کتاب معرفت و محنت

کتاب معرفت و محنت اثر سیدمحسن علوی‌پور و حوریه احدی، جستارهایی از علوم انسانی درباره کرونا است.

جستار متنی است که با مقاله و داستان و جزوه و رساله متفاوت است و در عین حال با همه ی این ها اشتراکاتی دارد. جستار نتیجه دیده شدن یک موضوع از نقطه نظر منحصر به فرد نویسنده است. اما لزوما نتیجه‌‌ای که از موضوع گرفته باعث نوشته ‌شدن جستار نمی‌شود. نویسنده در جستارنویسی آزادی مطلق دارد و می تواند ارزش‌گذاری کند. جستار ایده‌ای را بیان یا کاوش می کند که نظر خاص نویسنده است. ایده می‌تواند برگرفته از جزئی‌ترین اتفاقات روزانه باشد. فرق جستار با مقاله و داستان در این است که در جستار می‌توانیم هم‌زمان روایتی را تعریف کنیم، قصه‌ای تخیلی بگوییم یا مسئله‌ای را تحلیل منطقی کنیم.

درباره کتاب معرفت و محنت

بیماری کرونا پدیده‌ای جهانی بود که با شیوعش، زندگی مردم در سراسر جهان را متحول کرد. مردم بسیاری به ناچار خانه نشین شدند و عده بسیاری کار خود را از دست دادند. تمام کارها و فعالیت‌ها و همچنین آدم‌ها کوشیدند تا زندگی خود را به کمک اینترنت و از طریق آنلاین جلو ببرند اما اینکه این روش زندگی تا چه حد موفق بوده است، سوال دیگری است که باید در زمانی دیگر به آن پرداخت. 

سیدمحسن علوی‌پور و حوریه احدی در کتاب معرفت و محنت به گردآوری جستارهایی پرداختند که نویسندگان مختلف درباره کرونا نوشته‌اند و هر یک تلاش کردند تا این موضوع را از منظری متفاوت نگاه کنند. 

کتاب معرفت و محنت را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم 

خواندن کتاب معرفت و محنت را به تمام علاقه‌مندان به مطالعه جستار پیشنهاد می‌کنیم. 

بخشی از کتاب معرفت و محنت

استعاره‌های مفهومی سازوکارهایی ذهنی‌اند و همگی آن‌ها بازنمود زبانی نمی‌یابند، بلکه در فرهنگ، هنر، آداب، رسوم و نمادها نیز ظاهر می‌شوند. استعاره‌ها به عنوان ابزاری جهت ارتباط میان دو اندیشهٔ مختلف عمل می‌کنند که یکی به حوزهٔ تجربه‌های ملموس و عینی و دیگری به حوزهٔ انتزاعات تعلق دارد. زبان‌شناسان به دنبال کشف نحوهٔ عملکرد استعاره‌ها در ذهن از طریق بازنمودهای زبانی آن‌ها هستند. آن‌ها الگوهای موجود در ساختار مفهومی واژه‌ها و عبارت‌های استعاری را به عنوان شاهدی جهت وجود استعاره‌های مفهومیِ ذهنی مورد تحلیل قرار می‌دهند. به این ترتیب، استعاره‌های زبانی، بازنمود استعاره‌های ذهنی‌اند.

در پیوند با تحلیل استعاره‌های عواطف و احساسات و نیز درد و بیماری این پرسش‌ها مطرح شد که آیا استعاره و سایر سازوکارهای مَجازی بر تفکر و شناخت ما دربارهٔ عواطف تأثیر می‌گذارند؟ آیا استعاره‌ها می‌توانند واقعیت‌های احساسی را برای ما ایجاد کنند و یا آنها را تغییر دهند؟ با طرح این پرسش‌ها توجه به این نکته جلب شد که مفهوم‌سازی استعاری، در حوزهٔ عواطف و بیماری، شناخت و دریافت ما را از این مفاهیم تحت تأثیر قرار می‌دهد. به بیان دیگر، با استعاری اندیشیدن، دریافت ما از درد و بیماری و از بدن‌مان شکل می‌گیرد. مثلاً اکثر ما، دریافتی که از بدن‌مان داریم مبتنی بر استعارهٔ ظرفی است که پر و خالی می‌شود و برای درمان انواع درد و بیماری به فکر پرکردن این ظرف با مواد مختلف یا خالی‌کردن آن هستیم. شاید ذکر این نکتهٔ طنزآمیز از قول یک متخصص تغذیه، کمک کننده باشد که می‌گفت، خانمی که از چاقی رنج می‌برد نزد ایشان آمد و گفت «آقای دکتر اگر ممکن است یک خوراکی تجویز کنید که با مصرف‌اش وزن اضافی‌ام را کم کند» به قول دکتر مورد نظر، در برخی فرهنگ‌ها حتی برای لاغر شدن هم باید چیزی خورد! اگر بخواهیم در قالب اصطلاحات زبان‌شناسی‌شناختی صحبت کنیم، دریافت ما از بدن به‌مثابه‌ظرف موجب می‌شود که چنین باورهایی داشته باشیم.

جا دارد به این نکته توجه کنیم که در ساخت استعاره‌های مفهومی، مفاهیم احساسی و درد و بیماری، انتزاعی تلقی می‌شوند و به اصطلاح می‌گوییم به حوزهٔ مقصد استعاره تعلق دارند و از طریق مفاهیمی که در حوزهٔ مبدأ واقع‌اند و عینی و ملموس هستند، درک‌پذیر می‌شوند. برخی از این حوزه‌های مبدأ برای درد و بیماری در زبان فارسی عبارتند از: آتش، نیرو، گرما، انسان، جانور، صدا و ابزار؛ که در ادامه مثال‌هایی برای توضیح این مفاهیم ارائه خواهد شد. بیان درد و بیماری به عنوان جزئی از فرایند ارتباط، امری فرهنگ‌وابسته است. بنابراین اگرچه برخی از این مفاهیم ممکن است در سایر زبان‌ها نیز کاربرد داشته باشند ولی بسیاری از مفاهیم حوزهٔ مبدأ ممکن است از فرهنگی به فرهنگ دیگر متفاوت باشند.

عبارت‌هایی که برای بیان درد به کار می‌روند به میزان قابل توجهی در معنای آسیب‌های جسمانی هستند. در این معنا که حتی وقتی آسیبی جسمانی واقعاً رخ نداده است نیز ما از عبارت‌هایی در آن معنا، برای بیان درد استفاده می‌کنیم. مثلاً وقتی دو جملهٔ ۱ و ۲ را به زبان می‌آوریم در حقیقت چنین رویدادهایی اتفاق نیفتاده است، ولی ما از این عبارت‌ها برای بیان احساس خود استفاده می‌کنیم:

۱. سرم دارد منفجر می‌شود.

۲. کتفم دارد سوراخ می‌شود.

به نظر می‌رسد اغراق و بزرگ‌نمایی در بیان درد یک ویژگی معناشناختیِ زبان درد باشد.