کتاب پیشگیری و کنترل اضطراب در نوجوانان و جوانان

کتاب پیشگیری و کنترل اضطراب در نوجوانان و جوانان نوشتهٔ محمد هادی زاده است و انتشارات اودیسه آن را منتشر کرده است.

درباره کتاب پیشگیری و کنترل اضطراب در نوجوانان و جوانان

بیماری‌ها و اختلالات روانی از بدو پیدایش بشر وجود داشته و هیچ فردی از هیچ طبقه اقتصادی و اجتماعی خاصی در مقابل آن مصونیت نداشته و خطری است که بشر را همیشه تهدید می‌کند.

خوشبختانه نهضت بهداشت روان در نیم قرن اخیر، افکار و خرافات را در مورد این بیماری‌ها کنار گذاشته و نشان داده که اولاً بیماری‌های روانی قابل پیشگیری بوده و ثانیاً در صورتی که مانند سایر بیماری‌ها به موقع تشخیص داده و تحت درمان قرار گیرد به همان نسبت از مزمن‌شدن آن‌ها کاسته خواهد شد. در راستای همین ایده، بهداشت روان جزئی از بهداشت عمومی محسوب می‌شود.

اضطراب به عنوان یک اختلال روانی شایع در جوامع بشری که پرداختن به آن امری ضروری و مهم است و آموزش روش‌های مقابله با آن هرچه در سنین پائین‌تر امکان‌پذیر گردد نقش بسیار مهمی را در ارتقای بهداشت روان جامعه ایفا خواهد کرد.

اگرچه این امر را می‌توان از طریق رسانه‌های جمعی به افراد جامعه انتقال داد ولی یکی از مناسب‌تربن مکان‌های آشنایی با این پدیده و آموزش‌های لازم و ارتقای سطح کیفی مقابله با اضطراب و کنترل فشار روانی می‌تواند محیط‌های آموزشی (مدارس و دانشگاه‌ها) باشد.

مراکز آموزشی به لحاظ داشتن ویژگی‌هایی چون آموزشی‌بودن، متشکل از قشر نوجوان و جوان طالب فراگیری که آینده‌سازان جامعه نیز هستند می‌تواند محیط مناسبی برای اینگونه مطالعات و آموزش‌ها باشد.

برحسب برآورد سازمان جهانی بهداشت، امروزه ۲۵درصد مردم جهان دچار یکی از انواع اختلالات روانی و عصبی و رفتاری هستند (به جز اعتیاد به مواد مخدر و الکل).

تحقیق بار جهانی بیماری‌ها نشان می‌دهد که در میان ده علت اول در کل جهان در سال ۲۰۱۰ میلادی که براساس سال‌های سپری شده با ناتوانی برآورد شده است پنج علت روانی بوده است (افسردگی، نوشیدن الکل، اضطراب، اسکیزوفرنی، وسواس). ناراحتی‌های عصبی و روانی ۲۸درصد از سال‌های همراه با ناتوانی (Lived with disability) را به خود اختصاص می‌دهند.

پیش‌بینی‌ها حکایت از آن دارد که در سال ۲۰۳۰ میلادی سهم ضایعات روانی- عصبی حدود ۵۰درصد افزایش می‌یابد و از ۵درصد در سال ۲۰۱۰ به ۱۵درصد کل بار جهانی می‌رسد. این افزایش در سهم نسبی، بیش از افزایش بیماری‌های قلبی و عروقی است.

اختلالات اضطرابی علت و ریشۀ ۲۵درصد تمام مشکلات بهداشت روان است.

حدود ۲۰درصد افراد مراجعه‌کننده به درمانگاه‌ها و یا بیمارستان‌ها که به علت مشکلات جسمانی مراجعه کرده‌اند مشکلات اضطرابی و روانی دارند درحالی‌که خودشان از این موضوع بی‌اطلاع هستند.

امروزه درحالی‌که میلیون‌ها نفر از انواع بیماری‌های روانی در رنج هستند تسهیلات بهداشت روان که در دسترس آن‌ها قرار دارد بسیار ناچیز است.

طبق گزارش مرکز ملی اختلالات بهداشت روان جوانان آمریکا حدود ۲۰درصد در جمعیت عمومی تجربۀ اختلال روانی دارند. در حدود ۱۰درصد تجربۀ بیماری روانی شدید که منجر به ناتوانی و معلولیت روانی در خانه، مدرسه و جامعه خواهد شد.

اضطراب که سرآغاز و هسته اصلی بسیاری از بیماری‌های روانی است، می‌تواند تأثیر عمیقی بر سلامت روانی و جسمانی افراد یک جامعه داشته باشد، به همین ترتیب پژوهش در زمینه اضطراب و پیشگیری از آن باید در اولویت تحقیقات در حوزه بهداشت روان قرار گیرد.

نوجوان و جوان مضطرب به لحاظ تهدیدی که احساس می‌کند درپی مقابله برمی‌آید، اما او به دلیل نقص و یا فقدان یادگیری در زمینه مقابله علمی و منطقی با موضوع اضطراب از مکانیسم‌های ناکارآمد استفاده می‌کند که در این صورت لازم است به منظور افزایش توان مهارت‌های مقابله‌ای در شخص، روش‌ها و تکنیک‌هایی را که کفایت و کارایی آن‌ها را افزایش می‌دهد به افراد مضطرب آموزش داده شود.

در مورد ویژگی‌های دوره نوجوانی؛ وابستگی و وفاداری به گروه همسالان، تمایل به حفظ استقلال در کارها، به‌کاربردن زبان و الفاظ مخصوص، فرار از انقیاد و کنترل والدین، تغییرات خُلقی و هیجانی و دیگر تغییرات جسمانی، عاطفی و جنسی، افزایش آگاهی والدین نقش اساسی در کاهش تنش و اضطراب و اختلاف بین نوجوان و والدین دارد و قبولاندن این موضوع که این والدین هستند که باید در عصر فرزند خود زندگی کنند نه اینکه نوجوان را وادار سازند در عصر آن‌ها زندگی کند.

آموزش بهداشت روان که یکی از راه‌های پیشگیری و کنترل اختلالات و بیماری‌های روانی است، تمام آحاد جامعه را دربرمی‌گیرد ولی بهتر است ابتدا گروه‌های آسیب‌پذیر و سپس دیگر افراد جامعه را آموزش داد.

آموزش یک فرد بالای ۱۵ سال از هر خانواده در اولویت بیشتری قرار دارد. و نوجوانان و جوانان که گردانندگان جامعه فردا خواهند بود، ارائه اطلاعات بهداشتی و ارتقاء سلامت در آن‌ها موجب انتقال اطلاعات به خانواده‌ها شده و زمینه ارتقای بهداشت روان را به کل جامعه فراهم می‌آورد.

از آنجایی‌که نوجوانان و جوانان که درصد زیادی از جمعیت کشور را دربرمی‌گیرد در معرض آسیب‌ها و اختلالات روانی هستند و از جمعیت‌های هدف در برنامه‌های بهداشت روان می‌باشند مشکلاتی مثل اضطراب و افسردگی از جدی‌ترین مشکلات آن‌هاست، بنابراین مراکز آموزشی بهترین محل برای اجرای برنامه‌های پیشگیری و کنترل اضطراب است.

مدل اعتقاد بهداشتی که به عنوان یکی از اولین مدل‌های تغییر رفتاری که استفاده گسترده در رفتارهای بهداشتی افراد دارد، شامل اجزای موانع درک‌شده، منافع درک‌شده، حساسیت درک‌شده، شدت درک‌شده و راهنماهای عمل در بعد عوامل داخلی و خارجی است و شخص را آماده برای یک عمل فعال و قابل مشاهده بهداشتی می‌کند و بر آن تأکید دارد که اتخاذ رفتار بستگی به این دارد که نسبت به یک مشکل و مسئله خاص بهداشتی حساس بوده و مستعد پذیرش آن باشند و مشکل مذکور را به عنوان یک مشکل جدی مورد توجه قرار دهند و متقاعد شده باشند که فعالیت‌های پیشگیری در عین حال که مؤثر هستند گران نیستند و اقدام بهداشتی را سریعاً و بی‌درنگ انجام دهند.

بنابراین، این مدل بر این تأکید می‌کند که چطور ادراک فرد، ایجاد انگیزه و حرکت کرده و سبب ایجاد رفتار در او می‌شود. به طور کلی این مدل بر روی تغییر در اعتقادات و باورها تمرکز دارد و تغییر در اعتقادات منجر به تغییر در رفتار می‌شود.

خواندن کتاب پیشگیری و کنترل اضطراب در نوجوانان و جوانان را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به پژوهشگران حوزهٔ روان‌شناسی و مادران و پدران پیشنهاد می‌کنیم.

بخشی از کتاب پیشگیری و کنترل اضطراب در نوجوانان و جوانان

«سازمان جهانی بهداشت اضطراب را چنین تعریف می‌کند:

مجموعه‌ای از تظاهرات عضوی و روانی که نتوان به خطر مشخصی نسبت داد و علائم آن به صورت حمله و یا حالت مداومی ادامه یابد.

ارنست هیلگارد روان‌شناس معروف در کتاب مقدمه‌ای بر روان‌شناسی درباره ترس و اضطراب به محرک‌ها می‌گوید:

اضطراب مقدم بر همه، یک حالت ترس، نگرانی و ناراحتی است، اضطراب با ترس ارتباط نزدیک دارد. اما ترس عکس‌العمل متناسب با خطری که واقعاً وجود دارد اما اضطراب عکس‌العمل کاملاً بی‌تناسب با خطر است و بیشتر ناشی از قوه توهم و تصوری می‌باشد.

اضطراب یکی از شایع‌ترین اختلالات روانی است که آدمی در تمامی اعصار در طیف گسترده‌ای به شکل مبهم و پیچیده با آن دست به گریبان بوده است و این پدیده تمام هستی‌اش را مورد تهدید قرار می‌داد و به دلیل عدم شناخت و آگاهی از منبع و چگونگی ظهور این عارضه و نیز عدم دستیابی به چگونگی مقابله با آن مسبّب بسیاری از نابسامانی‌های روانی می‌باشد که روند طبیعی زندگی را مختل ساخته و آدمی را از داشتن سلامت روانی و میل به خود شکوفایی محروم می‌سازد.

چون این عارضه از راه‌های متعدد و متنوعی ارگانیسم را مورد هجوم قرار می‌دهد، داشتن بصیرت از راه‌ها و چگونگی به مخاطره انداختن دنیای وجودی به وسیله این مسئله ضرورتی اجتناب‌ناپذیر می‌باشد.

از آنجائیکه آدمی در معرض محرک‌های درونی و بیرونی گوناگونی است که قهراً عکس‌العمل‌هایی را برمی‌انگیزند و در بسیاری از مواقع به حالتی منتهی می‌شود که اوضاع روانی را آشفته و برهم می‌ریزد که این حالت به دلیل عدم کنترل و پیش‌بینی عوامل تخریب کننده ونیز عدم شناخت عمیق از نیازهای اساسی و چگونگی پاسخگویی به آن‌ها ناشی می‌شود واثرات نامطلوبی را به شکل فراگیر و پیچیده به جای می‌گذارد و آدمی خود را ناتوان و درمانده می‌یابد و این ناتوانی به دلیل محرومیت نیروها و قوای روانی و جسمی از یک طرف و نامحدود بودن عوامل محیطی و خواسته‌های روانی از سوی دیگر می‌باشد.

حال نحوه رفتار افراد در مقابل این فشارها و تهدیدهای تجربه شده در مقطع زمانی خاص که شکل یافته به نوع عمل و عکس‌العمل است، بستگی عمیقی دارد و وضعیت روانی ارگانیسم را در رابطه با بهداشت روان و نحوه سازگاری فرد را مشخص می‌کند.

به فرض اگر دو نفر را در مقابل یک نوع فشار خاص با شرایط یکسان قرار دهیم و واکنش‌های آن‌ها را مشاهده نمائیم، بدیهی است در برخورد و رفتار آن‌ها تفاوت‌هایی را خواهیم دید که این تفاوت‌ها از منحصر به فرد بودن دنیای شناختی و تجربیات و عوالم درونی فرد سرچشمه می‌گیرد.

در اینجا ممکن است فردی در برابر محرومیت یا فشار وارد آمده از محیط عکس‌العمل بیمارگونه از خود نشان دهد و یا برعکس احتمال دارد که با انتخابی آگاهانه و درست و در هر شرایطی رفتاری مناسب که تعادل روحی و روانی وی را تهدید نکند عمل نماید.»