کتاب سفال مینایی

کتاب سفال مینایی نوشته‌ی سولماز منصوری، احمد صالحی کاخکی و میترا شاطری اثری پژوهشی در حوزه‌ی هنر و تاریخ سفالگری ایران است که به بررسی ارتباط میان مکاتب نگارگری بغداد و سلجوقی با نقوش سفال‌های مینایی می‌پردازد. این کتاب با رویکردی تحلیلی و تطبیقی، سیر تحول سفال مینایی را در بستر تاریخی و هنری ایران و جهان اسلام دنبال می‌کند و نقش ادبیات و نگارگری را در شکل‌گیری و تزیین این آثار برجسته می‌سازد. انتشارات دانشگاه هنر اصفهان آن را منتشر کرده است. نسخه‌ی الکترونیکی این اثر را می‌توانید از طاقچه خرید و دانلود کنید.

درباره کتاب سفال مینایی

سفال مینایی اثری تخصصی در زمینه‌ی هنرهای سنتی ایران است که به‌طور ویژه به بررسی سفال‌های مینایی و انعکاس مکاتب نگارگری بغداد و سلجوقی در آن‌ها می‌پردازد. نویسندگان با تکیه‌بر منابع مکتوب، آثار موزه‌ای و نسخ خطی، روند شکل‌گیری و تحول سفال مینایی را در سده‌های میانی اسلامی (چهارم تا هشتم هجری قمری) تحلیل کرده‌اند. کتاب ساختار منظمی دارد و ابتدا به تاریخچه‌ی نگارگری اسلامی و ویژگی‌های مکاتب بغداد و سلجوقی می‌پردازد، سپس به بررسی تطبیقی نقوش سفال‌های مینایی و ارتباط آن‌ها با ادبیات و هنر تصویری آن دوران می‌پردازد. در بخش‌هایی از کتاب، تأثیر متون ادبی مانند شاهنامه فردوسی و خمسه نظامی بر نقوش سفال‌های مینایی و همچنین نقش طبقات اجتماعی و مراکز تولید این سفال‌ها مورد توجه قرار گرفته است. این کتاب با رویکردی تحلیلی و تطبیقی، پیوند میان هنر سفالگری، نگارگری و ادبیات را در بستر تاریخی ایران و جهان اسلام به تصویر کشیده است.

خلاصه کتاب سفال مینایی

کتاب سفال مینایی با مروری بر سیر تحول سفالگری در ایران آغاز می‌شود و نقش سفال به‌عنوان بستری برای بیان هنری و فرهنگی را برجسته می‌سازد. نویسندگان توضیح داده‌اند که پس از ورود اسلام و محدودیت استفاده از فلزات گران‌بها، سفال به‌عنوان جایگزینی برای نمایش هنر و ذوق ایرانیان مطرح شد و هنرمندان با الهام از نگارگری و دیگر هنرها، نقوش متنوعی بر سفال‌ها آفریدند. در ادامه، کتاب به بررسی مکاتب نگارگری بغداد و سلجوقی می‌پردازد. مکتب بغداد به‌عنوان نخستین مکتب نگارگری اسلامی، ویژگی‌هایی چون ترکیب عناصر ایرانی، بیزانسی و مسیحی را در خود دارد و نگاره‌های آن اغلب بدون کادر و در کنار یا بالای متن قرار می‌گیرند. در مقابل، مکتب سلجوقی با تأکید بر اصالت ایرانی و تأثیرپذیری از سنت‌های ساسانی، آسیای میانه و چینی، نگاره‌هایی با کادربندی مشخص، چهره‌های گرد و آرام و رنگ‌های متنوع و تخت ارائه می‌دهد. کتاب سپس به تحلیل تطبیقی نقوش سفال‌های مینایی و نگارگری مکاتب مذکور می‌پردازد. نویسندگان نشان داده‌اند که بسیاری از نقوش انسانی، شاهانه و داستانی روی سفال‌های مینایی، بازتابی از داستان‌های ادبی و نگارگری کتاب‌های مصور آن دوران است. نمونه‌هایی از داستان‌های شاهنامه، بیژن و منیژه، بهرام گور و دیگر متون ادبی در نقوش سفال‌ها دیده می‌شود. همچنین، تأثیر مراکز تولید سفال مینایی و ویژگی‌های سبکی هر منطقه بر نقوش و تزیینات ظروف بررسی شده است. در بخش‌های پایانی، کتاب به نقش ادبیات فارسی و حمایت سلاطین و طبقات اجتماعی از هنر و ادبیات می‌پردازد و نشان می‌دهد که چگونه پیوند میان شعر، داستان و هنرهای تجسمی، به غنای نقوش سفال‌های مینایی انجامیده است. در مجموع، سفال مینایی را به‌عنوان سندی تصویری از فرهنگ، هنر و ادبیات ایران سده‌های میانی معرفی می‌کند.

چرا باید کتاب سفال مینایی را بخوانیم؟

این کتاب با رویکردی تحلیلی و تطبیقی، امکان شناخت عمیق‌تری از پیوند میان هنر سفالگری، نگارگری و ادبیات ایران در سده‌های میانی را فراهم می‌کند. مطالعه‌ی آن برای کسانی که به تاریخ هنر، سفالگری و نگارگری علاقه‌مند هستند، فرصتی برای آشنایی با ریشه‌ها و تحولات هنری ایران و جهان اسلام است. همچنین، کتاب با ارائه‌ی نمونه‌های عینی و تحلیل تطبیقی آثار، به درک بهتر نقش هنر در بازتاب فرهنگ و جامعه‌ی ایرانی کمک می‌کند. ویژگی شاخص این اثر، توجه به جزئیات سبک‌شناسی، بررسی مراکز تولید و تحلیل تأثیر متقابل هنرها بر یکدیگر است که آن را به منبعی ارزشمند برای پژوهشگران و علاقه‌مندان تبدیل کرده است.

خواندن این کتاب را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم؟

خواندن این کتاب به پژوهشگران و دانشجویان رشته‌های هنر، تاریخ، باستان‌شناسی و علاقه‌مندان به سفالگری و نگارگری ایرانی پیشنهاد می‌شود. همچنین برای کسانی که به دنبال شناخت پیوند میان ادبیات، هنرهای تجسمی و فرهنگ ایران هستند، مناسب است.

بخشی از کتاب سفال مینایی

«سفال یکی از دست‌ساخته‌های ارزشمند بشر است که در سیر تحول آن از دیرباز تاکنون، نقوش بسیار متنوعی بر روی آن ایجاد شده است. در روند تکاملی سفال، همواره سطح صاف و شکننده آن، وسیله‌ای برای بیان تخیلات و احساسات درونی هنرمندان بوده است. ازآنجاکه ایرانیان همواره مردمانی اصیل و هنر دوست بوده‌اند، پیوسته در جهت بهبود کیفیت سفال‌ها و ایجاد نقوش زیبا و متنوع بر روی آنها کوشیده‌اند. بعد از ورود اسلام به ایران، به دلیل محدودیت‌هایی که در استفاده از فلزات ارزشمند مانند طلا و نقره به وجود آمد، هنرمند خلاق ایرانی سطح سفال را به‌عنوان مکانی مناسب جهت هنرنمایی خود برگزید و نقوشی زیبا بر روی سفال‌ها ایجاد کرد و برای آراستن آن از سایر هنرها از جمله نگارگری بهره برد. در سده‌های ابتدایی ظهور، می‌توان نشانه‌هایی از تأثیر و تقلید از بیزانس را در نقاشی و ... احتمال دارد این موضوع، الهام‌بخش مسلمین در نقاشی و تدوین کتب مصور نیز بوده باشد.»