌شمار می‌آید که زرتشت ستایش روان‌ها را، که از آن احترام به تمام شکل‌های نیک زندگی حاصل می‌آید، با وحدانیتی متعالی درآمیخت؛ و اعلام کرد که تنها یک خدای زنده، قائم به ذات و ازلی و جاویدان وجود دارد، و او مزده است

با این همه باید گفت که گرچه زرتشت وجود آسمانیان کهتر را پذیرفت، و ایشان را به نیایش گرفت، اندیشه‌ها و نمازهایش را بیش‌تر به‌سوی مَزده متمرکز کرد، که نیرومندترین موجودات می‌خواندش، که پاک‌روانش می‌توانست به وجود هرآن که شایسته‌ی دریافتش بود نفوذ کند