کتاب چشم‌ انداز فرهنگی دریا و بندر

کتاب چشم‌انداز فرهنگی دریا و بندر (تأملاتی فرهنگی و اجتماعی در باب مجتمع بندری امام خمینی) نوشته‌ی سیدمعین موسوی‌سرشت، اثری پژوهشی و تحلیلی درباره ابعاد فرهنگی، اجتماعی و هویتی دریا و بندر، به‌ویژه با تمرکز بر مجتمع بندری امام خمینی است. نشر افق فرهنگ آن را منتشر کرده است. این کتاب با رویکردی میان‌رشته‌ای، به بررسی نقش دریا و بندر در شکل‌گیری هویت فردی و جمعی، تحولات اجتماعی و فرهنگی، و تأثیرات متقابل فناوری، اقتصاد و سیاست بر این فضاها می‌پردازد. نویسنده تلاش کرده است با بهره‌گیری از نظریات جامعه‌شناسی، انسان‌شناسی و مطالعات فرهنگی، دریا و بندر را فراتر از عناصر جغرافیایی و اقتصادی، به‌عنوان برساخته‌هایی ذهنی، تاریخی و نمادین تحلیل کند. نسخه‌ی الکترونیکی این اثر را می‌توانید از طاقچه خرید و دانلود کنید.

درباره کتاب چشم‌ انداز فرهنگی دریا و بندر

کتاب چشم‌انداز فرهنگی دریا و بندر نوشته‌ی سیدمعین موسوی‌سرشت، با تمرکز بر مجتمع بندری امام خمینی، به بررسی ابعاد فرهنگی و اجتماعی دریا و بندر در ایران معاصر می‌پردازد. این کتاب با نگاهی تحلیلی و انتقادی، دریا و بندر را نه‌تنها به‌عنوان فضاهایی فیزیکی، بلکه به‌عنوان مفاهیمی فرهنگی و اجتماعی مورد واکاوی قرار داده است. نویسنده با بهره‌گیری از نظریات اندیشمندانی چون فوکو، برگر و لاکمن، استوارت هال و هومی بابا، به مفاهیمی مانند هویت، حافظه جمعی، برساخت اجتماعی، دگرمکانی (هتروتوپیا)، شبکه‌های کنش‌گر و جهانی‌شدن پرداخته است. ساختار کتاب به گونه‌ای است که ابتدا به ماهیت فرهنگی و ذهنی دریا و بندر می‌پردازد، سپس تحولات تاریخی و اجتماعی این فضاها را بررسی می‌کند و در نهایت، با تمرکز بر مجتمع بندری امام خمینی، ابعاد هویتی، شغلی، فرهنگی، روانی، اقتصادی و زیست‌محیطی این فضا را تحلیل می‌کند. کتاب با مثال‌ها و روایت‌هایی از تجربه‌های زیسته کارگران، شهروندان و مهاجران، فاصله و بیگانگی فرهنگی میان مردم و دریا/بندر را به تصویر کشیده و نقش سیاست‌گذاری‌های اقتصادی و فن‌گرایانه را در شکل‌گیری این وضعیت برجسته کرده است.

خلاصه کتاب چشم‌ انداز فرهنگی دریا و بندر

کتاب چشم‌انداز فرهنگی دریا و بندر با طرح این پرسش آغاز می‌شود که چگونه معنا و تجربه‌ی دریا و بندر در زندگی انسان شکل می‌گیرد و چه عواملی در حافظه فردی و جمعی، ساختار اجتماعی و بازنمایی‌های فرهنگی آن نقش دارند. نویسنده ابتدا تمایز میان ابعاد ذهنی و عینی دریا و بندر را شرح داده و نشان داده است که این فضاها، علاوه‌بر واقعیت فیزیکی، در ذهن و فرهنگ افراد و جوامع معنا می‌یابند. حافظه فردی و جمعی، روایت‌های تاریخی، رسانه‌ها و نظام آموزشی، همگی در شکل‌گیری تصویر و تجربه‌ی دریا و بندر نقش دارند. در ادامه، با تکیه بر نظریه‌های ساخت‌گرایی اجتماعی و بازنمایی فرهنگی، کتاب نشان می‌دهد که معانی دریا و بندر در دوره‌های مختلف تاریخی دگرگون شده‌اند؛ از نماد جدایی و خطر در گذشته تا عنصر پیوند و ارتباط در عصر جهانی‌شدن. این تحولات، در هویت‌سازی فرهنگی و شکل‌گیری خرده‌فرهنگ‌های محلی و جهانی نقش داشته‌اند. بخش مهمی از کتاب به مفهوم دگرمکانی (هتروتوپیا) در اندیشه فوکو اختصاص یافته است. نویسنده با بررسی مجتمع بندری امام خمینی، این بندر را نمونه‌ای از دگرمکان مخرب معرفی کرده و ابعاد هویتی، شغلی، فرهنگی، روانی، اقتصادی و زیست‌محیطی آن را تحلیل کرده است. فاصله‌گذاری فیزیکی و فرهنگی بندر از شهر، کنترل شدید ورود و خروج، بیگانگی شغلی و اجتماعی کارگران، انزوای فرهنگی و طبقاتی، و قطع ارتباط مردم با دریا، همگی به شکل‌گیری فضایی مبهم، بی‌روح و چندپاره منجر شده‌اند. روایت‌هایی از تجربه‌های زیسته کارگران و شهروندان، این بیگانگی و دگرمکانی را ملموس‌تر کرده است. در نهایت، کتاب با تأکید بر ضرورت توجه به ابعاد فرهنگی و اجتماعی در سیاست‌گذاری‌های بندری و توسعه شهری، پیشنهاد می‌کند که بازتعریف رابطه مردم با دریا و بندر، ایجاد فضاهای تعاملی و تقویت مشارکت جمعی می‌تواند به احیای هویت و پویایی فرهنگی این فضاها کمک کند.

چرا باید کتاب چشم‌ انداز فرهنگی دریا و بندر را بخوانیم؟

این کتاب با رویکردی میان‌رشته‌ای و تحلیلی، دریا و بندر را از زاویه‌ای متفاوت و کمتر دیده‌شده بررسی کرده است. ویژگی شاخص آن، تلفیق نظریه‌های جامعه‌شناسی، انسان‌شناسی و مطالعات فرهنگی با مثال‌ها و روایت‌های بومی و معاصر است. خواننده با مطالعه این اثر، با مفاهیمی مانند دگرمکانی، حافظه جمعی، هویت فرهنگی و شبکه‌های کنش‌گر آشنا می‌شود و می‌تواند تحولات اجتماعی و فرهنگی بنادر ایران را در بستر جهانی‌شدن و سیاست‌گذاری‌های اقتصادی بهتر درک کند. کتاب همچنین به آسیب‌شناسی بیگانگی فرهنگی و اجتماعی در جوامع بندری پرداخته و راهکارهایی برای بازسازی پیوند میان مردم و دریا/بندر ارائه کرده است. این اثر برای کسانی که به دنبال فهم عمیق‌تر از نقش فضاهای طبیعی و صنعتی در شکل‌گیری هویت و فرهنگ هستند، ارزشمند است.

خواندن این کتاب را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم؟

خواندن این کتاب به پژوهشگران و دانشجویان حوزه‌های جامعه‌شناسی، مطالعات فرهنگی، انسان‌شناسی، جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری پیشنهاد می‌شود. همچنین به فعالان حوزه توسعه شهری، سیاست‌گذاران، مدیران بنادر و علاقه‌مندان به مسائل هویت، فرهنگ و محیط‌زیست در مناطق ساحلی و بندری توصیه می‌شود. کسانی که دغدغه فهم تأثیرات اجتماعی و فرهنگی فضاهای صنعتی و طبیعی بر زندگی روزمره و هویت جمعی دارند، از این کتاب بهره خواهند برد.