بریده‌هایی از کتاب ذهن‌آگاهی برای آغازگران

پذیرش فرایندی همیشگی وجهانی وسیع است که در طول عمر باید به آن مشغول باشیم.

شما نباید در تله گذشته یا افکار خود گرفتار شوید، بلکه باید تنها لحظه‌ای را که واقعا در اختیار دارید آباد کنید و آن همین لحظه اکنون است.

آیا هدف از زندگی تنها این است که شما به جای دیگری برسید و وقتی به آنجا رسیدید دریابید که هنوز خوشحال نیستید و حالا می‌خواهید در جایگاه دیگری باشید؟ اگر هشیار نباشیم ممکن است این‌گونه به‌نظر بیاید که همیشه جایی بهتر از اینجا وجود دارد: «زمانی که بازنشسته شدم، وقتی‌که از دبیرستان فارغ‌التحصیل شدم، وقتی پول کافی به‌دست آوردم، وقتی ازدواج کردم، وقتی طلاق گرفتم، وقتی بچه‌ها رفتند»؛ یک لحظه صبر کنید... همین است! این واقعا زندگی شماست.

نگرش‌های اساسی تمرین‌های ذهن‌آگاهی علاوه‌بر مبنای اخلاقی که تمرین‌های ذهن‌آگاهی بر آن متکی است، نگرش‌های اساسی تکمیلی نیز وجود دارد. من در تمام طول صحبتم، به‌توجه مهربانانه، نیاز برای ملایم رفتار کردن و قضاوت نکردن درباره خودمان اشاره کرده‌ام. نگرش‌های زیادی در این مورد وجود دارد اما این هفت نگرش مبنا و اصول پایه هستند. دیگر موارد شامل بخشندگی، قدردانی، گذشت و بردباری، بخشش، مهربانی، شفقت، لذت ناشی از همدلی، و شکیبایی هستند که به‌واسطه پرورش این هفت نگرش رشد می‌یابند: قضاوت نکردن، صبر، ذهن مبتدی، اعتماد، تقلا نکردن، پذیرش و رها کردن. ۱- قضاوت نکردن

حفظ انرژی در تمرین مراقبه ذهن‌آگاهی چنانچه به‌تازگی شروع به تمرین مراقبه کرده‌اید، خوب است متوجه تمایل‌تان برای صحبت کردن با دیگران درباره مراقبه یا مطرح کردنش به‌طور گذرا باشید. این تمایل به‌راحتی انرژی‌تان را پراکنده می‌کند. اگر کسی به آنچه با او در میان گذاشته‌اید به‌طور مثبت برخورد نکند یا ایده مراقبه را بدون قصد به هر شکلی بی‌ارزش تلقی کند، ممکن است قبل از آنکه به قدر کافی به ثبات برسید تا عقیده دیگران برایتان مهم نباشد، شوق‌تان را برای ادامه مسیر از دست بدهید.

لحظه کنونی، آینده تمام لحظات قبلی در زندگی شما است و شامل آن لحظه‌هایی است که درباره آینده فکر و رویاپردازی می‌کردید؛ نام آن، زمان حال است. اینکه چگونه با این لحظه ارتباط برقرار می‌کنید بر کیفیت و ویژگی لحظه بعد تأثیر می‌گذارد. از این طریق ما می‌توانیم آینده را با مراقبت کردن از زمان حال شکل دهیم، چه فرصت فوق‌العاده‌ای است.

آیا جز این است که ما دوست داریم احساسات و افکارمان را واقعیت بپنداریم - حقیقت مطلق امور - حتی زمانی‌که در عمق وجودمان می‌دانیم که کاملا این‌طور نیست؟ البته که ما این‌گونه هستیم هرچند نمی‌دانیم با احساس ناراحتی که گوشه‌ای از آگاهی ما خزیده چه باید کرد. احساسی که گاه کمی و گاهی هم بسیار ترسناک می‌شود. اما همان‌طور که قبلا هم دیدیم، ما تقریبا هیچ راهنمایی یا تعلیم منظمی درباره اهمیت اعتماد به آگاهی‌مان به‌منزله چیزی بزرگ‌تر از افکار و احساسات نداشته‌ایم. باوجود اینکه واضح است آگاهی یک ظرف بزرگ است که می‌تواند هر فکر یا احساسی را بدون اینکه ذره‌ای اسیر آن شویم، در خود نگه‌دارد. ما با این ظرفیت که آن را آگاهی می‌نامیم متولد می‌شویم، همان‌گونه که با ظرفیت‌های حیرت‌انگیزمان برای تفکر، حس‌کردن و دیدن متولد شده‌ایم؛ هرچند به‌طرز دردناکی این ظرفیت یعنی آگاهی پرورش نیافته است. برای مثال، آیا تابه‌حال پیش‌آمده شما حتی یک کلاس درباره ترویج آگاهی در کنار آموزش تفکر انتقادی داشته باشید؟ بعید است که اصلا چنین کلاسی گذرانده باشید!

ذهن مبتدی یک نگرش است و به این معنا نیست که شما هیچ چیز نمی‌دانید، بلکه به این معناست که در مواجهه با موضوعی که تابه‌حال هیچ چیزی از آن نمی‌دانستید وسعت کافی داشته باشید و اسیر چیزهایی که از پیش می‌دانید و تجربه کرده‌اید نشوید.

سوزوکی روشی، استاد ژاپنی ذن که مرکز ذن سان‌فرانسیسکو را راه‌اندازی کرده و برای انسان‌های زیادی اثرگذار بوده است گفته معروفی دارد که «در ذهن بکر امکانات بسیاری وجود دارد اما در ذهن کاربلد امکانات کمی وجود دارد». ذهن‌های مبتدی به سمت تجربه‌های جدید می‌روند بدون اینکه خیلی راجع به آن بدانند و درنتیجه گشوده هستند. این گشودگی بسیار خلاقانه است. این خصوصیت ذاتی ذهن است و زیرکی شما این است که این ویژگی را هرگز از دست ندهید. این کار نیازمند آن است که در شگفتی آنچه در لحظه اکنون پدیدار می‌شود باقی بمانید، چیزی که همیشه تازه است.

اگر اسیر افکار مختلف شویم و در جریان آنها گیر بیفتیم، خصوصا اگر خودمان را با آنها یکی بدانیم و به خود بگوییم «این من هستم» یا «این من نیستم»، آن‌وقت است که واقعا گیر افتاده‌ایم.

ذهن‌آگاهی نوعی آگاهی است که از طریق توجه کردن به شیوه‌ای خاص و مداوم یعنی هدفمند، به زمان حال و بدون قضاوت از تجارب لحظه‌به‌لحظه پرورش داده می‌شود.

و اگر بتوانیم ملایمت و مهربانی را مرتبا حتی برای لحظاتی کوتاه به این فرایند بیاوریم؛ آن‌وقت با همه چیز دقیقا همان‌طور که هست احساس راحتی و آرامش می‌کنیم، بدون آنکه اجباری برای تغییر یا درست کردن آنها در این لحظه داشته باشیم. به‌این ترتیب، این مسیر یک نظم تدریجی و شفادهنده ایجاد می‌کند که این همان کار بنیادین عشق و خرد است.

اگر شما آموزگار هستید ممکن است بدانید چنانچه به‌دانش‌آموزان‌تان یاد دهید چگونه توجه خود را بالا ببرند و آنها را تشویق کنید تا آگاهی بیشتری از بدن خود، افکار خود و احساسات‌شان درخانه و مدرسه داشته باشند، می‌تواند برایشان مفید واقع شود. شما می‌توانید ابتدا به آنها آموزش دهید تا ابزارهایشان یعنی یادگیری، خلاقیت و پیوستگی اجتماعی‌شان را کوک و هماهنگ کنند و سپس منتظر باشید تا اثرات بهینه نواختن آنها را ببینید.

این هماهنگ کردن و نواختن است که موجب پیدایش تمام اشکال یادگیری، سؤال کردن، تحقیق و تصور می‌شود و یکدیگر را هر روز، هر ماه و هر سال ارتقا می‌دهند و در واقع در طول زندگی یکدیگر را گسترش می‌بخشند و به این طریق موسیقی‌حیات نیز غنی‌تر می‌شود. حضور یک معلم زبردست ذهن‌آگاهی می‌تواند تعادل احساسات و هوش را در کودکان و نوجوانان و بزرگسالان پرورش دهد. می‌تواند مقاوم بودن در برابر استرس، هوش اجتماعی و مشارکت بیشتری را موجب شود.

ذهن‌آگاهی چیزی است که در نتیجه توجه بدون قضاوت و هدفمند شما به لحظه اکنون، به‌گونه‌ای که گویی کل زندگی‌تان به آن وابسته است به‌وجود می‌آید و آنچه به‌وجود می‌آید چیزی به‌غیر از آگاهی نیست.

مادام‌که ذهن‌آگاهی توجه محض، قدرت تشخیص، شفاف دیدن و خرد را پرورش می‌دهد، به‌طور همزمان، آوردن مهربانی در کنار توجه نیز مهم است. یک گشودگی و مهربانی به هر آنچه رخ می‌دهد، به همراه گسترش شفقت درون‌مان به‌سمتی که بتوانیم حتی خودمان را بدون قیدوشرط پذیرا شویم و در آغوش بگیریم.

اما ذهن‌آگاهی یک شیوه بودن است، شیوه‌ای که نیاز به پرورش مداوم دارد. نظمی است که به‌طور طبیعی در همه جنبه‌های زندگی آشکار شده و گسترش می‌یابد. پس مطمئنا ذهن‌آگاه بودن یک ایده خوب است اما ذهن‌آگاهی تنها یک ایده خوب نیست.

اما ذهن‌آگاهی یک شیوه بودن است، شیوه‌ای که نیاز به پرورش مداوم دارد. نظمی است که به‌طور طبیعی در همه جنبه‌های زندگی آشکار شده و گسترش می‌یابد. پس مطمئنا ذهن‌آگاه بودن یک ایده خوب است اما ذهن‌آگاهی تنها یک ایده خوب نیست.

ذهن‌آگاهی یک نوع مشاهده سرد، سخت، بالینی یا تحلیلی نیست و این هم نیست که خودتان را به زور در یک حالت ذهنی مطلوب و خاص قرار دهید و ذهن‌تان را از آشغال‌های روی‌هم‌ریخته و خرده‌ریزهای اضافه پاک کنید تا به طلای مدفون زیر آنها دست پیدا کنید.

این شیوه تفکر درباره مراقبه و فکر کردن در مورد فایده‌های بالقوه‌اش باعث می‌شود شما احساس اجبار، فعال بودن و تقلا کردن، داشته باشید، درحالی‌که باید دوباره و دوباره به‌یاد خودمان بیاوریم که مراقبه ذهن‌آگاهی انجام کار به خصوصی نیست، بلکه فقط بودن است.

درد در همه نوعش؛ فیزیکی، احساسی، اجتماعی، وجودی،‌ معنوی، بخشی از شرایط انسان بودن است و در نتیجه، گاه اجتناب‌ناپذیر. واضح است درحالی‌که درد ممکن است اجتناب‌ناپذیر باشد، رنجی که با آن همراه می‌شود انتخابی است. اینکه انتخاب می‌کنیم چه رابطه‌ای با درد داشته باشیم تفاوت فوق‌العاده‌ای می‌کند.

ما به‌عنوان انسان قادریم با آسیب‌مان، خشم‌مان و ترس‌مان به شیوه تازه‌ای که عمیقا شفادهنده و ترمیم‌کننده است مواجه شویم و آنها را باخود حمل کنیم. این همان چیزی است که ذهن‌آگاهی به‌عنوان تمرین به ما پیشنهاد می‌دهد؛ یک شیوه تازه بودن در رابطه با هر آنچه هست، نه به‌عنوان راهی برای فرار یا مصلحت بلکه یک روش بودن که نزدیک‌تر به انسان بودن‌مان، خوبی و زیبایی‌مان است.

ما آنچه درحال رخ دادن است را با آگاهی و پذیرش در آغوش می‌گیریم چون راه جایگزین مناسب و هوشمندانه دیگری نداریم. ما آن را نه به‌صورت تسلیم یا واگذاری منفعلانه، بلکه همان‌طور که دیدیم به شکل رابطه‌ای خردمندانه با هر آنچه هست، هر آنچه بوده است و با ندانستگی از چیزهایی که آشکار می‌شوند می‌پذیریم. و ما این کار را تنها با ظرفیت هر لحظه‌مان انجام می‌دهیم.

مراقبه ذهن‌آگاهی، پرورش پذیرا بودن با آغوش باز، مصممانه و با تمام وجود به هر آنچه رخ می‌دهد و به‌سوی آگاهی است.

بیشتر وقت‌ها ما به‌هر طریقی در مقابل دردمان رنج می‌بریم یا به‌بیان دیگر، درد را تبدیل به رنج می‌کنیم؛ آنچه زوربای یونانی از آن به‌عنوان فاجعه کامل در زندگی نام می‌برد و هنگامی آشکار می‌شود که احساس تعهد در برابر رخدادهای زندگی‌مان نداریم. اما درست در چنین مواقعی ابعاد دیگری از تجربه می‌تواند برای ما قابل استفاده باشد، خصوصا اگر به این مسئله توجه کنیم که آگاهی‌مان از دردی که تجربه می‌کنیم، درد نیست.

ذهن‌آگاهی نوعی آگاهی است که از طریق توجه کردن به شیوه‌ای خاص و مداوم یعنی هدفمند، به زمان حال و بدون قضاوت از تجارب لحظه‌به‌لحظه پرورش داده می‌شود.

شما فراتر از هر داستانی هستید همان‌گونه که احتمالا متوجه شده‌اید، محتوای داستان‌های شخصی درونی ما به‌سادگی و به‌راحتی به کمک شواهد جمع‌آوری شده از گذشته درهر لحظه ساخته می‌شود. مانند اینکه به‌اندازه‌کافی خوب نیستیم، یا چگونه است که ما از همه بیشتر می‌فهمیم، یا هر آنچه ممکن است درهر لحظه خاص به خودمان بگوییم یا سال‌ها به خودمان گفته‌ایم.

شما فراتر از هر داستانی هستید همان‌گونه که احتمالا متوجه شده‌اید، محتوای داستان‌های شخصی درونی ما به‌سادگی و به‌راحتی به کمک شواهد جمع‌آوری شده از گذشته درهر لحظه ساخته می‌شود. مانند اینکه به‌اندازه‌کافی خوب نیستیم، یا چگونه است که ما از همه بیشتر می‌فهمیم، یا هر آنچه ممکن است درهر لحظه خاص به خودمان بگوییم یا سال‌ها به خودمان گفته‌ایم.