کتاب روان شناسی تحلیل اطلاعات

کتاب روان شناسی تحلیل اطلاعات نوشتهٔ مجید اصغرزاده است. این کتاب را انتشارات دیده بان منتشر کرده است. 

درباره کتاب روان شناسی تحلیل اطلاعات

نقل است که کاسپارف معروف، در بازی شطرنج به یک غیرحرفه‌ای باخت. همه تعجب کردند و علت باخت را جویا شدند و او این‌گونه عنوان کرد: «در بازی با او نمی‌دانستم که غیرحرفه‌ای است. برای همین، با هر حرکت او به دنبال نقشه‌ای که در سر داشت می‌گشتم. گاهی به خیال خود نقشه‌اش را خوانده و حرکت بعدی را پیش‌بینی می‌کردم، اما در کمال تعجب حرکت ساده دیگری می‌دیدم. تمرکز می‌کردم که شاید نقشۀ جدیدش را کشف کنم. آن‌قدر در پی حرکت‌های او بودم و دنباله‌رو مسیر او شدم که مهره‌های خودم را گم کردم. بعد که به‌سادگی مات شدم فهمیدم حرکت‌های او از سر مهارت‌‌داشتن بود و فقط مهره‌ها را حرکت می‌داد و من از لذت بازی غافل شدم چون به دنبال نقشه‌ای بودم که وجود نداشت». 

این حکایت به‌عنوان نقطه شروع برای موضوعات متنوعی کاربرد دارد، اما با توجه به‌عنوان این کتاب یعنی روان‌شناسی تحلیل اطلاعات که برای استفاده در حوزه اطلاعاتی - امنیتی به رشتۀ تحریر درآمده است، نشان از تأثیر عمیق ذهن در هدایت رفتار دارد. تحلیلگران اطلاعاتی - امنیتی نیز با دانسته‌ها و اندوخته‌های ذهنی خود به موضوعات موردمطالعه نگاه کنند و به طور ناخواسته بر اساس آنچه خود درست می‌پندارند مسیر تحلیلی را طی کنند. در این صورت است که مشکلات بسیاری برای آنها پیش می‌آید و آنها را دچار خطا می‌کند. یکی از راهکارهای مهم برای دوری‌کردن از این‌گونه خطاها آشنایی با ذهن است و روان‌شناسی به‌عنوان یکی از علوم مهم در مطالعه محتوا و فرایندهای ذهنی به تحلیل‌گران این کمک را می‌کند که با درایت در مسیر تحلیل گام بردارند. امروزه روان‌شناسی به‌نوعی در تمام امور زندگی انسان‌ها نقش دارد. این حوزه از دانش بشری با بررسی و مطالعه علمی در مورد رفتار و فرایندهای ذهنی درصدد کشف قانونمندی‌های حاکم بر رفتار است. باتوجه‌به جهت‌گیری اغلب روان‌شناسان در دهه‌های اخیر به رویکرد روان‌شناسی شناختی و توجه این رویکرد به مطالعۀ محتوا و فرایندهای ذهنی، مطالعات و پژوهش‌های زیادی در این عرصه صورت گرفته و ثمره این تلاش‌ها نیز علاوه بر افزوده شدن معلومات جدید و جالب‌توجه به گنجینه دانش بشری، استفاده کاربردی از نتایج به‌دست‌آمده در حیطه‌های مختلف است. حوزه اطلاعاتی - امنیتی نیز همچون سایر حیطه‌ها با مقولۀ ذهن ارتباط تنگاتنگی دارد. ازقضا ذهن تحلیلگران اطلاعاتی بیشتر با این بخش از روان‌شناسی گره ‌خورده است.

دنیای مبهم حوزه اطلاعاتی - امنیتی میدان بسیار مناسبی برای جولان تأثیرگذاری ذهنیت تحلیلگر در تحلیل موضوعات مختلف است. با این نگاه کاملاً مشخص است که تحلیلگران این حوزه توجه جدی به مقوله ذهن داشته باشند. ازآنجایی‌که در حوزه اطلاعاتی - امنیتی به بررسی سوژه‌ها و پرونده‌ها در راستای نیل به اهداف اطلاعاتی پرداخته می‌شود، درنتیجه یافته‌های روان‌شناسی شناختی به تحلیلگران دو کمک اساسی می‌کند: اول آنکه خود تحلیلگر ابتدا باید با شیوه اندیشه و سوگیری‌های ذهنی خود آشنا باشد تا در فرایند تحلیل مراقبت کافی به عمل آورد تا این سوگیری‌ها درنتیجه و خروجی کار وی مداخله نکند. دوم اینکه وقتی تحلیلگر با ذهن، سازوکارها و نیز خطاهای آن آشنا شد از این دانش می‌تواند در بررسی سوژه‌ها و پرونده‌ها به نحو احسن استفاده کند؛ چرا که سوژه‌ها به‌عنوان یک فرایند دفاعی درصدد گمراه ساختن وی برخواهند آمد و این آشنایی تحلیلگر را از گیرافتادن در دام آنها بر حذر خواهد داشت. نوشتار حاضر در حد توان کوشیده است تا با آشناساختن تحلیلگران با ذهن و سازوکارهای آن، به آنها کمک کند تا به دو هدف ذکر شده برسند. برای این منظور کتاب حاضر در ۶ فصل جمع‌بندی شده تا در هر فصلی به بخشی از فعل‌وانفعالات ذهن و نکات کاربردی در حوزه اطلاعاتی - امنیتی اشاره کند. 

در فصل اول سعی شده است تا خواننده به‌طورکلی با روان‌شناسی و به طور اخص با روان‌شناسی شناختی و حوزه‌های کاربردی آن آشنا شود. در این فصل ضمن توضیح مختصر در مورد علم روان‌شناسی و رویکردهای مختلف آن درنهایت به رویکرد روان‌شناسی شناختی که یکی از رشته‌های علوم‌شناختی است، پرداخته شده است. در ادامه فصل به روش‌شناسی در حوزه اطلاعاتی - امنیتی اشاره ‌شده و در پایان فصل نیز به استفاده کاربردی از روان‌شناسی شناختی در حوزه اطلاعاتی - امنیتی پرداخته شده است. 

در فصل دوم مباحثی در مورد احساس و ادراک به میان آمده و در آن علاوه بر توضیح مختصر سازوکارهای مغزی درگیر در احساس و ادراک، به مقولۀ مهم ادراک و نیز فرایندهای مؤثر بر آن اشاره شده است. سلامت اندام‌های حسی تحلیلگران در تحلیل مناسب اطلاعات به آنها کمک وافری می‌کند. در این فصل سعی شده با چند مثال کاربردی نشان داده شود که اندام حسی تحلیلگر و نیز اولویت حسی وی چگونه و به چه شکلی در حیطۀ کاری وی نقش ایفا می‌کند. از سوی دیگر در موضوع ادراک نیز سعی شده ضمن توضیح اهمیت ادراک در تحلیل اطلاعات به عوامل مؤثر بر ادراک اشاره شده و در پایان فصل نیز به شناخت اجتماعی و همچنین کاربرد روان‌شناسی احساس و ادراک در حوزه اطلاعاتی - امنیتی اشاره شده است. 

در فصل سوم به متغیرهای مداخله‌گر در تحلیل اطلاعات پرداخته شده است. درون‌مایهٔ این فصل خطاهای ادراکی عمدهای است که در تحلیل اطلاعات امکان دارد که تحلیلگر مرتکب آنها شود. در این فصل ضمن توضیح نقش فرایندهای صعودی و نزولی در ادراک به مقوله سازماندهی و خطاهای ادراکی اشاره شده و در آن به نقش متغیرهای فیزیولوژیکی و روان‌شناختی به همراه مصادیق مرتبط پرداخته شده و در پایان فصل نیز به موضوع جنگ ادراکی به‌عنوان هجمه‌ای علیه ذهن اشاره شده است.

 در فصل چهارم مبحث ساختارها و فرایندهای ذهنی بیان شده است. در این فصل ضمن توضیح شناخت، فراشناخت و نظریۀ فلاول؛ به موضوع حافظه و انواع حافظه اشاره شده است. 

در فصل پنجم به مقوله شخصیت، هیجان و پردازش اطلاعات اشاره شده است. در این فصل ضمن توضیح در مورد شخصیت و چارچوب‌های نظری، به نقش ویژگی‌های شخصیتی در نحوه تحلیل اطلاعات اشاره شده است. بخش دیگر مباحث این فصل به موضوع هیجان و نقش آن در پردازش اطلاعات ارتباط دارد. در این بخش نیز سعی شده تا نشان داده شود که در کار با موضوعات مختلف چگونه هیجان تحلیلگر در کار پردازش تأثیر می‌گذارد و در پایان فصل نیز به موارد کاربردی در حوزه اطلاعاتی - امنیتی پرداخته شده است.

در فصل ششم به موضوع آموزش و تربیت تحلیلگران اطلاعاتی اشاره شده و در آن به‌عنوان نمونه و نه ایدئال به تجارب یکی از کشورها در این زمینه اشاره شده است. در پایان فصل نیز سعی شده تا به موضوع فرایندهای ذهنی تحلیلگران اطلاعاتی که بر اساس آن در ذهن تحلیلگر یک تعداد مراحل طی می‌شود تا وی به کار تحلیلی از ابتدا تا به انتها بپردازد اشاره شده است.

خواندن کتاب روان شناسی تحلیل اطلاعات را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به تمام علاقه‌مندان به روان‌شناسی پیشنهاد می‌کنیم.