بریده‌هایی از کتاب اندیشه در بحران؛ دفتر دوم

بشر موجودی چندپاره و سرگردان است و مشخص نیست در این همهمه و جنگل سرگردانی و ابهام کدام ارزش را باید برگزیند و کدام را باید رها کند.

نئولیبرالیسم از طریق کاستن از خدمات عمومی (از قبیل بیمه‌های بیکاری و خدمات درمانی و امکانات آموزشی و بهداشتی دولتی و...) و حاکم کردن قوانین سخت‌گیرانه در خصوص استخدام و تشدید نرخ استثمار و دشوار کردن شرایط کار برای مزد و حقوق‌بگیران و کاستن از قدرت اتحادیه‌ها و تشدید فشار بر نیروی کار، می‌کوشد نرخ سود سرمایه را افزایش دهد.

برلین معتقد است که ارزش‌ها و فضائل مورد نظر و مطلوب بشر (اموری چون: آزادی، سعادت، عدالت، خرد...) در تعارض با یکدیگر قرار دارند. او از این مدعای خود نتیجه می‌گیرد که حقیقت واحدِ ثابت و کمال و صراط مستقیمی وجود ندارد و کثرت‌انگاری و تزاحم میان ارزش‌ها و تعارض میان آن‌ها بر جهان حاکم است.

همه صور ایدئولوژی‌های لیبرالی فردانگارند. بدین معنا که حقیقت انسان را به نحوی تفسیر و تعریف می‌کنند گویی هر انسان در ذات خود یک اتم قائم به خود است. در انسان‌شناسی لیبرالی، انسان به‌مثابه یک فرد، یعنی یک اتم جدا از دیگر انسان‌ها (یک اتم خودبنیاد قائم به خود منقطع از دیگران)، انگاشته می‌شود. در انسان‌شناسی لیبرالی محرک وجود انسان (در مقام یک اتم قائم به خود) انگیزه‌های سودجویی و لذت‌طلبی و قدرت‌مداری است. در خانواده ایدئولوژی‌های لیبرال‌ـ دموکراتیک، سودجویی و لذت‌طلبی و قدرت‌خواهی بشر ماهیتی نامحدود و نامشروط و دم‌افزون دارد.

همه ارزش‌های اجتماعی‌ـ آزادی و [برابری] فرصت‌ها، درآمد و ثروت و پایه‌های عزت نفس‌ـ باید به نحو برابر توزیع شوند؛ مگر آنکه توزیع نابرابر هریک یا همه این ارزش‌ها به سود همگان باشد.

نئولیبرالیسم نحوی تلقی پست‌مدرن از «لیبرال‌ـ دموکراسی» یا به عبارتی دیگر، نحوی رجوع به لیبرالیسم کلاسیک بر پایه حال و هوا و اقتضائات و سخن حاکم بر دوران پسامدرن است. اندیشه پست‌مدرنْ نسبی‌انگار، شک‌اندیش و گریزان از معناباوری است. اندیشه پسامدرن به دلیل معناگریزی و تردید و انکاری که نسبت به معناداری و وجود معنا دارد، ذاتاً صبغه‌ای پلورالیستیک و نسبی‌انگار و شکاک‌مآب دارد. وضع پست‌مدرن نیز وضع تعلیق و تردید و غلبه ظهور مَجاز است.

برلین با دو تن از رهبران سرشناس صهیونیست (خائیم وایزمن و بن‌گورین) دوست بود و معاشرت داشت. وایزمن و بن‌گورین هر دو صهیونیست بودند و فعالانه در جهت تأسیس رژیم اشغالگر و انتقال یهودیان به فلسطین اشغالی تلاش می‌کردند،

وایزمن معتقد بود که دیپلماسی محتاطانه در چارچوب سیاست بریتانیا بهترین راه برای تحقق اهداف جنبش صهیونیستی است و آن یک [بن گوریون] بر این پای می‌فشرد که باید با فشار یهودیان سراسر جهان به رهبری یهودیان امریکا، بریتانیا را وادار به واگذاری فلسطین کنند. (۱۸)

آیزایا برلین یک روشن‌فکر کارگزار نظام سرمایه‌داری جهانی و جاسوس رسمی وزارت خارجه انگلستان و در عین حال یک یهودی هوادار صهیونیسم و طرفدار تأسیس رژیم اشغالگر بود.

پیشنهاد سفیر امریکا در لندن این بود که به منظور فریب دادن و آرام کردن اعراب، روزولت و چرچیل (رئیس‌جمهور و نخست‌وزیر وقت امریکا و انگلستان) بیانیه مشترکی در محکوم کردن تحرکات صهیونیست‌ها و تأکید بر تعویق آن تا پس از پیروزی نهایی متفقین در جنگ صادر کنند.

در حالی که برلین از فقدان معیار و عدم امکان قضاوت میان ارزش‌های متعارض و غیرقابل جمع سخن می‌گوید، پس خود چگونه و با چه معیاری دست به گزینش زده و آزادی لیبرالی را مرکزیت بخشیده است؟

در یک اجتماع لیبرال‌ـ سرمایه‌داری و در چارچوب تلقی لیبرالی از بشر، انسان‌ها مثل گرگ‌ها در رقابتی خصمانه با یکدیگر قرار می‌گیرند و به تعبیر هابز، «انسان گرگ انسان است».

در یک اجتماع لیبرال‌ـ سرمایه‌داری و در چارچوب تلقی لیبرالی از بشر، انسان‌ها مثل گرگ‌ها در رقابتی خصمانه با یکدیگر قرار می‌گیرند و به تعبیر هابز، «انسان گرگ انسان است».

برلین آزادی منفی را اولویت می‌بخشد و ناسازگاری آزادی منفی با عدالت و برابری را هم می‌پذیرد و آن را امری اجتناب‌ناپذیر می‌داند. از نظر برلین، زندگی بشر بر پایه همین تعارض میان ارزش‌ها استوار است و بشر باید این تعارض را بپذیرد و آزادی منفی را قربانی رعایت عدالت نکند.

برلین مثل همه نئولیبرال‌های دیگر به مفهوم عدالت اجتماعی و به ظلمی که به گرسنگان و مستضعفان و فرودستان اقتصادی وارد می‌شود بی‌اعتنا بود.

در چارچوب نظام سرمایه‌داری مدرن، اکثریت ۹۹ درصدی مردمان کره زمین از سوی یک طبقه کلان سرمایه‌دار عمدتاً یهودی یک‌درصدی مورد استثمار و غارت و چپاول قرار می‌گیرند. در این میدان بهره‌کشی و ظلم و غارت، میلیاردها نفر از ساکنان کشورهای پیرامونی به نحوی مضاعف و بیشتر مورد ظلم و استثمار قرار می‌گیرند و استعمار می‌شوند. در هریک از اجتماعات کشورهای سرمایه‌داری متروپل (۱) نیز، یک طبقه کم‌شمار و بهره‌کش سرمایه‌دار حاکم است و به غارت اکثر مردم کشور خود و مردمان دیگر کشورها (تا جایی که برایش امکان‌پذیر باشد) می‌پردازد.

نئولیبرالیسم یک نظام جهانی متشکل از قدرت اقلیت، غارت کشورها و نابودی محیط زیست است.

میلتون فریدمن با تکیه بر مدعاهای تئوری مقداری پول و در چارچوب ایدئولوژی نئولیبرالی به ترویج این رأی پرداخت که برای رفع بحران رکودی‌ـ تورمی نظام سرمایه‌داری مدرن باید با کاستن از هزینه‌های حمایتی‌ای که دولت‌های سرمایه‌داری سوسیال دموکرات نسبت به برخی اقشار و گروه‌های محروم و تهی‌دست اعمال می‌کرده‌اند، به قیمت اعمال فشار گسترده و تمام‌عیار اقتصادی‌ـ اجتماعی به کارگران و روستاییان فقیر و اقشار تحتانی شهرنشین، بر نرخ سود نامشروع و استثماری طبقه قلیل و کم‌شمار سرمایه‌دار بیفزایند.

«مردم زندانی شدند تا قیمت‌ها آزاد باشد.

مهم‌ترین ارزش برای فریدمن آزادی اقتصادی است و آزادی اقتصادی را در هر نظام سیاسی، از جمله حکومت خونبار پینوشه، ممکن می‌داند و از همین رو حاضر به همکاری با ژنرال پینوشه می‌شود.

در سال ۱۹۸۵ نرخ بیکاری هنوز حدود ۱۷ درصد، یعنی ۳.۵ برابر بیشتر از بدترین سال حکومت آلنده [حکومت شیلی قبل از کودتا که به دلیل مخالفت با سیاست‌های سلطه‌گرانه امریکا توسط کودتایی که ژنرال پینوشه مجری و امریکا طراح و حامی آن بود، سرنگون شد] بود. (۱۱)

آزادی خودبنیادانگارانه آزادی اصیل انسانی نیست، بلکه صورت کاذب و مسخ‌شده و غیر حقیقی‌ای از آزادی است که با عنوان آزادی، بسط سوژه‌انگاری نفسانی را دنبال می‌کند و فعلیت می‌بخشد.