بریده‌هایی از کتاب علی (ع) از زبان علی(ع)

پس از فتح قلعهٔ خیبر به حضور رسول خدا (ص) رسیدم. آن حضرت با گرمی از من استقبال کردند و فرمودند: ای علی، می‌ترسم که امتم همانند مسیحیان که دربارهٔ عیسی سخنان کفرآمیز و اغراق‌گونه گفتند، دربارهٔ تو چنان سخنانی بر زبان آورند، وگرنه امروز مطالبی را دربارهٔ فضیلت تو می‌گفتم که پس از آن بر هر جمعی گذر کنی، خاک پای تو و قطرات آب وضوی تو را برای شفا و تبرک برگیرند!

آری، هرکس که از مرگ نهراسد، دلش در توفان حوادث آرام و پابرجاست.

رسول خدا (ص) در شبانه‌روز، دو زمان را به صحبت‌کردن با من اختصاص داده بودند: یک نوبت در روز و یک نوبت در شب، خدمت ایشان می‌رسیدم و دربارهٔ موضوعات مختلف باهم گفت‌وگو می‌کردیم. همهٔ یاران رسول خدا (ص) می‌دانستند که آن بزرگوار برای هیچ‌کس چنین برنامه‌ای نداشتند، جز برای من!

آیا می‌دانی «خیر البریّه» چه کسانی هستند؟ عرض کردم: خدا و رسولش بهتر می‌دانند. پیامبر (ص) فرمودند: مقصود از این افراد، شیعیان و یاران تو هستند.

هنوز این خاطره برایم شیرین است که جز رسول خدا (ص) کسی در اقامهٔ نماز بر من پیشی نگرفته است

سه سال با رسول خدا (ص) و خدیجه که او نیز دعوت رسول خدا (ص) را با جان‌ودل پذیرفته بود، همراه بودم و باهم نماز می‌خواندیم. باید تأکید کنم در آن زمان غیر از ما سه نفر، کس دیگری روی زمین نماز نمی‌خواند.

ای کمیل، علم و دانش بهتر از مال و دارایی است؛ زیرا علم نگهبان توست، ولی تو نگهبان مال هستی! مال با خرج‌کردن کم می‌شود؛ ولی علم با تعلیم به دیگران فزونی می‌یابد.

ای مردم، در پیمودن راه راست، از کمی شمار روندگان نهراسید؛ زیرا اکثر مردم در اطراف سفره‌ای جمع شده‌اند که سیری آن کوتاه و گرسنگی آن طولانی است

هر مرد یا زن مؤمنی که بیمار شود، ما هم به‌خاطر او بیمار می‌شویم! و هر اندوهی به او برسد، ما هم اندوهگین می‌شویم و هر دعایی بکند، برایش آمین می‌گوییم و هرگاه ساکت باشد، برایش دعا می‌کنیم!

خداوند مرا بس است.

رسول خدا (ص) فرمودند: «علی برادرم و وزیر و وصیّ و وارث و خلیفه‌ام در میان امت من بوده و ولیّ هر مؤمنی بعد از من است و یازده امام از فرزندانش جانشینان من هستند. اولِ آنان، فرزندم حسن و سپس حسین و سپس نُه نفر از فرزندان حسین، یکی پس از دیگری امام هستند که قرآن با آنان است و آنان با قرآن خواهند بود. آنان از قرآن جدا نمی‌شوند تا در روز قیامت بر سر حوض کوثر به نزد من آیند.»

ای علی، دروغ می‌گوید کسی‌که گمان می‌کند مرا دوست دارد و درعین‌حال با تو دشمنی می‌کند؛ زیرا خداوند من و تو را از یک نور آفریده است

ای علی، تو جانشین من هستی و بعد از من مظلوم واقع خواهی شد و صدمات فراوان خواهی دید. آن‌کسی‌که همراه تو ثابت‌قدم بماند، همانند کسی است که با من همراهی کرده است و کسانی که از تو فاصله بگیرند و جدا شوند، درحقیقت از من جدا شده‌اند. ای علی، دروغ می‌گوید کسی‌که گمان می‌کند مرا دوست دارد و درعین‌حال با تو دشمنی می‌کند؛ زیرا خداوند من و تو را از یک نور آفریده است.

من در هیچ کاری سخت نگرفته‌ام، مگر در امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر و با هیچ‌کس تندی نکرده‌ام، مگر با متجاوزان و ستمگران و ملحدان منافق. دلیل این سخت‌گرفتن‌ها و تندی‌کردن‌ها نیز تمسک به کلام خداوند متعال است که فرمود: ( لاَ تَجِدُ قَوْماً یؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَ الْیوْمِ الْآخِرِ یوَادُّونَ مَنْ حَادَّ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ وَ لَوْ کَانُوا آبَاءَهُمْ أَوْ أَبْنَاءَهُمْ أَوْ إِخْوَانَهُمْ) (هیچ قومی را که به خدا و روز رستاخیز ایمان دارند نمی‌یابی که با دشمنان خدا و رسولش دوستی کنند، هرچند که آنان پدران یا فرزندان یا برادرانشان باشند.)

به خدا سوگند، آن نیرو و توانی که با آن درِ قلعهٔ خیبر را از جا کندم و به‌اندازهٔ چهل ذراع به پشت سر خود انداختم، نیروی بدنی در اثر خوردن غذا نبود. آن نیرو از قدرت ملکوتی و تأییدات الهی بود و از جانی نشئت می‌گرفت که با نور خدا روشن شده بود و البته هرآنچه از تأییدات ملکوتی و جان نورانی دارم، از رسول خداست

ای مردم، آیا می‌دانید خداوند متعال در کتابش فرموده است: ( إِنَّمَا یُرِیدُ اللَّهُ لِیُذْهِبَ عَنکُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَیْتِ وَ یُطَهِّرَکُمْ تَطْهِیرًا) (خداوند چنین اراده کرده است که پلیدی و گناه را از شما اهل‌بیت دور کند و کاملًا شما را پاک سازد.) با نزول این آیه، رسول خدا (ص) من، فاطمه، حسن و حسین را همراه خود در زیر عبایشان گرفتند و چنین دعا کردند: «خدایا، اینان عترت و خاصان من و اهل‌بیتم هستند. هر بدی را از اینان دور کرده و ایشان را پاک کن.»

هنگامی که جنگ شروع شد، مبادا فرد مجروحی را بکُشید و بعد از آنکه شکست خوردند و پا به فرار گذاشتند، مبادا افراد درحالِ فرار را تعقیب کنید. به اجساد کشته‌شدگان دشمن بی‌احترامی نکنید و اجساد دشمن را قطعه‌قطعه نسازید.

در نادانی انسان همین بس که قدر خویش نشناسد.

آری، هرکس که از مرگ نهراسد، دلش در توفان حوادث آرام و پابرجاست

انگیزه‌های پذیرش خلافت خدایا تو می‌دانی که انگیزهٔ ما قدرت‌طلبی نبود خدایا تو می‌دانی که ورود ما به حکومت و جنگ و درگیری، برای به‌دست‌آوردن قدرت و حکومت و دنیا و ثروت نبود، بلکه می‌خواستیم: - نشانه‌های دین تو را به جایگاه خویش بازگردانیم - و در سرزمین‌های تو اصلاح را ظاهر کنیم، - تا بندگان ستمدیده‌ات در امن و امان زندگی کنند - و قوانین و مقررات فراموش‌شدهٔ تو بار دیگر به اجرا درآید.

ای رسول خدا، در میان همهٔ اصحاب خویش برادری ایجاد کردی؛ ولی مرا تنها گذاشتی و کسی را برای برادری با من انتخاب نکردی. رسول خدا (ص) در پاسخ فرمودند: تو را برای برادری با خودم انتخاب کرده‌ام. تو در دنیا و آخرت برادر من هستی و جایگاه تو نزد من، همانند جایگاه هارون نزد موسی است.

به خدا سوگند، اگر همهٔ عرب برای نبرد با من متحد شوند، من هرگز از مقابل آن‌ها نمی‌گریزم؛ بلکه با تمام وجود با آن‌ها می‌جنگم و امانشان نخواهم داد. آری، هرکس که از مرگ نهراسد، دلش در توفان حوادث آرام و پابرجاست.

هرچه علم فراگیرید و به آن عمل کنید، به‌صلاح دین شماست و بهشت را نصیب شما خواهد کرد. مال، مردم را بخیل می‌کند و حتی صاحب مال به خودش هم بخل می‌ورزد، چه رسد که بخواهد به مردم کمک کند! مال با انفاق‌کردن کم می‌شود؛ درصورتی‌که علم با انفاق‌کردن فزونی می‌یابد و انفاق علم، نشر و گسترش آن برای افراد مستعد و شایسته است.

بارالها، از سختی و رنج سفر و از اندوه هنگام بازگشت و سرگردانی پس از یقین به تو پناه می‌برم.

در این امت، کسی را با آل‌محمّد (ص) مقایسه نتوان کرد. کسانی را که پروردهٔ نعمت هدایت اهل‌بیت پیامبرند، با آنان برابر نتوان شمرد. آری، آل‌محمّد (ص) اساس دین و ستون‌های استوار یقین‌اند. پیشی‌گرفتگان باید به آنان بازگردند و واپس‌ماندگان باید به آنان بپیوندد؛ زیرا ویژگی‌های امامت به آن‌ها اختصاص دارد و وصیت رسول خدا (ص) دربارهٔ خلافت مسلمانان و میراث رسالت، ویژهٔ آنان است. چنان‌که هم‌اکنون، حق به اهل آن بازگشته و خلافت به جایگاهی که از آن دور مانده بود، بازگردانده شده است.

شیعیان من، پایداری کنید! عمر این دنیا هرچقدر هم دراز باشد، باز کوتاه است. فرصت‌های ازدست‌رفته مایهٔ عبرتِ ساکنان این دنیا هستند. کسانی که از دنیا رفتند، موعظه‌ای برای زندگان به‌شمار می‌روند. دیروز که گذشت، امکان برگشت ندارد و رسیدن به فردا هم قطعی نیست. آن‌ها که زودتر رفتند، پیشرو کسانی هستند که در میانهٔ راهند و آن‌هایی که در میانهٔ راهند، پیشروِ آخری‌هایند. همه از هم جدا می‌شوند و روزی باز به یکدیگر می‌رسند. مرگ بر همه چیره خواهد شد و آن روز هراسناک همگان را فراخواهد گرفت

( لِیَجْزِیَ الَّذِینَ أَساؤُا بِما عَمِلُوا وَ یَجْزِیَ الَّذِینَ أَحْسَنُوا بِالْحُسْنَی) (تا آنان که بد کردند، به‌سبب عملشان جزا داده شوند و آنان که نیکی کردند، به نیکی جزا داده شوند.)

هر مرد یا زن مؤمنی که بیمار شود، ما هم به‌خاطر او بیمار می‌شویم! و هر اندوهی به او برسد، ما هم اندوهگین می‌شویم و هر دعایی بکند، برایش آمین می‌گوییم و هرگاه ساکت باشد، برایش دعا می‌کنیم!

کناره‌گیری من چونان حضرت موسی (ع) برابر ساحران است که بر خویش بیمناک نبود. ترس او برای این بود که مبادا جاهلان پیروز شده و دولت گمراهان حاکم شود. امروز ما و شما بر سر دوراهی حق و باطل قرار داریم. آن‌کس که به وجود آب اطمینان دارد، تشنه نمی‌ماند.

آنگاه به من هجوم آوردید، مانند هجوم شتران تشنه که به آبشخور خود هجوم آورند. چنان ازدحام شد که بیم آن می‌رفت درنتیجهٔ ازدحام کشته شوم یا بعضی از شما بعضی دیگر را زیر دست‌وپا از بین ببرید. از شدت هجوم، بند کفش‌هایم گسست و عبا از روی دوشم افتاد و افراد ضعیف زیر دست‌وپا ماندند. به‌اندازه‌ای برای بیعت با من شادی کردید که مردم خردسالان را بر روی دوش گرفتند تا بتوانند شاهد مراسم بیعت باشند، سالمندان با پای لرزان برای بیعت‌کردن شتاب می‌کردند و ناتوانان را بر دوش می‌کشیدند و پاها از خستگی واماند. آنگاه گفتید: همانند ابوبکر و عمر با ما بیعت کن که ما جز تو کسی را نداریم و به غیر تو راضی نمی‌شویم. بیعت ما را بپذیر تا پراکنده نشویم و اختلاف نکنیم. این چنین بود که من با تکیه بر کتاب خدا و سنت رسول خدا (ص) با شما بیعت کردم.