بریده‌هایی از کتاب ملت عشق (خلاصه کتاب)

برای کسی که عاشق نیست، عشق فقط یک کلمه است.

فهم قرآن در چهار درجه ممکن است. اولین درجه معنای ظاهری آن است. درجه دوم معنای باطنی، درجه سوم، باطن باطن است. درجه چهارم آن قدر عمیق است که کلمات برای تعریف آن کافی نیست. شمس با اطمینان خاصی به حرف‌هایش ادامه داد: کسانی که فقط به شریعت نگاه می‌کنند و بعد از آن را نمی‌بینند، معنای ظاهری آن را می‌بینند. جماعت صوفیان، معنای باطنی آن را می‌خوانند. اولیاء باطن باطن را می‌دانند، درجه چهارم هم که مربوط به امامان و انبیاء می‌باشد. قاضی گفت: منظورت این است که یک صوفی معمولی، قرآن و احکام آن را بهتر از من که حاکم شرع هستم می‌داند.

عقل انسان مثل کودک گرسنه‌ای می‌ماند که باید معلومات را قاشق قاشق وارد دهانش کرد. اما نباید فراموش کنیم که بعضی غذاها هستند که هضم آن‌ها برای کودک سخت است. بعضی اطلاعات هستند که درک آن‌ها برای عقل دشوار است

در حکومت عشق، کلمات بی‌تأثیرند. عاشق بی‌زبان است.

در برابر تغییراتی که خداوند سر راهت قرار داده مقاومت نکن، تسلیم آن‌ها شو. اجازه بده زندگانی، نه علیه تو، بلکه همراه با تو در جریان باشد. هیچ‌وقت نگو زندگی‌ام زیر و رو می‌شود. از کجا می‌دانی زیر زندگی‌ات از روی آن بهتر نیست

ساعتی دقیق تر از ساعت خدا وجود ندارد. نه یک ثانیه دیرتر و نه یک ثانیه زودتر. برای هر انسانی زمانی وجود دارد. یک زمان برای عشق، یک زمان برای مرگ.

تسلیم شدن در برابر حق، نه ضعیفی است و نه حقارت. برعکس چنین تسلیم شدنی قدرت و توان بالایی می‌خواهد، انسانی که تسلیم رضای حق شده است، زندگی در میان مشکلات را رها کرده و در سرزمینی امن زندگی می کند.

در این دنیا همه چیز را نمی توان به سادگی در دو طرف یک خط قرارداد. شاید چیزهایی وجود دارد که به راحتی نمی‌توان آن ها را در دستهٔ سیاه و سفید و خوب و بد قرارداد شاید بعدی وجود دارد که در آن کلمات معنای خودشان را از دست می‌دهند.

صوفی واقعی به کسی می گویند که حتی اگر مورد تهمت، افترا و غیبت قرار بگیرد، در مورد مردم کلمه‌ای حرف ناخوشایند نمی‌زند. صوفی عیب دیگران را آشکار نمی‌کند بلکه سعی می‌کند آنها را بپوشاند.

شمس خیلی عوض شده است. انگار مرد دیگری شده است. موهایش آن‌قدر بلند شده که تا روی شانه‌اش می‌ریزد. اما بیشتر از او مولانا عوض شده است. فکر می‌کردم وقتی شمس بیاید او هم از این غم و اندوه رها خواهد شد. اما این‌طور نشد. فکر می‌کنم به این دلیل است که فکر می‌کند دوباره شمس را از دست بدهد. من هم می‌ترسم، می‌ترسم که دوباره شمس را ازدست بدهم. تنها مونسم گوهر خاتون است. مرتب به سراغم می‌آید. با او درباره همه چیز حرف می‌زنیم. اما این روزها فقط از شمس حرف می‌زنیم. امروز به گوهر خاتون گفتم: حضرت مولانا این روزها نگران به نظر می‌رسد. کاش می‌توانستم به او کمک کنم. با حالتی مرموز گفت: می‌توانی! مولانا فکر می‌کند اگر شمس ازدواج کند و صاحب‌خانه و خانواده شود، مردم قونیه او را راحت‌تر می‌پذیرند. کم مونده بود قلبم از تپیدن بایستد. گوهر خاتون با گوشه چشم به من نگاه کرد: پدرت دوست دارد بداند آیا حاضری با شمس ازدواج کنی؟ چیزی نگفتم.

(عشق حس قشنگی نیست که امروز باشد و فردا نباشد، هرقدر هم که دیگران خلاف آن را بگویند.)

با خودم عهد بستم از این به بعد شمس را الگوی خود قرار دهم.

هرکسی که باشی در آرزوی شناخت خدا هستی. این عشق از روزی که به دنیا می‌آییم در درون ماست و در اعماق ما پنهان‌شده و منتظر است تا روزی کشف شود.

همه‌چیز در این دنیا لازم و ضروری است. در این دنیا چیزی به نام تصادفی و اضافی وجود ندارد.

در جهانی که همه در تلاش اند چیزی شوند، تو در راه نابودی بکوش. هدف تو فنا شدن باشد.

در کائنات هماهنگی و نظام خاصی وجود دارد. همه چیز مدام در حال نو شدن است. مقام‌ها و نام‌ها در حال تغییر هستند. هر حرفی که بزنیم و هر ضرری که به دیگران برسانیم دوباره به سمت خودمان باز می‌گردد.

از حیله و دسیسه دشمنان نترس. اگر کسی برای تو دامی گسترده باشد تا به تو صدمه ای بزند، خداوند هم سر راه آن ها دام می گسترد. چاه‌کن همیشه ته چاه می‌ماند. همیشه این‌گونه است. هیچ وقت، هیچ چیز بی‌جواب نمی‌ماند. نه یک‌ذره کار خیر و ثواب و نه یک‌ذره کار شر. بدون اجازه او حتی برگ از درخت نمی‌افتد. تو فقط به این ایمان داشته باش.

عقل انسان مثل کودک گرسنه‌ای می‌ماند که باید معلومات را قاشق قاشق وارد دهانش کرد. اما نباید فراموش کنیم که بعضی غذاها هستند که هضم آن‌ها برای کودک سخت است. بعضی اطلاعات هستند که درک آن‌ها برای عقل دشوار است

بیست و ششمین قاعده جهان و کائنات یک کل است. همه چیز و همه کس در این دنیا با یک طناب نامرئی به یکدیگر وصل است. هیچ‌وقت آه کسی را نگیر به‌خصوص کسانی که از تو ضعیف‌ترند.

پنجمین قاعده کیمیای عقل با کیمیای عشق فرق دارد. عقل محتاط است، با احتیاط گام بر می دارد. به خودش مدام می‌گوید مراقب باش. اما عشق این‌طور نیست. عشق می‌گوید خودت را رها کن. بگذار و برو. عقل به سادگی از پا نمی‌افتد. اما عشق مدام ضربه می‌خورد و خودش را ویران می‌کند. این را فراموش مکن گنج‌ها در میان خرابه‌ها مدفون می‌شوند. هرچه که هست در یک قلب ویران‌شده است.

کسی که شراب می‌نوشد اگر رقیق القلب باشد. مستی‌اش رقیق می‌شود. کسی که شراب می‌نوشد اگر کینه‌توز باشد، مستی‌اش زیادی می‌شود. چون اکثر کسانی که شراب می‌نوشند کینه‌توز هستند و اقلیتی از آنها رقیق‌القلب، پس شراب بر همگان حرام است. به نظر من باید از شراب دوری کرد و فراموش نکرد که نباید مسئولیت اشتباهاتمان را گردن می و میخانه بیندازیم.

به دنبال بهشت و جهنم در آخرت نباشید. هردوی آن‌ها در همین دنیا وجود دارند. هر وقت یک نفر را بدون حساب و کتاب و طرح و نقشه دوست داشته باشیم، آن زمان در بهشت هستیم و هرگاه که با کسی دعوا کنیم و دچار حسد، کینه و نفرت شویم، آن زمان به داخل جهنم سقوط می‌کنیم. آیا جهنمی بدتر از عذاب وجدان گناهی که قبلاٌ انجام داده‌ایم، وجود دارد؟ از خودت بپرس. برای چه به فکر زندگی بعد از مرگ هستی؟ تنها لحظه‌ای که در آن می‌توانی عشق را به معنای واقعی تجربه کنی. همین لحظه است. عاشقان نه از عذاب جهنم می‌ترسند و نه در پی پاداش‌های بهشت هستند. آن‌ها در دریای بی‌کرانی شناور هستند. صوفیان خدا را دوست دارند. این عشق واقعی است، عشق بدون قید و شرط. وقتی‌که با عشق پیوند خوردی، دیگر چیزی به نام ظواهر و ذهنیت باقی نمی‌ماند. وقتی عاشق شدی دیگر چیزی به جز من باقی نمی‌ماند.

حیاتی که بی عشق سر شود، حیاتی بیهوده است. هرگز این سؤال را به ذهنت راه نده که آیا باید به دنبال عشق الهی باشم یا عشق مجازی، عشق دنیوی یا عشق آسمانی یا عشق جسمانی. جدا کردن، دوری می آفریند. عشق به هیچ صفتی وابسته نیست. عشق جهانی است که یا درست در وسط آن ایستاده اید، در مرکزش و یا خارج از آن هستید و در حسرتش.

ما انسان ها معتقدیم اگر عقلانی تصمیم بگیریم و برنامه‌ریزی کنیم. می‌توانیم جریان زندگی را کنترل کنیم. اما مگر ماهی می‌تواند در اقیانوس شنا کند آن را کنترل کند.

به هر سمتی که می‌روی شمال، جنوب، شرق، غرب، به هر راهی که می‌روی بدان سفری را در درون خودت آغاز کرده‌ای. کسی که درون خودش را جست و جو می کند، درنهایت روی زمین گردش می‌کند.

در برابر تغییراتی که خداوند سر راهت قرار داده مقاومت نکن، تسلیم آن‌ها شو. اجازه بده زندگانی، نه علیه تو، بلکه همراه با تو در جریان باشد. هیچ‌وقت نگو زندگی‌ام زیر و رو می‌شود. از کجا می‌دانی زیر زندگی‌ات از روی آن بهتر نیست.

اگر انتظار مهر و محبت از دیگران را داری، قبل از همه، این را به خودت بدهکاری. کسی که خودش را دوست ندارد، ممکن نیست دوست داشته شود.

سی و هشتمین قاعده برای تغییر خودمان یا برای عوض کردن زندگیمان هیچ گاه دیر نیست. هر سن و سالی که داشته باشیم و هرگونه که زندگی کرده باشیم، باز می‌توانیم زندگی‌مان را از نو بسازیم. نباید هیچ روزمان شبیه روز قبلمان باشد. باید در هر لحظه و هر نفسمان نو شویم. برای آنکه زندگی جدیدی آغاز کنیم، باید قبل از آنکه زمان مرگمان فرا برسد، بمیریم.

پانزدهمین قاعده خداوند درون و برون تمام انسان ها را کامل آفریده است. تمام انسان‌ها در کامل‌ترین صورت ممکن آفریده‌شده‌اند. هر اتفاقی که تجربه می کنیم. هر حادثه‌ای، هر ماجرایی برای آن است که بیشتر فکر کنیم و نقص‌هایمان را جبران کنیم، زیرا انسان مدام در پی کمال است. خداوند ما را با هرکدام از نقص‌هایمان امتحان می‌کند. چون هدف از آفرینش انسان کمال است.

چهل‌سالگی سن زیبایی است و چهل عدد خاصی است. در تصوف اسلامی عدد چهل یعنی رفتن به مقام و مرتبه بالاتر و نشانهٔ بیدار شدن معنوی است. شعور چهار مرتبه اساسی دارد که هرکدام ده درجه دارد، در کل چهل درجه می‌شود.