بریده‌هایی از کتاب راه‌حل سوم

گاندی از جمله قهرمان‌های من است. او کامل نبود و نتوانست تمام اهدافش را تحقق بخشد؛ اما همکوشی را در درون خودش یاد گرفت. او انتخاب و راه‌حل سوم را ابداع کرد: عدم خشونت خلاقانه. او فراتر از تفکر دوانتخابی رفت. او قصد فرار نداشت و در عین حال نمی‌خواست بجنگد. این عکس‌العملی است که حیوانات نشان می‌دهند؛ وقتی حیوانات در گوشه‌ای محاصره می‌شوند، یا می‌جنگند یا فرار می‌کنند، مشابه همان کاری است که متفکران دوانتخابی انجام می‌دهند. آن‌ها یا می‌جنگند یا فرار می‌کنند.

در آینه که نگاه می‌کنم، چه می‌بینم؟ آیا فردی متفکر، محترم، پای‌بند به اصول اخلاقی و دارای فکر و اندیشه‌ای باز و روشن را می‌بینم؟ یا کسی که تمام پاسخ‌ها را می‌داند و همواره در حال تحقیر افرادی است که در «طرف دیگر» کشمکش و بحث قرار دارند؟ آیا فقط به خودم فکر می‌کنم و اهمیتی به افکار و نظرات دیگران نمی‌دهم؟ من چیزی بیش از مجموع تعصبات، پیش‌پندارها یا گروه مورد نظر خود هستم. من نباید فقط خودم و افکارم را ببینم. خانواده، فرهنگ یا محل کارم، افکار من را از پیش مشخص و تعیین نکرده است.

ما خودآگاه هستیم. این آگاهی یعنی می‌توانیم از لحاظ ذهنی بیرون از وجود خودمان بایستیم و باورها و اعمال خود را ارزیابی کنیم. ما می‌توانیم آنچه فکر می‌کنیم، فکر کنیم. ما می‌توانیم فرضیه‌های خود را به چالش بکشیم.

افرادی که تفکر دوانتخابی را پشت سر گذاشته‌اند و در جهت ذهنیت همکوشی و انرژی جمعی پیش می‌روند، چون گاندی و دمینگ و نادیا (همان مادر آشنا به موسیقی) کمیابند و در عین حال افرادی بسیار مؤثر، خلاق و سودمند هستند. آن‌ها به‌طور خودکار فرض می‌کنند هر دوراهی و تنگنایی غلط است. آن‌ها الگوهای فکری را تغییر می‌دهند، ابداع می‌کنند و روش بازی را تغییر می‌دهند.

«من در جستجوی تو هستم» با این اصل آغاز می‌شود که حقیقت پیچیده است و هر فردی شاید بخش و تکه‌ای کوچک از آن را دارا باشد. اسکار وایلد گفته است: «حقیقت هیچ‌گاه ناب نیست و نیز به‌ندرت ساده است.» هیچ‌کس تمام آن را ندارد.

من در جستجوی تو هستم. من به‌جای دیدن دیدگاه‌های متفاوت تو به‌عنوان یک تهدید، مشتاق جستجو برای یادگیری از تو هستم. اگر فردی با شخصیت و هوش تو متفاوت از من است، پس باید به تو گوش بسپارم. من همدلانه به تو گوش می‌دهم، تا وقتی به راستی تو را درک کنم.

انتخاب و راه‌حل سوم همواره از خود من آغاز می‌شود و از درون به بیرون می‌آید؛ از درونی‌ترین بخش وجودم یعنی شالودهٔ اعتماد و فروتنی. انتخاب و راه‌حل سوم از الگوی فکری خودآگاهی نشأت می‌گیرد که قادر می‌سازد بیرون از وجود خودم بایستم و تعصبات و پیش‌داوری‌هایم را مشاهده کنم و ارزش هر یک از آن‌ها را بسنجم. این امر تنها از شناخت و درک این نکته ناشی می‌شود که این من هستم که داستان زندگی خود را می‌نویسم و در صورت لزوم، قصد دارم آن را بازنویسی کنم، زیرا می‌خواهم پایانی خوش داشته باشد.

متفکران دوانتخابی فقط به رقابت فکر می‌کنند و هیچ‌گاه همکاری و همکوشی را نمی‌بینند؛ همواره «ما» در مقابل «آن‌ها» قرار دارد. متفکران دوانتخابی فقط دوراهی‌های غلط پیش رو دارند و در نظر آن‌ها، همواره ذهنیت «راه من یا همان شاهراه» وجود دارد. می‌توان گفت آن‌ها از نوعی کوررنگی رنج می‌برند و فقط می‌توانند رنگ آبی یا زرد را ببینند و هیچ‌گاه قادر به دیدن رنگ سبز نیستند. تفکر دوانتخابی همه جا هست و بیشتر در قالب کشمکش و جنگ بروز می‌کند