بریده‌هایی از کتاب هملت

بودن یا نبودن؟ مسئله این است! آیا شریف‌تر آن است که ضربات و لطمات روزگار نامساعد را متحمل شویم و یا آنکه سلاح نبرد به دست گرفته با انبوه مشکلات بجنگیم تا آن ناگواری‌ها را از میان برداریم؟ مردن... خفتن... همین و بس؟ اگر خواب مرگ دردهای قلب ما و هزاران آلام دیگر را که طبیعت بر جسم ما مستولی می‌کند پایان بخشد، غایتی است که بایستی البته البته آرزومند آن بود. مردن... خفتن... خفتن، و شاید خواب دیدن. آه، مانع همین جاست. در آن زمان که این کالبد خاکی را به دور انداخته باشیم، در آن خواب مرگ، شاید رؤیاهای ناگواری ببینیم! ترس از همین رؤیاهاست که ما را به تأمل وامی‌دارد و همین گونه ملاحظات است که عمر مصیبت و سختی را اینقدر طولانی می‌کند.

هشیار باشید و فراموش مکنید که ترسو همیشه سالم است، عنان اختیار نفس خود را از دست مدهید، زیرا غرور جوانی به حد خطرناکی نیرومند است

این‌ها لباس اندوه است نه خود اندوه. اما حقیقت اندوه من به هیچ چیز خارجی شبیه نیست و در قلب من پنهان است.

ولی برادرجان، شما خود مانند بعضی از واعظان مباشید که جادۀ پر خار و خس بهشت را به انسان می‌دهند و می‌گویند: «از آن راه برو»، اما در همان حال خودشان مانند بی‌پرواترین گمراهان و گناهکاران در راه پر گل و سنبل عیش و عشرت رهسپری می‌کنند و به نصایحی که خودشان به دیگران می‌دهند وقعی نمی‌گذارند.

که چگونه به وسیلۀ قلاب دروغ می‌توان ماهی حقیقت را صید کرد

خوب است در دفتر یادداشت‌های خود بنویسم که شخص ممکن است شب و روز تبسم بکند و در همان حال رذل و تبهکار باشد

مگر نمی‌دانی که مرگ قسمت همگان است. هر چه زنده است باید بالأخره بمیرد و از دایرۀ طبیعت گذشته به حیطۀ جاودانی بپیوندد؟

بلی آقا، در این دنیا درستکار بودن مقام خیلی بزرگی است. یعنی انسان یک نفر باشد که از میان ده هزار نفر انتخاب شده است.

خفتن... خفتن، و شاید خواب دیدن. آه، مانع همین جاست. در آن زمان که این کالبد خاکی را به دور انداخته باشیم، در آن خواب مرگ، شاید رؤیاهای ناگواری ببینیم! ترس از همین رؤیاهاست که ما را به تأمل وامی‌دارد و همین گونه ملاحظات است که عمر مصیبت و سختی را اینقدر طولانی می‌کند

ولی برادرجان، شما خود مانند بعضی از واعظان مباشید که جادۀ پر خار و خس بهشت را به انسان می‌دهند و می‌گویند: «از آن راه برو»، اما در همان حال خودشان مانند بی‌پرواترین گمراهان و گناهکاران در راه پر گل و سنبل عیش و عشرت رهسپری می‌کنند و به نصایحی که خودشان به دیگران می‌دهند وقعی نمی‌گذارند.

خوب است در دفتر یادداشت‌های خود بنویسم که شخص ممکن است شب و روز تبسم بکند و در همان حال رذل و تبهکار باشد

خوشا به حال آن کسانی که از عقل و احساسات چنان به تناسب بهره‌ور باشند که بد و نیک طالع، ایشان را از طریق صواب منحرف نکند، و مانند نایی نباشند که روزگار هر نوایی که بخواهد بر آن بنوازد. آن مردی را که بندۀ شهوت نباشد به من نشان بدهید تا من او را در سویدای قلب خود جای بدهم، چنان که تو را اینک جای داده‌ام...

بروید آقا؛ آن گونه که از بزرگواری شما شایسته است از ایشان پذیرایی کنید. در آن صورت، هر چه لیاقت ایشان کمتر باشد رفتار شما بیشتر مقرون به بزرگواری خواهد بود. بفرمایید بروید.

روزنکرانتز: پس تمام دنیا زندان است. هملت: بلی.‌ زندان بزرگی است که سیاهچال‌ها و بیغوله‌های فراوان دارد و دانمارک یکی از منحوس‌ترین بیغوله‌های آن است. روزنکرانتز: قربان، ما خیال نمی‌کنیم این طور باشد. هملت: خب، پس برای شما زندان نیست، زیرا هیچ نیک و بدی مطلق نیست و خیال انسان است که آن را چنین جلوه می‌دهد. برای من اینجا زندان است.

آنجا که شادمانی بیش از همه وقت طربناکی می‌کند اندوه بیش از همه وقت سوگواری می‌نماید.

ابداً، ما از تَطَیر هیچ باکی نداریم، ولی از تقدیر آسمانی نمی‌توان جلوگیری کرد. هیچ گنجشکی بی‌اجل نخواهد مرد. بشر چه می‌داند؟ اگر اجل من اینک رسیده باشد تأخیری در آن روی نخواهد داد، و اگر هم نرسیده باشد به موقع خود بی‌تخلف فرا خواهد رسید

جناب پولونیوس، امر بفرمایید که از این بازیگران خوب پذیرایی کنند. می‌شنوید؟ همۀ وسایل آسایش ایشان فراهم شود، زیرا این اشخاص تاریخ زمان ما را ثبت کرده نمایش می‌دهند. و اگر پس از مرگ شما روی سنگ قبرتان عبارت زشتی نوشته شود بهتر از آن است که این بازیگران در زمان زندگانیتان از شما بدگویی کنند.

خوشا به حال آن کسانی که از عقل و احساسات چنان به تناسب بهره‌ور باشند که بد و نیک طالع، ایشان را از طریق صواب منحرف نکند، و مانند نایی نباشند که روزگار هر نوایی که بخواهد بر آن بنوازد. آن مردی را که بندۀ شهوت نباشد به من نشان بدهید تا من او را در سویدای قلب خود جای بدهم، چنان که تو را اینک جای داده‌ام...

ببینید بشر عجب شاهکاری است! در عقل و دانش چقدر شریف، در قوه و استعداد چگونه بی‌پایان، در پیکر و رفتار چه بسیار شکیل و اعجاب‌انگیز، در عمل چگونه همانند فرشتگان، و در فهم و ادراک تا چه پایه نزدیک به خدایان است! گل سرسبد عالم خلقت است! اشرف جانداران است! با این همه در نظر من، یک مشت خاک بی‌قدر و مقدار بیش نیست.

ولی در آسمان چنین نیست. آنجا عمل شخص هر چه باشد، بر طبق حقیقت قضاوت می‌شود و ما مجبور هستیم از عهدۀ جبران کوچک‌ترین خطاهای خود برآییم.

کلادیوس: [در حال برخاستن] کلمات من به جانب بالا پرواز می‌کنند ولی افکار من همچنان در پایین باقی می‌مانند. کلامی که فکر همراهش نباشد هرگز به آسمان نمی‌رسد.

خیرخواهی مرا عفو کنید. آری، زمانه چنان فاسد شده است که تقوا می‌باید از زشتکاری طلب عفو نماید و حتی به وی تعظیم کند و نازش را بکشد، تا از او اجازۀ نیکی کردن در حق خود او را حاصل نماید.

روزنکرانتز: مقصود شما را نمی‌فهمم قربان. هملت: خوشحالم که نمی‌فهمید. سخنان پرمعنی در گوش شخص احمق به خواب می‌رود.

کرم همانا سلطان خوش‌خوراکان است. زیرا ما همۀ مخلوقات دیگر را می‌پروریم تا خودمان را چاق کنیم، و خودمان را می‌پروریم تا کرم‌ها را چاق کنیم. دولتمندان فربه و گدایان لاغر با هم فرقی ندارند. فقط دو غذای مختلفهستند که بر سر یک سفره صرف می‌شوند، و عاقبت همه همین است.

راستی، بزرگی حقیقی در این نیست که شخص به سبب هر موضوع حقیری به جنگ برخیزد، بلکه در این است که هر گاه به شرافت وی توهینی متوجه گردد علت را اگر چه به کوچکی پر کاهی باشد بزرگ بشمارد.

چه بسیار است مواقعی که نقشه‌های عمیق و پرپیچ و خم ما عقیم می‌ماند، و کار بر ما سخت می‌شود. آن گاه یک حرکت دیوانه‌وار و خطرآمیز گره می‌گشاید و ما را نجات می‌دهد. پس معلوم می‌شود که ما اگر چه منتهای کوشش را بجا بیاوریم تا زندگانی خود را بر طبق عقل و دلخواه خویشتن اداره کنیم، باز یک تقدیر آسمانی در این میان هست که عاقبت ما را معین می‌کند و سرنوشت ما در دست اوست.

عزم ما بازیچۀ حافظۀ ماست