بریده‌هایی از کتاب روح نماز

انسان از مقام قیام به رکوع می‌رود که نشان از تواضع است، بعد به سجده می‌رود که اوج عبودیّت و مظهر فنا است سپس به مقام عالم ظاهر که تشهد است و بقای بعد از فنا بازمی‌گردد.‌ پس نماز که حقیقت آن، باطن انسان کامل و به منزلهٔ اسم اعظم است، بسیار اهمیّت دارد

از حضرت امیرالمؤمنین (ع) روایت شده که می‌فرمایند: «إنّ لِلْقُلُوبِ إقْبالًا وَ إدْباراً؛ فَإذا أقْبَلَتْ فَاحْمِلُوها عَلَی النَّوافِلِ، وَإذا أدْبَرَتْ فَاقْتَصِرُوا بِها عَلَی الْفَرائِضِ»(دل‌ها گاهی پرنشاط و زمانی بی‌نشاط است؛ آن‌گاه که نشاط دارند آن‌ها را بر انجام‌دادن مستحبات (علاوه بر واجبات) بگمارید و هنگامی که بی‌نشاط‌اند تنها به انجام‌دادن واجبات قناعت نمایید).

حضرت امیرالمؤمنین (ع) نیز فرمودند: «قَلَّ مَنْ تَشَبَّهَ بِقَوْم إِلاَّ أَوْشَکَ أَنْ یَکُونَ مِنْهُمْ»(کمتر شده است کسی خود را شبیه قومی کند و سرانجام از آنان نشود)

«درمان نفی خواطر، طلوع عشق و محبت خداوند است و هنگامی که عشق خداوند در قلب آدمی جای گیرد، محبّت دیگران رفتنی است»

کنارگذاشتن‌دنیا، درمان غفلت است.

خداوند انسان را به‌گونه‌ای آفریده است که بین این لایهٔ ظاهر و لایهٔ باطن یک پیوند متناسب برقرار است. به‌طوری که حالات بدن در قلب و بالعکس حالات قلب در بدن، اثرگذار است. مثلاً هنگامی که انسان به سجده می‌رود خودبه‌خود حال تواضع در قلبش ایجاد می‌شود اما هنگامی که با یک لباس فاخر در صدر مجلس و در جای بزرگان می‌نشیند، حال تواضع قلبی‌اش از دست می‌رود.

اگر ما فلسفهٔ اعمال را به‌طور صحیح متوجه شویم و بدانیم مراد شرع مقدّس از این ذکر خاص در رکوع و سجده چیست، از این پس تلاش می‌کنیم تا حال قلبی ما در رکوع و سجده به‌گونه‌ای باشد که مطلوب خداوند متعال است.

نماز دارای وحدت حقیقی است و عامل وحدت آن، نیت شخص نمازگزار است.

هر عبادتی مانند هر غذایی، آثار مخصوص‌به‌خود را دارد.

کند. هرچه نفس انسان لطیف‌تر و گیرندگی‌اش قوی‌تر شود، ارتباطش با دیگر موجودات عالم بیشتر می‌شود و بیشتر می‌تواند حقایق را دریافت کند

مرحلهٔ اول رسیدن به عبودیّت، کسب علم است.

پس ای عزیز: اگر ایمان به آنچه ذکر شد که گفتهٔ انبیاء (ع) است آوردی و خود را برای تحصیل سعادت و سفر آخرت مهیا نمودی و لازم دانستی حضور قلب را که کلید گنج است، تحصیلی کنی، راه تحصیل آن این است که اولاً رفع موانع حضور قلب را نمایی و خارهای طریق را از سر راه سلوک ریشه‌کن کنی و پس از آن، اقدام به خودِ آن، نمایی

از روحانیّت آن ذوات مقدّسه استمداد می‌کنیم برای این سفر روحانی و معراج ایمانی

فرموده‌اند که قرآن را با آرامش بخوانید، تا حقایق آن در جان و دلتان نفوذ کند.

توحید به این معنا است که «خدایا ربوبیّت مطلقه از آن توست و عبودیّت و بندگی از آن من».

تنها راه تشخیص میزان رشد افراد، میزان عبودیّت آن‌ها است.

بنا بر یک اصل کلی همان‌گونه که غذای ظاهریِ آلوده، عامل مریضی بدن سالم می‌شود، عبادت معنویِ آلوده نیز مسبّب بیماری روح و باعث ابتلای نفس به امراض است.

پیامبر اکرم (ص) که فرمودند: «الطُّرُقُ الَی الله بِعَدَدِ اَنفاسِ الخَلائِق»(به عدد نَفَس‌های آفریدگان به سوی خدا راه است)».

توحید طوری است که اگر آن را کسی باز کند، می‌شود شریعت و اگر شریعت را فشرده و جمع کنیم، می‌شود توحید.

علم حجابی است که انسان باید در آن داخل شود اما سعی کند تا در آن باقی نماند و از آن خارج شود و درهمان حال که تلاش می‌کند تا با ورود به علم از اهل جهل نباشد، نگذارد تا علم برای او پرده و حجاب شود و او را از رسیدن به حقیقت بازدارد.

انسان باید به‌مقدار رفق، مجاهده هم داشته باشد.

امام صادق (ع) فرمودند: «فاجْعَلْ قَلْبَکَ قِبلَةً لِلِسانِکَ لا تُحَرِّکْهُ الّا بِاشارةِ الْقَلْب»(قلب خود را قبله زبانت قرار بده؛ جز با اشاره قلب و موافقت عقل و رضای ایمان زبان مجنبان).

(کسی که نمازهای واجب را در اول وقت ادا کند و حدود آنها را حفظ نماید. فرشته آن را سپید و پاکیزه به آسمان می‌برد. نماز (به نمازگزار) گوید: خدا تو را نگاه دارد همان‌گونه که مرا نگاه داشتی؛ مرا به ملکی بزرگوار سپردی. و کسی که نمازها را بی‌سبب به تأخیر اندازد و حدود آن‌ها را حفظ نکند، فرشته نماز او را سیاه و تاریک به آسمان برد در حالی‌که نماز با صدای بلند به نمازگزار گوید: مرا ضایع کردی، خدای تو را ضایع کند، آن‌چنان که مرا ضایع کردی، و خدا تو را مراعات نکند آن چنان‌که تو مرا مراعات نکردی).

گاهی پنجاه سال نماز نه‌تنها انسان را بالا نمی‌برد بلکه به انسان ضربه نیز می‌زند؛ زیرا باطن نماز عبودیّت و بندگی است و چه بسا عده‌ای نعوذبالله نمازشان باعث عُجب و غرور می‌شود؛ یعنی نماز در مسیر معکوسِ خود حرکت کرده و انسان را از خداوند دور می‌کند. برای اینکه انسان به چنین آفتی دچار نشده و از حقیقت نماز محروم نگردد و نماز در او اثر منفی نگذارد؛ باید سعی کند آداب باطنی و اسرار نماز را بشناسد.

حال که حقیقت عبادت، ابراز عبودیّت و یادآوری این بندگی به قلب است، طبیعتاً در هنگام عبادت، انسان باید آرامش و طمأنینه داشته باشد تا بتواند به عبودیّت و بندگی توجه نماید و این موضوع را در قلبش تثبیت کند و تمام توجه‌اش در بندگی خداوند متعال متمرکز شود.

راهکار ترک دنیا، یکی از دو حالت قطع ریشهٔ محبّت غیرخدا (قطع ارتباط) و یا تصحیح نیّت است. به‌عنوان مثال گاهی انسان برای شرکت در یک مهمانی یا رفاقت با یک رفیق فاسد می‌گوید: «چون خداوند متعال از این رفت و آمد راضی نیست و ائمه اطهار (ع) از این موارد نهی فرموده‌اند، آن را قطع می‌کنم.» اما راجع به دیدار برادر دینی و انجام صلۀرحم که نمی‌توان آن را ترک کرد، با خود دائماً تکرار کند که: «خدایا من با تو کار دارم و با رحم خودم کاری ندارم، چون تو امر فرمودی و اهل‌بیت (ع) دستور دادند که از رحم خود جویای حال باش، انجام وظیفه می‌کنم».

در دستورات شرع مقدّس آمده است که: خداوند رحمت کند کسی را که هر کاری را که شروع می‌کند، تمام نموده و نیمه‌کاره نگذارد. یکی از چیزهایی که به‌شدّت سبب ایجاد خواطر می‌شود، کارهای نیمه‌کاره‌ای است که انسان انجام داده اما به پایان نرسانده است و اصطلاحاً پرونده‌اش باز است زیرا این امور به‌شدّت از ذهن انسان انرژی و نیرو می‌گیرد.

«خدایا من که خیر و شر و صلاح و فساد خودم را تشخیص نمی‌دهم، ضمن اینکه تهی‌دست و فقیرم، تویی که همهٔ امور به دست توست و دانا و توانایی، امور زندگی‌ام را متکفل شو

هر ذکری را انسان آن‌قدر باید تکرار کند تا به حقیقت آن ذکر دست یابد، زیرا هر ذکر، یکی از اسماء الهی است و هر اسمی از اسماء الهی، یک ملکوت خاص دارد که اگر انسان بتواند آن ذکر را درست بگوید، به ملکوت آن اسم الهی متصل شده و می‌تواند از ملکوت آن مدد بگیرد.

وقتی که محبوب من شد، من گوش او می‌شوم که با آن می‌شنود، چشم او می‌شوم که با آن می‌بیند، زبان او می‌شوم که با آن صحبت می‌کند، دست او می‌شوم که با آن کار انجام می‌دهد