بریده‌هایی از کتاب رهایی از زندان ذهن

شما دوست ندارید که غمگین شوید، بنابراین از هرچیزی که ممکن است باعث نارحتی شما شود، مثل برقراری یک رابطۀ صمیمی، دوری می‌کنید. وقت زیادی صرف می‌کنید که زیاد با دیگران صمیمی نشوید تا مبادا غمگین شوید.

۴. افکار دست و پاگیر افکار دست و پاگیر، قضاوت‌ها و محکوم‌کردن خود یا دیگران هستند. یک صحنۀ دم دستی وجود دارد که آن‌را در بسیاری از فیلم‌ها دیده‌اید. صحنه‌ای که در آن یک سگ، پاچۀ شلوار کسی را گرفته است و آن‌را ول نمی‌کند. آن فرد سعی می‌کند با تکان دادن پایش، سگ را دور کند، اما بی‌نتیجه است و سگ محکم‌تر می‌چسبد. این همان کاری است که افکار دست و پاگیر با شما انجام می‌دهند. پاچۀ ذهن شما را با دندان تحقیر، توهین و سرزنش محکم می‌گیرند.

انتخاب‌های ما تبدیل به زندگی ما می‌شوند.

قضاوت به شناختن خوبی و بدی کمک می‌کند و ما را از شرایط زیان‌بار دور نگه می‌دارد، اما همین قضاوت می‌تواند در حکم فلک باشد که شما خود و دیگران را با آن تنبیه می‌کنید. قضاوت بی‌رحمانه می‌تواند هم عزت نفس خودتان را خدشه‌دار کند و هم به روابط صمیمی شما با دیگران آسیب بزند.

ما از قدرت جادویی زمان حال بی‌خبریم و در حال سیرکردن در گذشته هستیم. به زخم‌های قدیمی، اشتباهات گذشته و قضاوت‌های زجرآوری که در مورد خود و دیگران داشتیم فکر می‌کنیم.

شیوۀ حلقۀ متحرک تمرکز را در زندگی خود شروع کنید. مهم‌ترین چیز در مورد تمرکز این است که شما کاری انجام نمی‌دهید؛ مضطرب نیستید، در حال برنامه‌ریزی برای آینده یا به‌یادآوردن گذشته نیستید، چیزی را توضیح نمی‌دهید و توقعی ندارید. اینگونه است که ذهنتان آرام‌تر می‌شود و فقط در حال رصدکردن و شنیدن است. در این صورت، ذهن فقط در زمان حال سیر می‌کند.

برای بسیاری از ما پیش می‌آید که ذهنمان ما را به جاهایی ببردکه دوست نداریم آنجا باشیم. افکار ما به طور ناخودآگاه طوری تنظیم شده است که ما را به سمت احساس ترس، باخت، بی‌ارزشی یا خشم سوق می‌دهند. آن‌قدر در افکار خود غرق می‌شویم که به نظرمان می‌رسد، آن‌ها واقعیت دارند و ما را به انجام کارهایی وامی‌دارند که حتی اوضاع را وخیم‌تر نیز می‌کند.

تنها، زمانی که آگاهانه تشخیص دهیم واقعیت و فکر دو مقولۀ جدا از هم‌اند و تنها زمانی که از افکارمان جدا شویم و از بالا به آن‌ها بنگریم، می‌توانیم به آرامش دست یابیم.

افکار ما پدیده‌ای در لحظه هستند که فقط در اعصاب مغز ما وجود دارند. (اگر بخواهم مثالی تلویزیونی بزنم) این افکار مانند یک صحنۀ کمدی غیرواقعی در تلویزیون هستند، اما ما اهمیت آن‌ها را در حد یک خبر جدی و فوری در نظر می‌گیریم. ما هر فکری که از ذهنمان می‌گذرد باور می‌کنیم و همین منشاء بسیاری از دردهای ما می‌شود. فقط یک راه وجود دارد تا از دام باورهای ذهن رها شویم و آن: دانستن چگونگی عملکرد آن‌هاست.

هر فکری وظیفه‌ای دارد.

وظیفۀ اصلی ذهن ما تفکر است. ذهن ما، این کار را مدام و بی‌وقفه انجام می‌دهد. بعضی از این افکار، منطقی و بعضی دیگر بی‌منطق هستند. بعضی از افکار به حل مشکلات کمک می‌کنند و بعضی نیز با ایجاد ترس، عملکرد ما را مختل می‌کنند. گاهی افکارمان ما را به سمت دریای موفقیت سوق می‌دهند و زمانی کشتی زندگی‌مان را به گِل می‌نشانند.

جهانی که در آن زندگی می‌کنیم را توسط افکارمان می‌سازیم. اینگونه که: - چیزی را که به آن فکر می‌کنیم باور می‌کنیم؛ - آنچه که باور می‌کنیم، برای ما تبدیل به واقعیت می‌شود؛ - باورهای ما اساس امیدها، ترس‌ها و انتخاب‌های ما را تشکیل می‌دهد؛ - انتخاب‌های ما تبدیل به زندگی ما می‌شوند. افکار ما چیزی جز جرقه‌های نورون‌های عصبی نیستند، اما ما آن‌ها را این‌قدر جدی می‌گیریم که می‌توانند ما را بترسانند، مارا از خودمان متنفر کنند، یا دیگران را در نظر ما حقیر جلوه دهند. افکار، قدرت از کارانداختن ما یا به راه انداختن جنگ را دارند. در حقیقت ما نقاش‌هایی هستیم که به ذهن خود اجازه می‌دهیم رنگ، نوع و شکل بوم نقاشی زندگی ما را تعیین کند.

به جای اینکه هر فکر را مانند آیۀ قرآن بدون خطا و اشتباه درنظر بگیرید، به افکار خود اصلاً باور نداشته باشید.

افکار ما چیزی جز جرقه‌های نورون‌های عصبی نیستند، اما ما آن‌ها را این‌قدر جدی می‌گیریم که می‌توانند ما را بترسانند، مارا از خودمان متنفر کنند، یا دیگران را در نظر ما حقیر جلوه دهند. افکار، قدرت از کارانداختن ما یا به راه انداختن جنگ را دارند.

ممکن است در فرآیند بررسی آثار افکار خود بر زندگی با سؤالاتی مواجه شوید: - آیا این فکر به خوبی در خدمت من است و به من منفعت می‌رساند یا خیر؟ - آیا این طرز تفکر به من کمک می‌کند به چیزی که در زندگی خیلی برایم مهم است نزدیک شوم؟ - آیا این فکر رانندۀ خوبی است و مرا به مقصدی که می‌خواهم می‌رساند؟ سؤالی که برای شما روشنگر و معیار است این است که: این طرز فکر در زندگی من چه تأثیر و کاربردی دارد؟ ا

یادگیری مهارت جداکردن آنچه می‌بینید، می‌شنوید و در درون خود حس می‌کنید، از آنچه که با قضاوت خود می‌بینید، می‌شنوید و حس می‌کنید؛ هم برای فهم عملکرد ذهن و هم برای مجهزکردن آن به یک دیدگاه سالم بسیار مهم است.

مسئله این نیست که افکار اشتباه دارید، مشکل این است به جای اینکه آن افکار را ببینید و بررسی کنید؛ با این افکار اشتباه زندگی می‌کنید و در آن‌ها حل می‌شوید.

ذهن ما هفت طرزتفکر ایجاد می‌کند که عبارتند از: خاطره، مشاهده، برنامه‌ریزی، قضاوت، پیش‌بینی، روایتگر؛ تمام این افکار به پیشرفت ما کمک می‌کنند. تمام این هفت نوع فکر می‌توانند هم در راه مفید و هم در راه مضر استفاده شوند

اتفاق آخرین سالروز تولدتان را به یاد بیاورید. می‌توانید لباسی را که در آن روز پوشیده بودید ببینید؟ تنها بودید یا با دوستانتان؟ آیا آن روز را جشن گرفتید یا مشغول کار بودید؟ همانطور که آن روز را به‌خاطر می‌آورید، آیا متوجه این موضوع هستید، که شما، یعنی شخصی که الآن اینجا نشسته، در حال آزمودن آن روز است؟ درست همانطور که اینجا نشسته‌اید و در حال یادآوری آن روز هستید، بدانید که خودِ نظاره‌گر شما می‌تواند زمان حال را تجربه کند. همانطور که می‌توانید به خاطر بیاورید شما یک سال قبل چگونه بودید، قادر هستید تا خودتان را در زمان حال نیز مشاهده کنید.

وقتی بودا جوان بود، چیزهایی آموخت که سرچشمۀ افکار بعدی او شدند. گواتما سیدارتا این موضوع را بیان کرد که وقتی ما افکارمان را جدی می‌گیریم، در حقیقت آن‌ها را باور کرده‌ایم و آن‌ها را با حقیقت اشتباه گرفته‌ایم، این افکار منبع درد و رنج ما می‌شوند. تنها، زمانی که آگاهانه تشخیص دهیم واقعیت و فکر دو مقولۀ جدا از هم‌اند و تنها زمانی که از افکارمان جدا شویم و از بالا به آن‌ها بنگریم، می‌توانیم به آرامش دست یابیم.

گذشته مانند جنگلی است که می‌توان در آن گوزن غول‌پیکر یافت یا مارهایی را مشاهده کرد که در لابه‌لای شاخۀ درختان پیچ و تاب می‌خورند. چیزی که یافت می‌شود بستگی به این دارد که به دنبال چه می‌گردید؟ اگر به دنبال مدرکی دال بر اینکه فردی دوست‌داشتنی هستید می‌گردید، شانس یافتن آن وجود دارد. اگر هم بخش‌های تاریکی از وجود شما بر آن است که دلیلی برای بی‌ارزش بودنتان بیابد، آن‌را خواهد یافت.

- آیا این فکر به خوبی در خدمت من است و به من منفعت می‌رساند یا خیر؟ - آیا این طرز تفکر به من کمک می‌کند به چیزی که در زندگی خیلی برایم مهم است نزدیک شوم؟ - آیا این فکر رانندۀ خوبی است و مرا به مقصدی که می‌خواهم می‌رساند؟ سؤالی که برای شما روشنگر و معیار است این است که: این طرز فکر در زندگی من چه تأثیر و کاربردی دارد؟

همگی آن حرفهای ترسناکشان را با هیاهو تکرار می‌کنند. شنیدن آنها سخت است، زیرا شما را پر از تردید و ترس می‌کنند. اما تغییر مهمی اتفاق افتاده و حالا این هیولاها پشت سرتان هستند؛ نه درمقابل شما. حالا می‌توانید اتوبوس زندگی‌تان را به جایی که می‌خواهید ببرید، زیرا هیولاها راه شما را سد نکرده‌اند.

بعضی از تخیلات، سالم و بی‌ضرر هستند و میلی ایجاد می‌کنند که باعث می‌شود بعضی چیزها در زندگی اتفاق بیفتد. برخی از این تخیلات به شما در تجسم اهداف جدید کمک می‌کنند.

بعضی از صحنه‌هایی که ذهن ترسیم می‌کند را ببینید و لذت ببرید؛ اما آن‌ها را باور نکنید و درگیر آن نشوید.

از شما می‌خواهیم که درخصوص روایت‌های مختلفی که بارها و بارها برای شما اتفاق افتاده است فکر کنید. روایت‌هایی دربارۀ چرایی رویداد یا ندادن یک اتفاق خاص برای شما، یا چرایی انجام یک رفتار خاص توسط دیگران یا خودتان. سپس در هر روایت از خودتان بپرسید: «چرا چنین شد؟» یا «چرا این‌چنین است؟» هر پاسخی که دادید بازهم سؤال را از خودتان دوباره بپرسید. آن‌قدر تکرار کنید که دیگر پاسخی برای شما نماند. بعد از انجام این تمرین متوجه خیلی چیزها خواهید شد. اول اینکه چقدر آسان ذهن شما می‌تواند دلیل‌تراشی کند و روایت بسازد. از آن مهم‌تر این که، شاید متوجه شوید چقدر بعضی از این روایت‌ها ناباورانه و سطحی بودند. مثال: «پدرم به من تلفن نکرد، چون از من عصبانی است.» «چرا چنین است؟ چون من تنبل هستم.» «چرا چنین هستم؟ چون شغلی ندارم.» «چرا چنین است؟ چون مدام رزومه به جاهای مختلف می‌فرستم و نتیجه‌ای ندارد.» «چرا چنین است؟ چون رزومۀ درخشانی ندارم.» چرا چنین است؟ نمی‌دانم.

بعضی از تخیلات میل و شوق آتشینی برای رسیدن به چیزی ایجاد می‌کنند که هرچه که متضاد با آن باشد، مزخرف و ناراحت‌کننده به نظر می‌رسد. گاهی هم تخیلات منجر به تغییرات واقعی و یا گرفتن تصمیمات سخت می‌شوند. با تخیل، به جای حل مشکل به آینده فرار می‌کنیم.

در این بخش از کتاب می‌آموزید که ذهن خودرا از بالا رصد کنید و افکار خودرا بی اینکه رد یا قبول کنید، فقط با دقت مشاهده کنید. چرا تلاش نمی‌کنید افکار منفی و غیرسازندۀ خودرا به افکار مثبت تغییر دهید؟ زیرا وقتی که سعی دارید فکری را تغییر دهید، در حال جنگ با آن هستید، اما وقتی تصمیم می‌گیرید که فقط آن‌را رصد کرده و مشاهده کنید؛ در حقیقت بین شما و افکارتان اعلام آتش‌بس کرده و در صلح می‌توانید کنار هم باشید.

بخش اولِ این کتاب به معرفی پنج نوع از افکار می‌پردازد. در این بخش یاد می‌گیرید که چطور این افکار را تشخیص داده و آن‌ها را رصد کنید. همچنین می‌آموزید که چگونه فکر خود را از سویی به سوی دیگر تغییر دهید. در بخشِ دوم این کتاب، می‌آموزید که چطور کارکرد و تأثیر افکار خود را تشخیص دهید. وقتی بتوانید افکار خود را رصد کنید؛ وقتی بدانید که این افکار قرار است چطور عمل کنند و چه نتیجه‌ای در بر خواهند داشت، غلبۀ آن‌ها بر ذهن شما کمتر خواهد شد. در فصل سوم به شما نشان خواهیم داد: چگونه بی‌آنکه در فحوای افکار غرق شوید، بتوانید آن‌ها را رصد کنید. و چطور در برابر اثرات مخرب بعضی از افکار مصون بمانید. تضمین می‌کنم که این کتاب، چشم شما را به روی حقایق باز خواهد کرد و همچنین راه‌های جدید و خلاقانه‌ای برای سفر روزانه‌ای که با ذهنتان دارید، به شما معرفی خواهد کرد. پس شروع کنید.

۳۹. چاه ماتم زندگی مشکلات فراوانی دارد. از همان ابتدای تولد که وقتی به دنیا می‌آییم به پشت ما ضربه می‌زنند تا آخرین لحظه‌ای که همۀ تدابیر پزشکی را برای زنده نگه داشتنمان به‌کار می‌گیرند باید با درد دست و پنجه نرم کنیم. زندگی لبریز از ناراحتی، زخم، شرمساری، ترس و شکست است. به‌علاوۀ تمام این درد و رنج‌هایی که ناچاراً زندگی برای همۀ ما به ارمغان آورده است؛ خودِ ما نیز معمولاً با افکارمان زندگی را بر خودمان سخت‌تر می‌کنیم. لحظات سختی را بر خودمان تحمیل می‌کنیم و سپس خودرا با قضاوت‌هایمان شکنجه می‌دهیم.