کتاب کلام در کلام

معرفی کتاب کلام در کلام

کتاب الکترونیکی «کلام در کلام (ماجرای اندیشه‌های کلامی در اسلام)» نوشتهٔ علی واعظی وزنا و منتشرشده توسط نشر لوگوس، به بررسی تاریخچه و تحولات اندیشه‌های کلامی در اسلام می‌پردازد. این اثر با رویکردی تحلیلی، شکل‌گیری و تطور فرقه‌ها و مکاتب کلامی را در بستر تحولات سیاسی و اجتماعی صدر اسلام تا قرون بعدی دنبال می‌کند. نسخه الکترونیکی این اثر را می‌توانید از طاقچه خرید و دانلود کنید.

درباره کتاب کلام در کلام

این کتاب به بررسی روند شکل‌گیری و تحول اندیشه‌های کلامی در اسلام می‌پردازد و با نگاهی تاریخی، نقش عوامل سیاسی و اجتماعی را در پیدایش فرقه‌ها و مکاتب کلامی تحلیل می‌کند. نویسنده، با تمرکز بر دو قرن نخست اسلام، نشان می‌دهد که چگونه اختلافات سیاسی، به‌ویژه مسئله جانشینی پیامبر، زمینه‌ساز پیدایش فرقه‌هایی چون شیعه، سنی، خوارج، مرجئه، جبریه و قدریه شد. در ادامه، کتاب به بررسی تحولات کلامی در دوران بنی‌امیه و بنی‌عباس می‌پردازد و نقش معتزله، اهل حدیث و اشاعره را در شکل‌دهی به اندیشه‌های کلامی اسلامی برجسته می‌کند. بخش‌هایی از کتاب نیز به تطور کلام شیعه، مدارس کلامی مدینه، کوفه و بغداد و تأثیر متکلمان برجسته شیعه در بالندگی این علم اختصاص یافته است. نویسنده تلاش می‌کند با ارائه تصویری کلی، نشان دهد که چگونه مباحث کلامی از مسائل سیاسی و اجتماعی آغاز شده و به تدریج به حوزه‌های نظری و اعتقادی گسترش یافته‌اند. کتاب در هفت فصل تنظیم شده و هر فصل به یکی از موضوعات یا دوره‌های مهم تاریخ کلام اسلامی می‌پردازد.

خلاصه کتاب کلام در کلام

پیام اصلی کتاب «کلام در کلام» این است که اندیشه‌های کلامی در اسلام، برخلاف تصور رایج، نه صرفاً بر پایه اختلافات نظری بلکه در پیوند تنگاتنگ با تحولات سیاسی و اجتماعی شکل گرفته‌اند. نویسنده نشان می‌دهد که نخستین اختلافات کلامی، مانند مسئله جانشینی پیامبر و نزاع‌های سیاسی پس از رحلت او، زمینه‌ساز پیدایش فرقه‌هایی چون شیعه، سنی، خوارج و مرجئه شد. در ادامه، با قدرت‌گیری بنی‌امیه و بنی‌عباس، مکاتب کلامی جدیدی مانند جبریه و قدریه پدید آمدند که هرکدام بازتابی از نیازهای سیاسی و اجتماعی زمان خود بودند. کتاب همچنین به نقش متکلمان بزرگ، مدارس فکری و جریان‌های فکری مختلف در تکوین و توسعه علم کلام می‌پردازد و نشان می‌دهد که چگونه مباحثی مانند جبر و اختیار، امامت، عدالت و صفات خداوند، در بستر منازعات اجتماعی و سیاسی رشد یافته‌اند. دغدغه اصلی کتاب، فهم ریشه‌های تاریخی و اجتماعی شکل‌گیری اندیشه‌های کلامی و تأثیر آن‌ها بر هویت و ساختار جوامع اسلامی است.

چرا باید کتاب کلام در کلام را خواند؟

این کتاب برای کسانی که به دنبال فهم عمیق‌تر از ریشه‌های اختلافات کلامی و فرقه‌ای در اسلام هستند، تصویری تاریخی و تحلیلی از پیدایش و تحول مکاتب کلامی ارائه می‌دهد. اثر حاضر با بررسی نقش سیاست، جامعه و تحولات تاریخی در شکل‌گیری اندیشه‌های کلامی، به مخاطب کمک می‌کند تا فراتر از نگاه صرفاً اعتقادی، زمینه‌های اجتماعی و سیاسی این تحولات را نیز درک کند. مطالعه این کتاب می‌تواند به فهم بهتر تاریخ اسلام، فرقه‌ها و جریان‌های فکری آن یاری برساند.

خواندن کتاب کلام در کلام را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم؟

این کتاب برای دانشجویان و پژوهشگران حوزه الهیات، تاریخ اسلام، فلسفه و علوم اجتماعی، و همچنین علاقه‌مندان به شناخت ریشه‌های فرقه‌گرایی و تحولات فکری در جهان اسلام مناسب است. همچنین برای کسانی که دغدغه فهم زمینه‌های اجتماعی و سیاسی پیدایش مکاتب کلامی را دارند، مفید خواهد بود.

فهرست کتاب کلام در کلام

- فصل اول: ماجرای پیدایش فرق کلامی در صدر اسلام به بررسی عوامل سیاسی، اجتماعی و روانی در شکل‌گیری فرقه‌های کلامی صدر اسلام می‌پردازد و نقش قدرت سیاسی در پیدایش و گسترش این فرقه‌ها را تحلیل می‌کند. - فصل دوم: ماجرای پیدایش و شکل‌گیری کلام شیعه روند شکل‌گیری کلام شیعه از دوران پس از رحلت پیامبر تا شکوفایی آن در قرون بعدی، مدارس مدینه، کوفه و بغداد و نقش متکلمان شیعه را بررسی می‌کند. - فصل سوم: ماجرای شناخت خداوند در اندیشه متکلمان اسلامی به مباحث مربوط به امکان شناخت خداوند، صفات الهی و رویکردهای مختلف متکلمان اسلامی در این زمینه می‌پردازد. - فصل چهارم: ماجرای خاتمیت در اندیشه متکلمان اسلامی دیدگاه‌های مختلف درباره خاتمیت پیامبر اسلام و نقد و بررسی نظریه‌های مرتبط با آن را مطرح می‌کند. - فصل پنجم: ماجرای امامت و ولایت در اندیشه متکلمان اسلامی به بررسی نظریه‌های مختلف درباره امامت، ولایت و جایگاه مردم در حکومت اسلامی می‌پردازد. - فصل ششم: ماجرای عدالت و سبک مدیریتی در اسلام مفهوم عدالت در مدیریت اسلامی، ضرورت عدالت برای مدیران و جامعه، و دیدگاه‌های مختلف درباره عدالت را بررسی می‌کند. - فصل هفتم: دیدگاه‌ها در برهان تجربه دینی به تفسیرهای مختلف درباره تجربه دینی و نقد و بررسی آن‌ها می‌پردازد.

بخشی از کتاب کلام در کلام

«علم کلام یا بررسی تحلیلی نظام اعتقادات ادیان در گذر زمان شکل گرفته است و در این شکل‌گیری عوامل مختلف سیاسی، اجتماعی و حتی روانی جامعه دخیل بوده است. بر اساس این عوامل، قرائت‌هایی مختلف از پدیده‌ای واحد - یعنی متون دینی و سیر اولیای اولیه دین - به وجود آمده است و به دنبال خود فرق و مذهب‌های مختلف کلامی را در یک دین پدید آورده است. پدیده‌ای که ما در اغلب یا هم ادیان آسمانی و انسانی می‌بینیم. بررسی این عوامل در خارج از علم کلام صورت می‌گیرد که شاید بتوان با عنوان فلسفهٔ علم کلام از آن یاد کرد یا آنچه دین‌شناسان در فلسفهٔ دین انجام می‌دهند. زیرا یکی از مطالعات عمیق در حوزهٔ دین‌شناسی بررسی تاریخ ادیان است. فرق مختلف اسلامی که طبق روایت پیامبر گرامی اسلام (ص) ۷۲ فرقه برآورد شده است نیز بر اثر این عوامل شکل گرفته است. آنچه مهم است بررسی نحوهٔ شکل‌گیری این فرق در دو قرن ابتدایی اسلام است. مهم‌ترین عامل این تفرق و تحزب عامل سیاسی است. قدرت سیاسی یا در شکل‌گیری یک فرقه نقشی تمام داشته است یا در به‌کارگیری، رشد و گسترش یک فرقه نقشی اساسی بازی کرده است. به‌ویژه اینکه مذاهبی که در قرن اول هجری شکل گرفتند در آغاز احزاب سیاسی بودند و به تدریج تکامل یافتند و مبنای کلامی هم به خود گرفتند (گلدزیهر، ۱۳۷۸). لذا با نگاهی اجمالی به تأثیر عامل سیاست در شکل‌گیری فرق اساسی اسلام، سه مرحله دوران خلفای چهارگانه، دوران بنی‌امیه و دوران بنی‌عباس بررسی می‌شود.»