کتاب مسأله جانشینی

کتاب مسأله جانشینی نوشته مهدی حبیبی توسط نشر گوی منتشر شده است. این اثر پژوهشی به بررسی روند انتقال رهبری و چالش‌های جانشینی در دو آیین بابیت و بهائیت پرداخته و با رویکردی تاریخی و تحلیلی، اسناد و وقایع مرتبط با جانشینی رهبران این دو جریان را واکاوی کرده است. نسخه‌ی الکترونیکی این اثر را می‌توانید از طاقچه خرید و دانلود کنید.

درباره کتاب مسأله جانشینی

کتاب مسئله‌ی جانشینی (جستارهایی در روند انتقال قدرت در بابیت و بهائیت) اثری پژوهشی در حوزه‌ی تاریخ ادیان و فرقه‌شناسی است که در قالب مجموعه‌ای از مقالات تحلیلی تدوین شده است. نویسنده، مهدی حبیبی، با تمرکز بر دو جریان بابیت و بهائیت، به بررسی روند انتقال قدرت و چالش‌های جانشینی در این دو آیین پرداخته است. کتاب ساختاری مقاله‌محور دارد و هر بخش به یکی از رهبران یا وقایع مهم مرتبط با جانشینی می‌پردازد. 

از ویژگی‌های ساختاری این کتاب، استفاده از منابع اصلی و اسناد تاریخی، تحلیل اختلافات داخلی و بررسی پیامدهای اجتماعی و سیاسی این اختلافات است. اثر حاضر نه‌تنها به روایت تاریخی وقایع بسنده نکرده، بلکه تلاش کرده است زمینه‌های فکری و اجتماعی شکل‌گیری این اختلافات را نیز روشن کند. کتاب مسئله‌ی جانشینی نوشته‌ی مهدی حبیبی با نگاهی مستند و تحلیلی، تصویری از فرازونشیب‌های رهبری در بابیت و بهائیت ارائه می‌دهد و برای علاقه‌مندان به تاریخ معاصر ایران و مطالعات ادیان، منبعی قابل‌توجه به‌ شمار می‌آید.

خلاصه کتاب مسأله جانشینی

کتاب مسئله‌ی جانشینی به واکاوی روند انتقال قدرت و چالش‌های جانشینی در دو آیین بابیت و بهائیت می‌پردازد. نویسنده ابتدا با مروری بر پیشینه‌ی تاریخی و اعتقادی این دو جریان، زمینه‌های شکل‌گیری اختلافات را شرح داده است. در بخش‌های آغازین، به نقش شیخیه و زمینه‌های اجتماعی و فکری پیدایش بابیت اشاره شده و سپس زندگی و ادعاهای علی‌ محمد شیرازی (باب) و نحوه‌ی معرفی جانشین او، میرزا یحیی نوری (صبح ازل) بررسی شده است. در ادامه، اختلافات میان صبح ازل و برادرش میرزا حسین‌ علی نوری (بهاءاللّه) و انشعاب بابیان به دو شاخه‌ی ازلی و بهائی تحلیل شده است. کتاب به‌تفصیل به اسناد و وصایای رهبران بابیت و بهائیت می‌پردازد و نشان می‌دهد که چگونه هریک از رهبران، جانشینان خود را معرفی کرده‌اند و این انتخاب‌ها چه پیامدهایی برای پیروان داشته است. 

در بخش‌های بعدی، به اختلافات میان فرزندان بهاءاللّه، به‌ویژه میان عباس افندی (عبدالبهاء) و محمد علی افندی و سپس به چالش‌های جانشینی پس از عبدالبهاء و شوقی افندی پرداخته شده است. نویسنده نشان داده که نبود جانشین مشخص پس از شوقی افندی، موجب بروز انشعابات و شکل‌گیری گروه‌های مختلف در میان بهائیان شد؛ همچنین نقش نهاد بیت‌العدل و مشروعیت آن در ساختار رهبری بهائیت مورد بررسی قرار گرفته است. در مجموع، کتاب با تحلیل اسناد و روایت‌های تاریخی، به این پرسش می‌پردازد که چرا و چگونه مسئله‌ی جانشینی در بابیت و بهائیت به یکی از مهم‌ترین عوامل اختلاف و انشعاب تبدیل شد و چه تأثیری بر ساختار و هویت این دو آیین گذاشت.

چرا باید کتاب مسأله جانشینی را بخوانیم؟

کتاب مسئله‌ی جانشینی با تمرکز بر موضوعی کمتربررسی‌شده، یعنی روند انتقال قدرت و چالش‌های جانشینی در بابیت و بهائیت، فرصتی برای شناخت عمیق‌تر تاریخ معاصر ایران و تحولات فکری و اجتماعی مرتبط با این دو آیین فراهم می‌کند. تحلیل اسناد تاریخی، روایت اختلافات داخلی و بررسی پیامدهای اجتماعی و سیاسی این اختلافات، از جمله ویژگی‌هایی است که کتاب مسئله‌ی جانشینی را برای پژوهشگران و علاقه‌مندان به مطالعات ادیان و تاریخ معاصر ایران ارزشمند می‌سازد؛ همچنین کتاب به‌واسطه‌ی ساختار مقاله‌محور و استناد به منابع اصلی، امکان بررسی انتقادی و تطبیقی موضوع جانشینی را در اختیار خواننده قرار می‌دهد.

خواندن این کتاب را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم؟

مطالعه‌ی این کتاب به پژوهشگران حوزه‌ی تاریخ ادیان، دانشجویان رشته‌های الهیات، تاریخ و علوم اجتماعی، علاقه‌مندان به مطالعات فرقه‌شناسی و کسانی که به‌دنبال شناخت ریشه‌های اختلافات و انشعابات در بابیت و بهائیت هستند، پیشنهاد می‌شود.

بخشی از کتاب مسأله جانشینی

«جانشینی پیشوای هر گروه از انسان‌ها به منظور تداوم فعالیت‌های آن گروه و پیگیری اهداف آن پس از فوت آن پیشوا، از اهمیت بالایی برخوردار است. هر چه اهمیت گروه بالاتر باشد، جانشینی پیشوای آن گروه نیز اهمیت بالاتری پیدا می‌کند. هنگامی که صحبت دربارهٔ یک دین و آیین مذهبی مطرح می‌شود، که نه تنها در زندگانی این دنیا، بلکه در زندگی پس از مرگ نیز اثرگذار است، اهمیت پیشوای آن و به تبع آن اهمیت جانشین آن پیشوا نیز از میزان بالایی برخوردار خواهد بود. دین یک موضوع بسیار مهم است که در تمامی طول زندگی ما در این دنیا و پس از فوت ما تأثیر مستقیم و غیرمستقیم دارد. اگر یک پیشوا به درستی جانشین خود را مشخص نکند، به وضوح کار نادرستی انجام داده است و افراد پیرو خود را به حال خود رها کرده است. اگر یک آیینی در مشخص کردن و معرفی کردن جانشینی پیشوای خود کوتاهی کند، بی‌شک پیروان آن آیین پس از فوت پیشوای خود دچار سردرگمی خواهند شد. از طرف دیگر، پیروان نیز اگر پیشوای خود را قبول دارند، باید جانشین مشخص شده توسط او را قبول کنند و بپذیرند. طبیعی است که اگر خودشان بدون توجه به انتخاب جانشین توسط پیشوای خود، فرد دیگری را بخواهند به‌جای او انتخاب کنند، احتمال رسیدن به توافق بسیار پایین خواهد آمد.»