بریده‌هایی از کتاب تفکر انتقادی

تفکر انتقادی عبارت است از میل شدید به جستجوگری، درنگ برای تردید، اشتیاق به اندیشیدن، احتیاط در ادعا، آمادگی برای تعمق، دقت در ایجاد نظم میان پدیده‌ها و دوری از هر چیزی که موجب فریب می‌شود.

اگر اطلاعات به‌طور صحیح و به‌موقع در اختیار رأی‌دهندگان قرار نگیرد؟ چگونه می‌توان مدعی برقراری دموکراسی شد اگر محیط برای سؤال درباره داده‌ها یا بررسی صحت اطلاعات مساعد نباشد؟ کوتاه آنکه، هرگاه تفکر انتقادی فعال باشد، فضای دموکراتیک ایجاد می‌شود و مردم امکان انتخاب‌های آگاهانه پیدا می‌کنند. چنین فرایندی است که به ریشه‌کنی سیاست‌مداران فرصت‌طلب کمک می‌کند و فرصت‌هایی را در اختیار سیاست‌مداران ژرف‌اندیش قرار می‌دهد که صادقانه قصد خدمت به رأی‌دهندگان را دارند.

جمله‌ای از ژان دو لابرویر هست که می‌گوید «زندگی برای کسانی که احساس می‌کنند یک تراژدی و برای کسانی که فکر می‌کنند یک کمدی است».

سطح هوشیاری متغیر است و در اوقات مختلف روز کم و زیاد می‌شود. هوشیاری معمولاً حدود ۹۰ دقیقه در سطح بالایی قرار دارد و سپس ۳۰ دقیقه کاهش می‌یابد. این چرخهٔ پایین را باید شناسایی کنید تا بتوانید وضعیت ذهنی خود را رصد نمایید. می‌دانید چرا؟ اگر بدانید هوشیاری شما چه زمانی بالا و چه زمانی پایین است می‌توانید زمان مناسب برای تفکر انتقادی یا رسیدگی به مسائل مهم را انتخاب کنید؛ یعنی می‌توانید بگویید چه وقت ذهنتان بیدار و چه وقت نیمه‌بیدار است. از روی غریزه خواهید فهمید چه زمانی می‌توانید تصمیمات محکم بگیرید و چه وقتی از روز برای این کار بهتر است.

بسیاری از مردم هر چه سنشان بالاتر می‌رود فراموش‌کارتر می‌شوند؟ چرا تا وقتی مغزتان سالم است و قادرید مهارت‌های جدید بیاموزید از آن استفاده نمی‌کنید؟

احساسات حاصل فرایند تفکر است و اگر بتوانید فرایند تفکر خود را کنترل کنید می‌توانید احساس خود را نیز تغییر دهید. اگر به یک نتیجهٔ خوب بیندیشید، حتی پیش از دیدن نتایج خوشحال خواهید بود و اگر به یک نتیجهٔ بد فکر کنید احساس افسردگی خواهید داشت و انگیزه خود را حتی پیش از شروع کار از دست خواهید داد.

این خودِ شکست نیست که مانع ایجاد می‌کند، کما اینکه در کارها و عرصه‌های مختلف زندگی شکست خورده‌اید اما همچنان دارید پیش می‌روید. مانع اصلی، پیش‌بینی شکست است. اگر فکر شکست را درونی کرده باشید هیچ انگیزه‌ای ندارید و برای انجام هر کار نواندیشانه‌ای تردید می‌کنید.

به گفتهٔ فیلسوف باستانی انگلیسی، فرانسیس بیکن، تفکر انتقادی عبارت است از میل شدید به جستجوگری، درنگ برای تردید، اشتیاق به اندیشیدن، احتیاط در ادعا، آمادگی برای تعمق، دقت در ایجاد نظم میان پدیده‌ها و دوری از هر چیزی که موجب فریب می‌شود.

جمله‌ای از ژان دو لابرویر هست که می‌گوید «زندگی برای کسانی که احساس می‌کنند یک تراژدی و برای کسانی که فکر می‌کنند یک کمدی است».

نکتهٔ قابل‌توجه دیگر در تفکر انتقادی این است که داشتن آگاهی کافی نیست. باید بتوانید رویدادها و سایر حقایقی را که می‌دانید در یک ترتیب منطقی قرار دهید و بدانید چه نکته‌ای را در کجا و چرا بیان می‌کنید. در تفکر انتقادی باید مهارت تحلیل داده‌ها و مسائل واقعی را داشته باشید، طوری که اطلاعات شما برایتان معنادار شود. اگر بتوانید از آنچه می‌دانید به‌خوبی استفاده کنید، دانشی که دارید به سرمایه‌ای فوق‌العاده برای شما بدل خواهد شد.