کتاب دیگری در اندرونی واکاوی فضای جنسیتی

از نظر لویناس، "هیچ‌کس در مواجهه با دیگری نمی‌تواند در خودش بماند. سوژه نوعی برون‌رفت از خویش است" (همان: ۱۵۵).

در نگاه ایدئولوژیک و اجتماعی جامعهٔ پدرسالار زن اگر قرار است در مقام باکره و اسطوره تکریم شود باید با موقعیت منفعل و نقش ضعیفهٔ خود همسان‌پنداری کند و اگر بخواهد فاعل جنسیتی باشد و طالب آزادی و خودسری، در مقام نافرمان و عاصی تکفیر خواهد شد. در این جوامع زنان، برحسب این تقابل، به دو دستهٔ آرمانی و بی‌ارزش طبقه‌بندی می‌شوند. مردان نیز گرفتار این تصویر دوگانه هستند و آن را به بدن و جنسیت زنان به‌واسطهٔ قدرت تحمیل می‌کنند. این تصویر دوگانه بین دو نوع گفتمان رعایت می‌شود؛ یکی گفتمان سنتی که به‌دلیل تأکید بر آموزه‌های سنتی و دینی و تقدم هویت جنسی بر هویت انسانی، زنان را از حضور و نمایش در عرصه‌های عمومی مورد انتقاد قرار داده و برحذر می‌دارد و دیگری گفتمان مدرن که در آن زن مقلد و مصرف‌گرا به دنبال یک الگوی ایدئال و "دیگریِ" غربی دست‌نیافتنی است که هیچ‌گاه قادر نخواهد بود به آن دیگری تبدیل شود.

در این شکل از قدرت به جای حذف و سرکوب بدن و نیروهایش، آن‌ها را در خویش ادغام می‌کند، نیروهای بدن به گونه‌ای هدایت می‌شوند که از لحاظ هزینهٔ سیاسی کاهش یافته و از لحاظ اقتصادی افزایش یابند؛ بنابراین زن از موجودی ناشناخته و گُنگ و دور از دسترس و شاید طغیانگر تبدیل به اُبژه‌ای رام و در دسترس و شناخت‌پذیر می‌شود.

از نظر لاکلا و موفه، هویت‌های گفتمانی از طرد دیگری سود جسته و تثبیت می‌شوند. هر گفتمانی ضرورتاً نیاز به گفتمان رقیب دیگری دارد که با آن هویت یابد و به‌منظور هویت‌یافتن به‌ناچار شروع به تولید دشمن برای خود می‌کنند. لاکلاو و موفه برای تثبیت موقتی معنا و هویت دو مفهوم هژمونی و ضدیت را به‌کار می‌برند. دیگربودگی به معنای نفی و طرد گفتمان‌های دیگر از سوی گفتمان خاص است. هیچ معنا و هویتی بدون قرارگرفتن در رابطهٔ ضدیت و دیگربودگی تشکیل و تثبیت نمی‌شود (هوارث، ۱۳۷۷)

قدرت دانش را مشروعیت می‌بخشید و دانش با قدرت عملی می‌شود

ساختار سنتی مردسالار، چه در دورهٔ سنتی و چه در دورهٔ سرمایه‌داری مدرن، برای ایجاد سلطه و هژمونیک خود نیازمند عنصر تداوم است؛ زیرا سلطه نیازمند ساختاری است بادوام.

در گذشته کمبود نان وجود داشت؛ از این رو کمبود فضا و دیده‌شدن زنان احساس نمی‌شد، ولی امروزه که نان و رفاه به‌وفور یافت می‌شود مبارزهٔ جنسیتی بیش از هر زمان دیگر در گفتمان فضایی حک شده است. انجمن‌ها و گروه‌های فمینیسیتی فضای آشپزخانه‌های قدیمی و سنتی را تک‌سلول زنانه و فضای تحقیر و انزوای او می‌شمردند، اما به‌موازات پیشرفت صنعت و تکنولوژی، آشپزخانه که به آخرین فناوری‌های تکنولوژی مجهز شد، یکی از اجزای زیبایی‌شناختی خانه و فضایی برای بازنمایی سیال جنسیتی معرفی شد که مرزهای جنسیتی به‌تدریج در آن کمرنگ می‌شد و در کل، شهرنشینی و صنعت از این فضا یک دستگاه و تکنولوژی انضباطی مدرن ساخت.

ساختار اجتماعی قدرت از طریق برنامه‌های یکنواخت عادی و بدیهی زندگی روزمره، نظم خودش را به افراد از طریق درونی‌کردن در افعال، گفتار و کردار تحمیل می‌کند و نظام مرزبندی جنسیتی را با رعایت اصل سلسله‌مراتب در تقسیم‌بندی‌های فضایی در تمام سطوح و لایه‌های زندگی تثبیت و بازتولید می‌کند. اسپاین بیان می‌دارد؛ فضای جنسیتی به‌واسطهٔ تقسیم نقش جنسیتی از طریق فعالیت روزمره در زندگی روزانه بنا می‌شود، استفاده می‌شود یا تغییر شکل می‌دهد (اسپاین، ۱۹۹۲: ۱۰۱).

زن در این گفتمان و نظام معنایی که دال ارشد آن برتری مرد است، یک دامی جنسی است برای اغوا. هوش، اغواگری و قدرت زن، موقعیت و سلطهٔ مرد را به خطر می‌اندازد و احساس ناامنی در پی خواهد داشت. اندرونی همچون خلوتکده‌ای تهدیدِ جنسی زن را خنثی کرده و او را رؤیت‌ناپذیر و غیرقابل دسترس می‌سازد. این فرم از معماری و فضای اندرونی به "بازنمایی" زن در راستای تثبیت هویت زنانی که موقعیت اجتماعی آنان کمک می‌کند؛ هویتی که در آن زن به‌عنوان زنِ پرده‌نشین یا کدبانو و مادر بازشناخته می‌شود؛ در این هویت با توجه به اصل سلسله‌مراتب فضایی در معماری حجاب و پیامد آن یعنی شیوهٔ تقسیم‌بندی جداکنندهٔ زنان از مردان، زنانگی به‌مثابه زنی مستور و پوشیده در معماری درون‌گرا نمایانده می‌شود.

سیاست نظام حاکم به چنین مکانی نیاز داشت که با دیوارهای حریم جداکننده، نقش القای این مسئله را به زنان داشته باشد که برتری و سلطهٔ مردان را تداوم بخشد، قوام خانواده و سنت‌های پدرسالاری را تقویت کند و همهٔ پدیده‌های اجتماعی در هاله‌ای از تقدس و ابهام باشد که زنانگی به‌صورت یک راز در ذهن‌ها باقی بماند.