بریده‌هایی از کتاب هاگاکوره: کتاب سامورایی

اگر انسان بی‌هیچ تأخیری اشتباه خود را اصلاح کند، اشتباهش خیلی زود از یادها می‌رود. اما وقتی سعی کند اشتباه خود را بپوشاند، اشتباهش دردناک‌تر و ناپسندیده‌تر به‌نظر خواهد رسید.

وقتی که ناگهان با رگباری مواجه می‌شوی، سعی می‌کنی خیس نشوی و در امتداد جاده می‌دوی. اما حتا با عبور از زیر ایوان خانه‌ها هم باز خیس خواهی شد. اما اگر از پیش اندیشه‌ی خویش را آماده‌ی باران سازی، آن‌هنگام که باران بر تو می‌بارد سردرگم نیستی؛ اگرچه باز هم به همان اندازه خیس خواهی شد. این فهم در مورد هر چیزی در زندگی صدق می‌کند.

مردی که هیچ‌گاه اشتباهی مرتکب نشده باشد شایسته‌ی اعتماد نیست.

طریقت سامورایی استوار بر مرگ است. آن‌گاه که باید بین مرگ و زندگی یکی را انتخاب کنی بی‌درنگ مرگ را برگزین. دشوار نیست؛ مصمم باش و پیش رو.

شایسته است انسان به قصد شناخت کمبودها و نارسایی‌های خویش به کردار و گفتار اشخاص فاضل بنگرد. اما این اتفاق اغلب نمی‌افتد و بیشتر مواقع، اعتقادات خود را بیشتر تحسین می‌کنیم و بیشتر دوست داریم جروبحث کنیم.

«اساس حکمرانی بر کشور در زمان صلح، شفقت است، زیرا وقتی انسان به مردم به‌مثابه‌ی فرزندان خویش بنگرد، مردم نیز به او به چشم پدر خویش می‌نگرند.»

وقتی کسی فکر کند پیر نخواهد شد، او همان‌دم پیر شده است.

جوهره‌ی سخن گفتن در هیچ نگفتن است. اگر فکر می‌کنی می‌توانی کاری را بدون حرف زدن به انجام رسانی، پس آن را بدون حرف زدن انجام ده. اگر چیزی هست که بدون سخن گفتن به انجام نمی‌رسد، با کلماتی چند، و به‌شکلی معقول، سخن بگو. بی‌فکر و تأمل دهان باز کردن مایه‌ی شرم تو خواهد شد، و بسیار زمان‌ها مردم به چنین شخصی پشت خواهند کرد.

استاد ایتای گفت، «کنفوسیوس به مردی فرزانه بدل شد، زیراکه از پانزده‌سالگی اراده‌اش را بر آن استوار کرده بود تا فرزانه شود و نه به این‌خاطر که چند سالی کوشید و بعد فرزانه شد.» این درست شبیه آن اندرز بودیستی است که می‌گوید، «همان دم که انسان نیت خویش را بر رستگاری نهاد، به اشراق و روشندلی رسیده است.»

با بی‌ثباتی و سبکسری از طریقت راستین دور می‌شویم و خامی خود را نشان خواهیم داد. آن‌گاه از این نقطه ضربات سختی را متحمل خواهیم شد.

در زندگی گه‌گاه شرایطی پیش می‌آید که تو باید برای چیزی به دیگری اتکا کنی. اگر این کار دائم تکرار شود، به‌نوعی دریوزگی از آن فرد تبدیل می‌شود. و این گستاخی است.

در پایین‌ترین سطح، هر چه شخص تلاش می‌کند هیچ ثمری نمی‌برد و احساس می‌کند هم او و هم دیگران ناشی و خامدست هستند. در این مرحله او هیچ ارزشی ندارد. در مرحله‌ی بعد او هنوز بی‌فایده است اما از ناکارامدی خویش آگاه است و می‌تواند ناکارامدی دیگران را نیز ببیند. در سطحی بالاتر او مفتون توانایی‌های خویش است و از تحسین دیگران به دل شاد می‌شود و از ناتوانی دوستان و آشنایان خود اندوهگین می‌شود. این مرد ارزش دارد. در والاترین مرتبه، مرد چنان به‌نظر می‌رسد که گویی

آن‌چه سرانجام بیشترین اهمیت را دارد، تصمیم در لحظه است. تمام زندگی انسان توالی لحظه پشت لحظه است. اگر انسان لحظه‌ی حال را با تمام وجود دریابد، دیگر چیزی وجود ندارد که نگران آن باشد. در همه‌حال با تصمیمی که در لحظه‌ی حال می‌گیری زندگی کن.

«اگر از منظر شفقت به دنیا بنگری، کسی نیست که از او بیزار باشی. آن‌که گناه کرده است بیشتر از همه شایان ترحم است.»

شفقت همچون مادری است که سرنوشت انسان را شیر می‌دهد.

مرد کم‌خرد از زمانه گله می‌کند. و این بنیان فاجعه است. فرد محتاط به‌هنگام سخن گفتن، در زمانه‌ی خوب کارامد و در زمانه‌ی بد از مکافات به دور خواهد بود.

ژرفای وجود هر انسان را حتا در گفت‌وگوهای پیش‌پاافتاده نیز می‌توان دید.

این جهان را رؤیایی بیش ندانستن دیدگاه خوبی است. وقتی شما چیزی نظیر کابوس می‌بینید، بیدار می‌شوید و به خود می‌گویید تنها یک رؤیا بود. گفته‌اند جهانی که در آن زندگی می‌کنیم هیچ فرقی با رؤیا ندارد.

شایسته نیست که انسان تنها محدود به دسته‌ای از دیدگاه‌ها شود. تلاش برای کسب دانش و بعد متوقف شدن در آن‌چه فرا گرفته‌ای اشتباه است.

گفته شد که «اکنون» همان «لحظه‌‌‌‌‌ی موعود» است و «لحظه‌ی موعود» همان «اکنون» است. انسان فرصت را از دست خواهد داد اگر فکر کند این‌ها دو چیزند.