کتاب ایران و عصر روشنگری

معرفی کتاب ایران و عصر روشنگری

کتاب الکترونیکی «ایران و عصر روشنگری» (تعاملات فکری ایران و اروپا در قرن هجدهم) با همکاری نویسندگان سیروس مسروری، ویتنی مَنیز و جان کریستین لاورسن و ترجمه شهربانو صارمی توسط گروه انتشاراتی ققنوس منتشر شده است. این اثر مجموعه‌ای از مقالات پژوهشی است که به بررسی نقش و تصویر ایران در اندیشه و گفتمان عصر روشنگری اروپا می‌پردازد و تعاملات فکری، فرهنگی و تاریخی میان ایران و اروپا را در این دوره تحلیل می‌کند. نسخه الکترونیکی این اثر را می‌توانید از طاقچه خرید و دانلود کنید.

درباره کتاب ایران و عصر روشنگری

این کتاب مجموعه‌ای از مقالات پژوهشی است که به بررسی جایگاه و نقش ایران در ذهنیت و گفتمان متفکران عصر روشنگری اروپا می‌پردازد. دوره مورد بحث عمدتاً قرن هجدهم میلادی است، اما نویسندگان با نگاهی تاریخی‌تر، ریشه‌های این مواجهه را در منابع کهن، قرون وسطی و عصر رنسانس نیز جست‌وجو می‌کنند. کتاب به جای ارائه یک روایت واحد و فراگیر، بر تنوع دیدگاه‌ها و برداشت‌های متفکران اروپایی درباره ایران تأکید دارد و نشان می‌دهد که ایران چگونه در مباحثی چون استبداد، مدارا، عقلانیت و دین به عنوان یک نقطه ارجاع مهم مطرح بوده است. مقالات کتاب با رویکردی میان‌رشته‌ای، از تاریخ، فلسفه، الهیات و ادبیات بهره می‌گیرند و به بررسی منابع مختلفی چون سفرنامه‌ها، متون فلسفی و دایره‌المعارف‌ها می‌پردازند. این اثر همچنین به تأثیر آیین زرتشت و تاریخ صفویان در شکل‌گیری تصویر ایران در ذهن متفکران اروپایی اشاره دارد و نشان می‌دهد که مواجهه اروپا با ایران در عصر روشنگری، همزمان با شکل‌گیری هویت مدرن اروپایی، چه نقش و تأثیری داشته است.

خلاصه کتاب ایران و عصر روشنگری

این کتاب با گردآوری مقالاتی از پژوهشگران مختلف، به بررسی نحوه بازنمایی ایران در آثار متفکران و نویسندگان عصر روشنگری اروپا می‌پردازد. نویسندگان کتاب نشان می‌دهند که ایران در این دوره نه صرفاً موضوعی برای شرق‌شناسی یا تحقیر، بلکه بستری برای بحث‌های جدی درباره مفاهیمی چون استبداد، مدارا، عقلانیت و دین بوده است. مقالات کتاب به منابع متنوعی چون سفرنامه‌های اروپایی، متون فلسفی، دایره‌المعارف‌ها و آثار ادبی استناد می‌کنند و نشان می‌دهند که تصویر ایران در ذهن اروپاییان عصر روشنگری، همواره یکدست و ثابت نبوده است. برخی متفکران ایران را نمونه‌ای از استبداد شرقی می‌دانستند و برخی دیگر، به ویژه با الهام از آیین زرتشت و سنت‌های عرفانی ایرانی، آن را الگویی برای مدارا و عقلانیت معرفی می‌کردند. کتاب همچنین به نقش صفویان و تحولات مذهبی و سیاسی ایران در شکل‌گیری این تصویرها می‌پردازد و نشان می‌دهد که مواجهه فکری اروپا با ایران، بخشی از تلاش گسترده‌تر برای تعریف هویت مدرن اروپایی بوده است.

چرا باید کتاب ایران و عصر روشنگری را خواند؟

این کتاب فرصتی فراهم می‌کند تا خواننده با لایه‌های کمتر دیده‌شده از تاریخ تعاملات فکری ایران و اروپا آشنا شود. اثر حاضر نشان می‌دهد که ایران چگونه در مباحث کلیدی عصر روشنگری، از جمله استبداد، مدارا و عقلانیت، نقش داشته و الهام‌بخش بحث‌های فلسفی و سیاسی در اروپا بوده است. همچنین کتاب با ارائه روایت‌هایی متنوع و گاه متناقض از ایران، به پیچیدگی و چندوجهی بودن مواجهه میان‌فرهنگی اشاره می‌کند و مخاطب را به بازنگری در کلیشه‌های رایج درباره شرق و غرب دعوت می‌کند.

خواندن کتاب ایران و عصر روشنگری را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم؟

این کتاب برای علاقه‌مندان به تاریخ اندیشه، فلسفه، مطالعات میان‌فرهنگی، تاریخ ایران و مطالعات شرق‌شناسی مناسب است. پژوهشگران علوم انسانی، دانشجویان رشته‌های تاریخ، فلسفه و مطالعات فرهنگی و کسانی که دغدغه فهم ریشه‌های تعاملات فکری ایران و اروپا را دارند، می‌توانند از این اثر بهره ببرند.

فهرست کتاب ایران و عصر روشنگری

- مقدمه: سیروس مسروری و ویتنی مَنیز؛ معرفی کلی تعاملات فکری ایران و اروپا در عصر روشنگری و چارچوب‌های نظری مختلف برای تحلیل این مواجهه. - پس‌زمینه: شناخت اروپاییان از ایران پیش از عصر روشنگری (سیروس مسروری و جان کریستین لاورسن)؛ بررسی منابع تاریخی و سفرنامه‌ها و نقش آن‌ها در شکل‌گیری تصویر ایران در ذهن متفکران اروپایی. - طایفه درخور احترام: منتقدان رادیکال دین در اواخر سده هجدهم و گبرها (اریکا جوی مانّوچّی)؛ تحلیل نقش زرتشتیان ایران در نقد دین و سکولارسازی اروپا. - ولتر و ایران، یا نحوه به‌کارگیری شرق در برابر غرب (میرتیل مریکام‌بوردو)؛ بررسی استفاده ولتر از منابع ایرانی برای نقد سنت‌های دینی و سیاسی اروپا. - میهن‌دوستی شرقی؟ بازنمایی‌های فرانسوی از نادرشاه در قرن هجدهم (رولاندو مینوتی)؛ تحلیل تصویر نادرشاه و مفاهیم میهن‌دوستی و استبداد در گفتمان اروپایی. - نامه‌های یک ایرانی اثر جورج لیتلتون: ایران و سیاست در ادبیات داستانی انگلیس در سده هجدهم (سیروس مسروری)؛ بررسی نقش ایران در نقد سیاسی و اجتماعی انگلستان. - ایران در دایره‌المعارف دیدرو (ویتنی منیز)؛ تحلیل جایگاه ایران در دایره‌المعارف عصر روشنگری و موضوعات مرتبط با مدارا، استبداد و عقلانیت. - الهیات ایرانی و شکست الهیات مسیحی: بِل و مسئله شر (مارتا گارسیاآلونسو)؛ بررسی تأثیر آموزه‌های زرتشتی و مانوی بر مباحث الهیاتی اروپا. - مدارای دینی، عدم مدارا و قدرت مطلقه در ایران دوران صفوی و بازنمودهای آن در سفرنامه‌های اروپایی اوایل عصر روشنگری (جان مارشال)؛ تحلیل روایت‌های متناقض از مدارا و استبداد در ایران صفوی.

بخشی از کتاب ایران و عصر روشنگری

«این کتاب تلاشی است برای درک آن روندهای پیچیده گفتگو، هرچند خاطرنشان خواهیم کرد که ماهیت رویارویی ایران و اروپای عصر روشنگری کاملاً یا در وهله اول «ارتباطی» نبوده است. خوانندگان این کتاب به اشارات مکرر به صفویان، سلسله‌ای که بین سال‌های ۱۵۰۱ و ۱۷۲۲ م بر ایران فرمانروایی می‌کرد، و آیین زرتشت، دین باستانی ایرانیان، توجه خواهند کرد. برای خوانندگانی که شاید با صفویان و آیین زرتشت آشنا نباشند مختصری در این دو مورد توضیح خواهیم داد. روشن است که این روایت‌های کوتاه برای معرفی دینی که حداقل ۲۶۰۰ سال قدمت دارد و سلسله‌ای که سرنوشت ایرانِ مدرن را رقم زده است کفایت نمی‌کند. خوشبختانه مطالعات وسیعی درباره آیین زرتشت و ایران عصر صفوی انجام گرفته که تا حدی به تأثیر آن‌ها در عصر روشنگری اروپا در مقالات پیش ِ رو پرداخته شده است. صفویان در سال ۱۵۰۱ شاه اسماعیل اول (۱۴۸۷-۱۵۲۴) سلسله صفوی را بنیاد نهاد. این واقعه نتایج فوق‌العاده‌ای برای ایران، خاورمیانه و اروپا داشت. شاه اسماعیل، گذشته از داشتن لقب شاه، مرشد کاملِ فرقه‌ای صوفی‌مسلک نیز محسوب می‌شد که جدش شیخ صفی‌الدین اردبیلی (۱۲۵۲-۱۳۳۴) مؤسس آن بود و نام این سلسله برگرفته از نام اوست. این نکته همچنین نشان می‌دهد که چرا در نوشته‌های اوایل دوران مدرن اروپا بارها و بارها از پادشاهان صفوی با عنوان «صوفی» یاد شده است. شاه اسماعیل به محض جلوس بر تخت پادشاهی به جنگجویان ترکمان (قزلباش‌ها) اتکا کرد که برای پیشبرد برنامه‌ای بلندپروازانه او را بسیار تکریم می‌کردند.»