کتاب درآمدی بر تعامل تاریخ و آینده پژوهی

علم آینده‌پژوهی به‌تدریج از جایگاه مناسبی در مجامع علمی جهان برخوردار شده است. در ایران نیز اگرچه این حوزه علمی، هنوز دهه‌های ابتدایی رشد و شکوفایی خود را طی می‌کند اما اقبال خوبی از سوی مجامع دانشگاهی و غیردانشگاهی به آن معطوف گشته است. در این بین، مباحث روش‌شناسی آینده‌پژوهی و فنون و ابزارهای پژوهشی ویژه آن را باید از تکامل‌یافته‌ترین وجوه حوزة آینده‌پژوهی است (بل، 1392: 310)؛ در حالی که مبانی این حوزه دانشی و به‌خصوص معرفت‌شناسی، هنوز هم در مقایسه با دیگر جنبه‌های آینده‌پژوهی، در نازل‌‌ترین حد تکامل قرار دارد. اگرچه آینده‌پژوهان برای بررسی نظام‌یافته آینده‌های بدیل، بخش زیادی از زمان و تلاش خود را به اقتباس یا ابداع ابزارهای روش‌شناختی اختصاص داده‌اند اما مبانی معرفتی آینده‌پژوهی، برخی از رشدنایافته‌ترین ابعاد آینده‌پژوهی به حساب می‌آید (بل، 1392: 181). این سؤال که آینده‌پژوهان دانش خود را در مورد آینده، از چه طریقی به دست می‌آورند؛ از بنیادی‌ترین و مبنایی‌ترین سؤالات آینده‌پژوهی است. یکی از پیش‌فرض‌های عامی که بل برای آینده‌پژوهی مطرح می‌کند این است که صرف‌نظر از اطلاع یا عدم اطلاع انسان‌ها، یک واقعیت بیرونی گذشته و یک واقعیت حال وجود دارد که قاعدتاً بشر می‌تواند به طور آفاقی و کمابیش دقیق، آنها را بشناسد. آینده‌پژوهان، افزون بر این فرض می‌کنند که صرف‌نظر از اطلاع یا عدم اطلاع انسان‌ها، یک واقعیت آینده نیز وجود دارد و قاعدتاً می‌توان درباره آن، گزاره‌هایی به طور آفاقی موجه و کمابیش دقیق، صادر کرد (بل، 1392: 302).