بریده‌هایی از کتاب جانورنامه

غذای شتر بسیار ساده و ارزان است، چون به خار بیابان هم قناعت می‌کند، آدم‌های بدغذای ایرادگیر می‌توانند بروند از او سرمشق بگیرند.

زرافه بلندقدترین جانور روی زمین است. بلندی‌اش هم بیشتر به خاطر گردنش است، چون گردن بی‌نهایت درازی دارد، به طوری که اگر پیراهن یخه‌دار بپوشد، فقط هزینهٔ شستن یخه‌اش به اندازهٔ هزینهٔ خوردوخوراک و آب و برق جانوران دیگر می‌شود.

گرگ وحشی و خطرناک و بی‌رحم و خون‌خوار است. اما اگر با ببر مقایسه‌اش کنیم، یک جا آن وسط‌هاست، نیمه‌وحشی است، و یا نیمه‌اهلی، یک کلام: میانه‌رو. اگر با انسان، اشرف مخلوقات، مقایسه کنیم، گرگ بنفشه و یاس و آویشن که هیچ، آلاله و شیر و عسل است ــ بسته به این‌که طبع هر کس کدام را می‌پسندد.

عقاب چشمان تیزی دارد، به طوری که آن را به چشم عقاب تشبیه کرده‌اند.

کُلیبری پرنده‌ای است حشره‌خوار، اما از آن‌جا که حشره‌های بزرگ‌تر از او هم کم نیستند، می‌توان حشره‌ها را از دید کُلیبری به دو دسته تقسیم کرد: ۱. حشره‌هایی که کُلیبری آن‌ها را می‌خورد؛ ۲. حشره‌هایی که آن‌ها کُلیبری را می‌خورند.

مگس در همهٔ شهرهای بزرگ دنیا یافت می‌شود، اما بیش از همه توی دهات، روی نُک دماغ روستاییان بی‌آزارِ می‌نشیند. وقتی مگسی روی دماغ یک روستایی بی‌آزار نشست، یک روستایی بی‌آزار دیگر مشتی روی دماغ روستایی بی‌آزارِ اول می‌کوبد. مگس به‌موقع بلند می‌شود می‌رود، اما خون از دماغ روستایی بی‌آزارِ اول راه می‌افتد.

عمر مارها بین یک روز تا ده دوازده سال است ــ بسته به این‌که کِی با چماق توی سرش بزنند. گوشتش خوردنی نیست، اما از پوستش کیف پول‌های قشنگی درست می‌کنند که بسیار موردعلاقهٔ جیب‌برهاست. مارهای بزرگ‌سال بچه‌مارهای تخس را با فریاد «عموچرم‌ساز آمد!» ساکت می‌کنند. ۱۹۲۰

وقتی می‌بیند که آدم فقیر هر چند ترسیده، اما ته دلش حق را به او نمی‌دهد، مدرسه درست می‌کند که در آن به آدم فقیر یاد می‌دهند که اولاً خدا کسی را که دائم به فکر شکمش باشد دوست ندارد، ثانیاً آدم اگر زیاد غذا بخورد مریض می‌شود. آن وقت شب که می‌شود میلیونر به تئاتر یا کاباره می‌رود و از این‌که آدم فقیر این حرف‌ها باورش شده از خنده ریسه می‌رود.

اسب‌های آبی عمر دانشمندان را حدوداً بین شصت تا هفتاد سال تخمین زده‌اند.

مورچهٔ ماده هر روز یک تخم می‌گذارد. تخم مورچه سفیدرنگ، و به نسبت هیکلش خوب درشت است، تقریباً نصف هیکل خودش. مورچه‌های ماده حیوانات ساکت و بی‌ادعایی هستند، بی‌سروصدا، بی‌هیچ قدقد و الم‌شنگه‌ای تخم‌های به آن درشتی می‌گذارند، نه مثل مرغ‌های بی‌حیا که به خاطر یک تخم کوچک چنان قشقرقی راه می‌اندازند که گوش آدم می‌رود

البته، میمون فقط در این امورات سطحی می‌تواند ادای آدم‌ها را دربیاورد، در کارهایی که مربوط به ذات آدم‌هاست حتا زحمت امتحان کردن هم به خودش نمی‌دهد، می‌داند که فایده ندارد، از پسش برنمی‌آید؛ مثلاً کدام میمون است که بتواند در کودنی با یک ژنرال رقابت کند، یا در خباثت به پای یک سرمایه‌دار برسد؟

به سبب اشتیاق شدید ببر به کشتن به‌جرئت می‌توان او را با انسان مقایسه کرد. زیرا انسان علاوه‌بر نیازهای خود، علاوه‌بر آن یک قرص نان و یک کاسه آش هم دست به کشتار می‌زند، بی‌آن‌که شکل دندان‌هایش توجیهی برای آن باشد.

مگس در همهٔ شهرهای بزرگ دنیا یافت می‌شود، اما بیش از همه توی دهات، روی نُک دماغ روستاییان بی‌آزارِ می‌نشیند. وقتی مگسی روی دماغ یک روستایی بی‌آزار نشست، یک روستایی بی‌آزار دیگر مشتی روی دماغ روستایی بی‌آزارِ اول می‌کوبد. مگس به‌موقع بلند می‌شود می‌رود، اما خون از دماغ روستایی بی‌آزارِ اول راه می‌افتد.

حشره روی زمین می‌خزد یا راه می‌رود. اما چه بخزد چه راه برود، از سه بخش اصلی تشکیل شده: سر، سینه، شکم. بنابراین ساختمان بدنش از انسان پیشرفته‌تر است که فقط یک بخش اصلی دارد که شکم باشد

بی‌رحم و خون‌خوار، که به عقیدهٔ من لازمهٔ تعیّن و تشخص است. مثلاً گوسفند مانند ببر خون‌خوار نیست، اما مثل او از اعیان و اشراف هم نیست.

عقاب پرنده‌ای است به‌غایت دلیر، جان حیوانات ضعیف‌تر از خود را که توان دفاع ندارند بی‌دریغ در طبَق اخلاص می‌نهد، پاره‌شان می‌کند و می‌خورد، به همین دلیل عقاب را سلطان پرندگان نامیده‌اند.

آدمِ فقیر را نباید خورد، چون از یک طرف خوب می‌شود کار از گرده‌اش کشید، از طرف دیگر با انواع‌واقسام مصیبت‌ها عجینش کرد تا به قول معروف عاشقی یادش برود.

خرس جانوری است وحشی، یعنی دور از اجتماع آدم‌ها زندگی می‌کند، آدم‌ها ولی به این دلیل وحشی‌اند که دور از هم زندگی نمی‌کنند، بلکه زندگی جمعی، حتا به اصطلاح معنوی دارند که یکی از اختراعات بسیار بامزه به شمار می‌آید.

به سبب اشتیاق شدید ببر به کشتن به‌جرئت می‌توان او را با انسان مقایسه کرد.

نام اسب در همهٔ ادوار زندگی اسب نیست، در کودکی به آن کرّه می‌گویند، بعد از آن می‌شود اسب، بعد از اسب، اگر جوهرش را داشته باشد، می‌شود سمند، اگر نداشته باشد همان اسب می‌ماند، بعد می‌شود یابو، دست‌آخر هم سوسیس.

گورخر حیوانی است از اقوام نزدیک اسب که در آفریقا زندگی می‌کند و لباس راه‌راه آلامد می‌پوشد. خر هم شبیه اسب است و ایضاً از قوم‌وخویشان اوست، خجالتی هم ندارد، کدام ما قوم‌وخویش خر نداریم؟

مار جانوری است بسیار دراز، از کوتاه‌ترین شیلنگ آب هم درازتر است. در اطراف‌واکناف هر پنج قارهٔ عالم یافت می‌شود. در کشتزارها، بیشه‌ها، صحراها، شنزارها، روی تابلوِ داروخانه‌ها، و علی‌الخصوص در آستین یاران باوفا؛ هر چند این گونهٔ آخر هنوز مافنگی و لاجان است و یار باوفا او را در آستین می‌پرورد

از دیگر اعضای این خانواده می‌توان از شیردال نام برد که تن شیر و سر عقاب و گوش اسب دارد و از کتاب‌های قصه و نادانی آدم‌ها تغذیه می‌کند، یعنی این‌که عمر جاوید دارد.

مار جانوری است بسیار دراز، از کوتاه‌ترین شیلنگ آب هم درازتر است. در اطراف‌واکناف هر پنج قارهٔ عالم یافت می‌شود. در کشتزارها، بیشه‌ها، صحراها، شنزارها، روی تابلوِ داروخانه‌ها، و علی‌الخصوص در آستین یاران باوفا؛ هر چند این گونهٔ آخر هنوز مافنگی و لاجان است و یار باوفا او را در آستین می‌پرورد.