کتاب کیفیت آب

 درباره کتاب کیفیت آب 

آب یکی از فراوان‌ترین ترکیبات زمین بوده و از آن به‌عنوان بزرگ‌ترین حلال شیمیایی یاد شده است. همچنین یکی از اساسیترین تشکیل‌دهنده بافت‌های بدن می‌باشد و یکی از پایدارترین ترکیباتی است که در طبیعت یافت می‌شود و به‌عنوان اصلیترین عامل حیات و فیزیولوژی بدن و گیاهان و جانوران شناخته شده است. تعجب‌آور نیست که این منبع حیاتبخش در تمام ادوار جای مهمی در افکار بشر دارا بوده و بر اساس شواهد موجود همواره اولین تمدنها، زندگی‌های قبیله‌ای و گروهی در کنار جریانهای آب به وجود آمده است و شعرا و نویسندگان به طرق مختلف در نوشته‌های خود درباره آب و زیبایی‌های آن مطالبی نگاشته‌اند. آب نقش اصلی رساندن مواد غذایی به بافتها و سلول‌ها و دفع سموم بدن و همچنین رساندن مواد غذایی اخذ شده از خاک به‌وسیله ریشه گیاهان را عهدهدار است.

آب در کلیه مراحل زندگی مثل آشامیدن، تولیدات محصولات کشاورزی و غذایی، صنعت، مسائل تفریحی، تولید انرژی، پرورش موجودات آبی که برای انسان جنبه غذایی دارد و بسیاری موارد دیگر کاربرد ضروری دارد. آب با تمام خصوصیات فوق به‌عنوان مهمترین عامل انتقال بیماری بوده و زندگی و حیات بعضی موجودات آبی مثل ماهی که شاید مهمترین عامل تأمین گوشت انسان‌ها است به آن مربوط میشود. همچنین آب را بزرگترین و ارزانترین وسیله شستشو و زدودن کثافات دانسته‌اند.

انسان‌ها برای سلامتی خود احتیاج به آشامیدن آب سالم دارند. آب سالم آبی است که نه بو داشته باشد و نه مزه و میبایست زلال نیز باشد. آب سالم از حیاتی‌ترین نیازها میباشد. بعد از اکسیژن جهت ادامة زندگی، آب از جمله اساسیترین و اجتنابناپذیرترین ملزومات زندگی تلقی می‌گردد. ولی متأسفانه دسترسی به آب سالم و گوارا و دور از آلودگی، در مسیر حرکت و حتی در محل اقامت، همواره امکان‌پذیر نیست. آب ناسالم ممکن است بیماری‌های ویروسی مثل هپاتیت A و E، فلج اطفال، اسهال‌های ناشی از روتاویروس‌ها یا ویروس‌های روده‌ای (که به‌خصوص در نوزادان و کودکان امکان انتقال بیماری‌های مختلف از طریق آب آلوده بسیار بالا است)، یا بیماری‌های باکتریایی مثل تب تیفوئید، اسهال خونی باسیلی، اسهال ناشی از ECOLI و حتی وبا، و یا تک یاخته‌هایی مثل آمیب، ژیاردیا و انگل‌هایی مثل کرم قلابدار، کیست هیداتیک، کرم کدو و کرم نواری را به مصرفکنندگان بی احتیاط و ناآگاه منتقل سازد.

علاوه بر آلودگی‌های فوقالذکر، اغلب آب‌های قابل دسترس در مسیر حرکت، ممکن است حاوی مواد سمی و شیمیایی ناشی از زباله‌های صنعتی، کودها و سموم کشاورزی باشند. موادی مانند سیانیدها، انواع فلزات سنگین از جمله سرب، کادمیوم، جیوه، عوامل نیتروژنی، مواد بی‌رنگ‌کنندة سولفیدها، آمونیاک، زیستکش‌های آلی و ده‌ها موارد دیگر نیز هستند که برای مصرفکنندگان بسیار زیان‌بار و بیماریزا میباشند. چالشهای جهانی سالهای اخیر از جمله خشکسالی، تغییرات اقلیم، تخریب اراضی و فرسایش خاکها، تغییرات کاربری اراضی نه‌تنها کمیت منابع آب سطحی و زیرزمینی قابل‌استفاده را تحت‌تأثیر قرار دادهاند، بلکه کیفیت آب سطحی و زیرزمینی را نیز متأثر نمودهاند. کیفیت آب به خواص فیزیکی، شیمیایی و زیستی آب اشاره دارد که معیاری برای استفاده انسانی یا کشاورزی و صنعتی بوده و بسته به شرایط تعریف می‌شود. بیشتر در مراجع برای مجموعه استانداردها استفاده می‌شود که مطابقت با آن‌ها قابل ارزیابی است. بیشترین استانداردهای کیفیت آب مربوط به بهداشت زیست‌سازگان، ارتباط ایمن انسانی و آب آشامیدنی است.

کیفیت آب نسبی است و نه مطلق. به این معنی که یک آب بهخصوص که دارای کیفیت معینی است ممکن است برای مصرف به‌خصوصی مناسب باشد، اما همان آب برای کاربردی دیگر، حائز شرایط و استانداردهای لازم نباشد. مثلاً یک آب حاوی ذرات معلق آلی و غیرآلی که کدر و احتمالاً دارای بوی بد است، برای شرب مناسب نیست اما همین آب ممکن است برای آبیاری و تولید محصولات کشاورزی کاملاً قابل‌قبول باشد. حتی آبی با شوری و املاح معین ممکن است برای تولید یک گیاه بهخصوص که تحمل خوبی در مقابل شوری دارد مناسب باشد، اما برای محصول دیگری که به شوری حساس است، دارای کیفیت مناسبی نباشد. حتی آبی ممکن است در زمینی که خاک آن دارای شرایط معینی است. مناسب و در خاک دیگری با شرایط دیگر نامناسب باشد. با این توصیفات بایستی کیفیت آب، از لحاظ نوع مصرفی که از آن به عمل می‌آید، مطرح شود.

به‌منظور ایجاد شرایط مناسب در بهینهسازی کیفیت آب، تکیه بر رویکرد آموزش و فرهنگ‌سازی مدیریت و بهینه‌سازی کیفیت آب ضروری به نظر می‌رسد. در این نگرش باید موارد گفته شده چه در بخش شهری و چه در بخش کشاورزی را نهادینه نموده و شیوه‌های کیفی مصرف بهینه را بیشتر موردنظر قرارداد. یکی از موارد آموزشی و ترویجی مدیریت کیفی مصرف آب انتشار کتب مفید توسط صاحبنظران این رشته است. 

کتابی که پیش‌رو دارید حاصل تلاش‌های چندین‌ساله پژوهشی و آموزشی مؤلفین در عرصه دانشگاه‌های داخلی و بینالمللی و همچنین عرصههای پژوهشی مرتبط با آب شهری و کشاورزی است. مطالعه و استفاده از مطالب کاربردی این درس‌نامه را به همه علاقه‌مندان و دانشجویان در عرصه آب و دوستداران استفاده از منابع محدود آب‌وخاک توصیه می‌نماییم. به امید آنکه روزی بتوانیم با استفاده از به‌کارگیری اصول بهینه مصرف کیفی آب ضمن افزایش دانش خود به حفظ پایدار محیط‌زیست نیز توجه خاصی داشته باشیم. 

 خواندن کتاب کیفیت آب را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

علاقه‌مندان و دانشجویان مهندس آب مخاطبان این کتاب‌اند.