کتاب جمهوری رضاخانی

کتاب جمهوری رضاخانی نوشته‌ی غلامرضا نظری اثری پژوهشی درباره یکی از مهم‌ترین و بحث‌برانگیزترین مقاطع تاریخ معاصر ایران است. این کتاب که نشر امیرکبیر آن را منتشر کرده است، به بررسی دقیق و موشکافانه‌ی فرایند سقوط سلسله قاجار و برآمدن رضاخان پهلوی می‌پردازد. نویسنده با تکیه‌بر منابع دست‌اول و تحلیل‌های تاریخی، تلاش کرده است تا روایت‌های مختلف درباره نقش رضاخان، نیروهای داخلی و قدرت‌های خارجی را در شکل‌گیری جمهوری و سپس سلطنت پهلوی واکاوی کند. جمهوری رضاخانی نه‌تنها به رخدادهای سیاسی و اجتماعی آن دوره می‌پردازد، بلکه زمینه‌های فکری، اقتصادی و فرهنگی را نیز مورد توجه قرار داده است. نسخه‌ی الکترونیکی این اثر را می‌توانید از طاقچه خرید و دانلود کنید.

درباره کتاب جمهوری رضاخانی

کتاب جمهوری رضاخانی با تمرکز بر دوره‌ای حساس از تاریخ ایران، یعنی سال‌های پایانی قاجار و آغاز سلطنت پهلوی، به قلم غلامرضا نظری نوشته شده است. این کتاب با رویکردی تحلیلی و انتقادی، به بررسی زمینه‌ها و پیامدهای تلاش برای تأسیس جمهوری در ایران و ناکامی آن می‌پردازد. نویسنده با بهره‌گیری از اسناد، خاطرات و روایت‌های مختلف، نقش بازیگران داخلی و خارجی را در تحولات آن دوره برجسته کرده است. ساختار کتاب به‌گونه‌ای است که ابتدا وضعیت سیاسی و اجتماعی ایران پس از مشروطه و در آستانه کودتای ۱۲۹۹ را ترسیم می‌کند و سپس به فرایند شکل‌گیری ایده جمهوری، نقش رضاخان، واکنش نیروهای مذهبی، بازاریان و روشن‌فکران و در نهایت شکست این پروژه می‌پردازد. جمهوری رضاخانی همچنین به نقش انگلستان، شوروی و دیگر قدرت‌های خارجی در تحولات ایران توجه ویژه‌ای دارد و تلاش کرده است تا از زاویه‌های مختلف، پیچیدگی‌های این برهه تاریخی را نشان دهد. نویسنده در بخش‌هایی از کتاب، دیدگاه‌های متضاد درباره رضاخان و سیاست‌های او را مطرح کرده و به نقد روایت‌های رسمی و غیررسمی پرداخته است.

خلاصه کتاب جمهوری رضاخانی

کتاب جمهوری رضاخانی با تمرکز بر دوره‌ای که ایران درگیر بحران‌های سیاسی، اقتصادی و اجتماعی بود، به بررسی روند سقوط قاجار و ظهور رضاخان می‌پردازد. نویسنده ابتدا فضای پرآشوب ایران پس از مشروطه و جنگ جهانی اول را ترسیم کرده است؛ فضایی که در آن کشور دچار ضعف ساختاری، نفوذ قدرت‌های خارجی و ناامنی گسترده بود. در این شرایط، ایده جمهوری به‌عنوان راهی برای نجات کشور از بحران مطرح شد. رضاخان، که ابتدا با حمایت برخی نیروهای داخلی و خارجی به قدرت رسید، تلاش کرد با الگوبرداری از تجربه آتاتورک در ترکیه، نظام سلطنتی قاجار را به جمهوری تبدیل کند. اما این طرح با مخالفت جدی روحانیون، بازاریان و بخشی از روشن‌فکران روبه‌رو شد و در نهایت ناکام ماند. کتاب نشان می‌دهد که انگلستان، برخلاف برخی روایت‌ها، در آن مقطع از جمهوری حمایت نکرد و بیشتر به دنبال ایجاد یک دولت مرکزی مقتدر برای مقابله با نفوذ شوروی بود. در ادامه، رضاخان با بهره‌گیری از شرایط نابسامان کشور و حمایت برخی نیروها، مسیر خود را به‌سوی سلطنت هموار کرد و پایه‌های حکومت پهلوی را بنا نهاد. نویسنده با بررسی اسناد و روایت‌های مختلف، تلاش کرده است تا نقش فرصت‌طلبی، موقع‌شناسی و حمایت‌های خارجی را در این فرایند برجسته کند و تصویری چندوجهی از این برهه تاریخی ارائه دهد.

چرا باید کتاب جمهوری رضاخانی را بخوانیم؟

جمهوری رضاخانی اثری است که با رویکردی تحلیلی و مستند، یکی از نقاط عطف تاریخ معاصر ایران را بررسی کرده است. این کتاب با کنار هم گذاشتن روایت‌های مختلف و تحلیل اسناد، امکان شناخت عمیق‌تری از زمینه‌های سقوط قاجار و برآمدن رضاخان فراهم می‌کند. خواننده با مطالعه این اثر می‌تواند با پیچیدگی‌های سیاسی، اجتماعی و اقتصادی آن دوره آشنا شود و نقش نیروهای داخلی و خارجی را در شکل‌گیری تحولات ایران بهتر درک کند. همچنین، کتاب به نقد روایت‌های رایج و بررسی دیدگاه‌های متضاد درباره رضاخان و سیاست‌های او پرداخته است که برای علاقه‌مندان به تاریخ معاصر ایران و پژوهشگران حوزه سیاست و جامعه، ارزشمند است.

خواندن این کتاب را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم؟

خواندن جمهوری رضاخانی به پژوهشگران تاریخ معاصر ایران، دانشجویان رشته‌های تاریخ، علوم سیاسی و جامعه‌شناسی، علاقه‌مندان به شناخت تحولات سیاسی و اجتماعی ایران در دوره گذار از قاجار به پهلوی و کسانی که به بررسی نقش قدرت‌های خارجی در تاریخ ایران علاقه دارند، پیشنهاد می‌شود.

بخشی از کتاب جمهوری رضاخانی

«سقوط دودمان قاجار و روی کار آمدن رضاشاه پهلوی، رخدادی شگفت در تاریخ معاصر ایران است. تاریخ‌نگاران دورۀ پهلوی برآمدن رضاشاه از سربازی تا پادشاهی را از بازی‌های شگفت روزگار و تقدیر تاریخ دانسته‌اند و او را همچون یک قهرمان تاریخی و نجات‌دهندۀ ایران ستوده‌اند. عده‌ای دیگر به‌علت راه نداشتن به دستگاه حکومتی یا طرد از آن کمتر به چاپلوسی پرداخته‌اند، ولی به قدرت رسیدن او را نوع مثبتی از دیکتاتوری ارزیابی کرده‌اند. دسته‌ای دیگر انگلستان را عامل به قدرت رساندن رضاخان می‌دانند و نبوغ ذاتی و فرصت‌طلبی او را نادیده می‌گیرند. دربارۀ این‌گونه تاریخ‌نگارها می‌توان گفت: «تاریخ، به قلم کسانی که هرگز آن وقایع را ندیده‌اند، عبارت است از شرح وقایعی که آن‌طور که نوشته شده، هرگز اتفاق نیفتاده است». برآمدن رضاخان در صحنۀ سیاسی ایران نه اتفاقی بود و نه صرفاً خواست یک قدرت خارجی. رضاخان زاییدۀ شرایط و اوضاع نابسامان سیاسی‌اجتماعی ایران بود که وی با کاردانی خود از این اوضاع استفاده کرد که البته با توجه به اوضاع نابسامان سیاسی‌اجتماعی ایران ایجاد یک حکومت قوی و نیرومند به‌عنوان یک ضرورت تاریخی مطرح بوده است که با انحلال رژیم قاجاریه به تحقق می‌پیوندد.»