کتاب آسیب شناسی در نهادهای دینی

کتاب آسیب‌شناسی در نهادهای دینی نوشته‌ی میرزا مصطفی انصاری شیرازی و سیده زهرا موسوی تبار، اثری پژوهشی در حوزه‌ی دین‌پژوهی و جامعه‌شناسی دینی است که به بررسی ریشه‌ها، ساختارها و آسیب‌های نهادهای دینی در بستر تاریخی و معاصر می‌پردازد. این کتاب با رویکردی تحلیلی، سیر تحول نهادهای دینی را از آغاز اسلام تا دوران مدرن دنبال کرده و نقش آن‌ها را در شکل‌دهی به جوامع اسلامی و تعامل با دولت‌ها و ساختارهای سیاسی بررسی می‌کند. همچنین، به آسیب‌ها و چالش‌هایی که این نهادها در دوره‌های مختلف با آن مواجه بوده‌اند، به‌ویژه در ایران معاصر و پس از انقلاب اسلامی، توجه ویژه‌ای دارد. انتشارات محمد هادی آن را منتشر کرده است. نسخه‌ی الکترونیکی این اثر را می‌توانید از طاقچه خرید و دانلود کنید.

درباره کتاب آسیب شناسی در نهادهای دینی

آسیب‌شناسی در نهادهای دینی اثری است که با نگاهی جامع به ساختار و عملکرد نهادهای دینی در اسلام، به ویژه در ایران، می‌پردازد. نویسندگان، با بهره‌گیری از منابع تاریخی و تحلیل‌های جامعه‌شناختی، سیر تحول این نهادها را از دوره‌ی پیامبر اسلام تا عصر مدرن بررسی کرده‌اند. کتاب، ابتدا به تعریف و تبیین مفهوم نهاد دینی و جایگاه آن در جامعه اسلامی می‌پردازد و سپس با مروری بر تاریخچه‌ی این نهادها، نقش آن‌ها را در تحولات اجتماعی، سیاسی و فرهنگی جوامع اسلامی تحلیل می‌کند. بخش‌هایی از کتاب به بررسی آسیب‌ها و بحران‌هایی که نهادهای دینی در دوره‌های مختلف با آن روبه‌رو بوده‌اند اختصاص یافته است؛ از جمله اختلافات داخلی، چالش‌های مشروعیت، تحولات ساختاری و تأثیرپذیری از قدرت‌های سیاسی. در فصل‌هایی از کتاب، به‌ویژه به آسیب‌شناسی نهادهای دینی و فرهنگی در ایران معاصر و پس از انقلاب اسلامی پرداخته شده و مشکلاتی مانند عدم هماهنگی، دخالت‌های غیرقانونی، ضعف تبلیغات و تحریف چهره‌ی سازمان‌های دینی مورد واکاوی قرار گرفته است. این اثر، ضمن ارائه‌ی تصویری تاریخی و تحلیلی، تلاش دارد راهکارهایی برای پیشگیری و درمان آسیب‌های نهادهای دینی پیشنهاد کند.

خلاصه کتاب آسیب شناسی در نهادهای دینی

کتاب آسیب‌شناسی در نهادهای دینی با طرح این پرسش آغاز می‌شود که چرا و چگونه نهادهای دینی، علی‌رغم نقش بنیادین‌شان در جوامع اسلامی، در معرض آسیب و بحران قرار می‌گیرند. نویسندگان، ابتدا مفهوم آسیب‌شناسی دینی را تعریف کرده و آن را به معنای شناخت و تحلیل کج‌روی‌ها و اشکالاتی می‌دانند که بر باور، معرفت و رفتار دینی جامعه وارد می‌شود یا ممکن است وارد شود. در ادامه، کتاب به سیر تاریخی نهادهای دینی در اسلام می‌پردازد؛ از شکل‌گیری خلافت و مکاتب حقوقی و عرفانی در دوره‌های اولیه و میانی، تا تحولات عمده در عصر مدرن که با نفوذ غرب و شکل‌گیری دولت‌های مدرن اسلامی همراه بوده است. در این مسیر، نقش نهادهای دینی در ایجاد هویت، تنظیم روابط اجتماعی و تعامل با قدرت سیاسی بررسی شده و چالش‌هایی مانند اختلافات داخلی، ظهور فرقه‌ها، تحولات ساختاری و تأثیرپذیری از سیاست‌های دولتی مورد توجه قرار گرفته است. در بخش‌های بعدی، کتاب به آسیب‌شناسی نهادهای دینی و فرهنگی در ایران معاصر، به‌ویژه پس از انقلاب اسلامی، می‌پردازد. نویسندگان با استناد به سخنان رهبران انقلاب، مهم‌ترین آسیب‌ها را عدم هماهنگی میان نهادها، مخالفت مردم با ارگان‌ها، دخالت‌های غیرقانونی، غفلت از نیازهای مردم، تحریف چهره‌ی سازمان‌های انقلابی و ضعف تبلیغات می‌دانند. همچنین، به نقش دولت در فرآیند دولت‌سازی اسلامی و چالش‌های تحقق جامعه و تمدن اسلامی اشاره شده و تأکید شده است که رفع آسیب‌ها نیازمند برنامه‌ریزی، تربیت کارگزاران شایسته و بازنگری در ساختارها و روش‌هاست. کتاب در نهایت، با ارائه‌ی رویکردی تحلیلی و راهبردی، بر اهمیت شناخت ریشه‌های بحران و تلاش برای تحقق نظم مطلوب دینی و اجتماعی تأکید می‌کند.

چرا باید کتاب آسیب شناسی در نهادهای دینی را بخوانیم؟

این کتاب با رویکردی تحلیلی و تاریخی، تصویری چندلایه از نهادهای دینی و چالش‌های آن‌ها ارائه می‌دهد. یکی از ویژگی‌های شاخص آن، بررسی تطبیقی سیر تحول نهادهای دینی در اسلام و تحلیل آسیب‌های ساختاری و عملکردی این نهادها در بسترهای مختلف تاریخی و اجتماعی است. همچنین، توجه ویژه به ایران معاصر و آسیب‌شناسی نهادهای دینی پس از انقلاب اسلامی، این اثر را به منبعی ارزشمند برای فهم مشکلات و چالش‌های امروزین نهادهای دینی تبدیل کرده است. خواننده با مطالعه این کتاب، با ریشه‌ها و عوامل بحران‌های دینی، نقش دولت و جامعه در شکل‌دهی به این نهادها و راهکارهای پیشنهادی برای اصلاح و بهبود وضعیت آن‌ها آشنا می‌شود. این اثر، فرصتی برای بازاندیشی در مورد رابطه دین، دولت و جامعه و شناخت بهتر آسیب‌ها و راه‌های پیشگیری از آن‌ها فراهم می‌کند.

خواندن این کتاب را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم؟

خواندن این کتاب به پژوهشگران حوزه دین، جامعه‌شناسان، دانشجویان علوم انسانی، فعالان فرهنگی و دینی و همچنین کسانی که دغدغه آسیب‌شناسی نهادهای دینی و فرهنگی در ایران معاصر را دارند پیشنهاد می‌شود. همچنین برای علاقه‌مندان به تاریخ تحولات دینی و نقش نهادهای دینی در جامعه مفید است.

بخشی از کتاب آسیب شناسی در نهادهای دینی

«آسیب‌شناسی دینی در صدد کشف و تحلیل کج‌روی‌های معرفتی و رفتارهای دینی و معرفی راه‌کارهای درمان آن‌ها است. آسیب‌ها و بحران‌های دینی و به تبع، پیشگیری و درمان آن‌ها به دو شاخه تعلق دارد: نخست به ماهیت و چیستی دین و دوم به وجود و تحقق خارجی دینداری در جامعه. به همین خاطر پرداختن به آسیب‌هایی که به دین وارد می‌شود، صرف نظر از اینکه این آسیب‌ها داخلی هستند یا خارجی، یکی از مباحث مهم در دین‌شناسی بوده که تحت عنوان آسیب‌شناسی دینی بدان پرداخته می‌شود. از آنجایی که این آسیب‌ها مانند بیماری باعث ضربه زدن، ناکارآمد کردن و حتی میراندن دین می‌شود، در درجه اول شناخت و در مرحله بعد درمان این آسیب‌ها یکی از دغدغه‌های مهم دینداران و دین‌شناسان می‌باشد. آسیب‌شناسی دینی در صدد مطالعه، شناخت، پیشگیری از کج‌روی و جلوگیری از بازگشت مجدد بحران‌هایی است که با انتظار منطقی از دین، جامعه دینی و ماهیت اسلام سازگاری ندارد. بنابراین آسیب‌شناسی دینی را می‌توان این گونه تعریف کرد: آسیب‌شناسی دینی یعنی شناخت آسیب‌ها و اشکالاتی که بر اعتقاد و باور دینی و یا آگاهی و معرفت دینی و یا عملی در رفتار جامعه دینی وارد می‌شود و یا ممکن است که وارد شود.»