کتاب تفکر انتقادی، رسانه ها و آموزش

کتاب تفکر انتقادی، رسانه ها و آموزش (The critical media literacy guide: engaging media and transforming education) نوشته داگلاس کلنر و جف شر و ترجمه ناصر اسدی، اثری پژوهشی در حوزه‌ی مطالعات رسانه و آموزش است که توسط انتشارات سیمای شرق منتشر شده است. این کتاب به بررسی نقش رسانه‌ها در شکل‌دهی به فرهنگ، هویت و آموزش پرداخته و اهمیت سواد رسانه‌ای انتقادی را در عصر دیجیتال نشان داده است. نسخه‌ی الکترونیکی این اثر را می‌توانید از طاقچه خرید و دانلود کنید.

درباره کتاب تفکر انتقادی، رسانه ها و آموزش

کتاب تفکر انتقادی، رسانه‌ها و آموزش در بستری از تحولات فناوری و رسانه‌ای عصر جدید نوشته شده است. کتاب با نگاهی به رشد بی‌سابقه‌ی رسانه‌های دیجیتال و شبکه‌ای، به بررسی چگونگی تأثیر رسانه‌ها بر آموزش، فرهنگ و جامعه پرداخته است. داگلاس کلنر و جف شر باتکیه‌بر نظریه‌های انتقادی و مطالعات فرهنگی، به اهمیت پرورش سواد رسانه‌ای انتقادی در نظام‌های آموزشی اشاره کرده و نشان داده‌اند که چگونه رسانه‌ها می‌توانند هم ابزاری برای توانمندسازی و هم ابزاری برای سلطه و بازتولید ایدئولوژی‌های مسلط باشند. این اثر در دوره‌ای نوشته شده که دسترسی به اطلاعات و رسانه‌ها به شکل بی‌سابقه‌ای افزایش یافته و چالش‌هایی مانند اخبار جعلی، شکاف دیجیتال و سلطه‌ی شرکت‌های بزرگ رسانه‌ای بر جریان اطلاعات، اهمیت آموزش انتقادی را دوچندان کرده است. 

نویسندگان با ارجاع به اندیشه‌های متفکرانی مانند جان دیویی و پائولو فریره، بر ضرورت بازنگری در نظام آموزشی و گسترش سوادهای چندگانه تأکید کرده‌اند. اثر حاضر، ضمن مرور تاریخچه‌ی آموزش انتقادی و سواد رسانه‌ای، به بررسی راهکارها و چالش‌های آموزش در عصر دیجیتال پرداخته و مخاطب را با پرسش‌هایی بنیادین درباره‌ی نقش رسانه‌ها در جامعه روبه‌رو می‌کند.

خلاصه کتاب تفکر انتقادی، رسانه ها و آموزش

کتاب حاضر با ترسیم چشم‌اندازی از زیست‌بوم رسانه‌ای عصر نوین آغاز شده است؛ جایی که فناوری‌های ارتباطی و اطلاعاتی، زندگی فردی و جمعی را به شدت تحت تأثیر قرار داده‌اند. نویسندگان توضیح داده‌اند که رسانه‌ها نه‌تنها سرگرم‌کننده و آموزش‌دهنده‌ هستند، بلکه می‌توانند گمراه‌کننده و فریبنده نیز باشند و نقش مهمی در شکل‌دهی به هویت، ارزش‌ها و باورهای افراد ایفا کنند. در ادامه، کتاب به اهمیت سواد رسانه‌ای انتقادی پرداخته و نشان داده است که چگونه آموزش سنتی دیگر پاسخگوی چالش‌های عصر دیجیتال نیست. نویسندگان با نقد آموزش بانکی و تأکید بر آموزش مبتنی‌بر تجربه و مشارکت، بر لزوم پرورش مهارت‌های انتقادی برای تحلیل و رمزگشایی پیام‌های رسانه‌ای تأکید کرده‌اند. 

داگلاس کلنر و جف شر با ارجاع به نظریه‌های انتقادی و مطالعات فرهنگی، به بررسی نقش ایدئولوژی، قدرت و بازنمایی در رسانه‌ها پرداخته و نشان داده‌اند که رسانه‌ها چگونه می‌توانند تبعیض‌های نژادی، جنسیتی و طبقاتی را بازتولید کرده یا به چالش بکشند. کتاب به بررسی چالش‌هایی مانند اخبار جعلی، سلطه‌ی شرکت‌های بزرگ رسانه‌ای، شکاف دیجیتال و نقش رسانه‌های اجتماعی در سازماندهی جنبش‌های اجتماعی پرداخته است. نویسندگان بر این باورند که سواد رسانه‌ای انتقادی باید به دانش‌آموزان و شهروندان کمک کند تا نه‌تنها مصرف‌کننده‌ی منفعل، بلکه تولیدکننده و مشارکت‌کننده‌ی فعال در فرهنگ رسانه‌ای باشند. در نهایت، اثر حاضر راهکارهایی برای آموزش سواد رسانه‌ای انتقادی ارائه داده و بر نقش معلمان و نظام آموزشی در پرورش شهروندانی آگاه و مسئولیت‌پذیر تأکید کرده است.

چرا باید کتاب تفکر انتقادی، رسانه ها و آموزش را خواند؟

این اثر با رویکردی تحلیلی و انتقادی، به یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های عصر دیجیتال، یعنی توانایی تشخیص، تحلیل و نقد پیام‌های رسانه‌ای پرداخته است. مخاطب با خواندن این اثر، با مفاهیم بنیادین سواد رسانه‌ای انتقادی، نقش رسانه‌ها در بازتولید یا به چالش کشیدن قدرت و ایدئولوژی و اهمیت آموزش مشارکتی و تجربه‌محور آشنا می‌شود. کتاب به‌ویژه برای کسانی که به‌دنبال درک عمیق‌تر تأثیر رسانه‌ها بر جامعه و آموزش هستند، فرصتی برای بازاندیشی در شیوه‌های یادگیری و مواجهه با اطلاعات فراهم می‌کند.

خواندن کتاب تفکر انتقادی، رسانه ها و آموزش را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم؟

این اثر برای دانشجویان و پژوهشگران علوم ارتباطات، آموزش، مطالعات فرهنگی و علوم اجتماعی، معلمان، مربیان مدارس و دانشگاه‌ها و علاقه‌مندان نقد رسانه و سواد دیجیتال مناسب است. افرادی که دغدغه‌ی آموزش انتقادی، عدالت اجتماعی، یا تحلیل نقش رسانه‌ها در جامعه را دارند، می‌توانند از مطالب این اثر بهره ببرند.

بخشی از کتاب تفکر انتقادی، رسانه ها و آموزش

«امروزه زیست‌بوم ما تحت تأثیر همگرایی اطلاعات، رسانه‌ها و فناوری شکل گرفته است. از سال ۲۰۱۸ بیش از نیمی از جمعیت جهان (بیش از چهار میلیارد نفر) کاربر اینترنت به‌شمار می‌آیند. ما از آغاز زندگی تا مرگ به واسطه رسانه‌های جهانی و جامعه مصرف‌زده به هم مرتبط هستیم. رسانه‌ها و فناوری‌های ارتباطی و اطلاعاتی می‌توانند سرگرم‌کننده، آموزش‌دهنده، قدرت‌دهنده یا منحرف‌کننده، گمراه‌کننده و فریب‌دهنده باشند. آن‌ها منبع عظیم و اغلب نادرستی از شیوه‌های تربیت فرهنگی هستند که ما را آموزش داده و جامعه‌پذیر می‌کند. آن‌ها در واقع یاد می‌دهند که چگونه رفتار کنیم، به چه چیز فکر کنیم، چه احساس، آرزو و باوری داشته باشیم و از چه چیزی بترسیم. این نظام‌های پیچیده ارتباطی بازنمایی، تولید، توزیع و مصرف، شکل‌هایی از آموزش هستند که درباره خود و دنیای اطراف‌مان به ما آموزش می‌دهند. بنابراین یادگیری اینکه چگونه در این محیط فرهنگی پرسش، تجزیه‌وتحلیل و تمرین کنیم، از الزامات اساسی تفکر انتقادی و دموکراسی مشارکتی است.»