بریده‌هایی از کتاب ذهن روسی در نظام شوروی

این روشنفکران عمدتاً صاحب حرفه و شغل فرهنگی بودند. معروف‌ترین‌شان همان اهل قلم بودند. همهٔ نامداران (حتی داستایفسکی در ایام جوانی‌اش) به درجات و شکل‌های مختلف در مبارزه در راه آزادی حضور داشتند. اعقاب همین‌ها بودند که بار اصلی انقلاب فوریهٔ ۱۹۱۷ به دوش‌شان بود. بعضی از این‌ها که به اقدام‌های حادتر اعتقاد داشتند، در سرکوب این انقلاب و استقرار کمونیسم شوروی در روسیه، و سپس جاهای دیگر، شرکت کردند. در ادامه، روشنفکران کم‌کم به صورت سیستماتیک قلع وقمع شدند. اما کاملا از بین نرفتند.