کتاب رهایی از تکبر پنهان

تکبّر اندک یعنی کمی «منم» زدن، نَمی علاقه به «تفوّق» بر دیگران داشتن، یک ذره ناراحت شدن از «انتقاد» بجا، کمی سخت‌گیری در «پذیرش» حرف حق، و آنجا که باید، کمی انعطاف‌پذیر نبودن. اینها معانی تکبّر اندک بود

آیت‌الله‌العظمی بهجت (ره) می‌فرمودند: «آنچه معاویه و یزید بالفعل داشتند، ما بالقوه داریم. خیلی به خود مغرور نشویم. این طور نیست که آنها از جهنم آمده باشند و ما از بهشت. به خدا پناه می‌بریم!

همیشه ضعیف‌کُشی رویهٔ رایج ماست.

تکبّر می‌تواند اهل طاعت را نابود کند، چه رسد به اهل معصیت. به عنوان نمونه می‌توان به ابلیس اشاره کرد. ابلیس تا زمانی که تکبّر خود را بُروز نداده بود، اهل طاعت محسوب می‌شد و تا آن مرتبهٔ بلند صعود کرده بود، ولی تکبّر او را فروانداخت. به همین دلیل، اهل طاعت نباید از خطر تکبّر غافل شوند.

تکبّر یعنی خود را بزرگ پنداشتن؛ و بزرگی پوشالی خود را دوست داشتن؛ و برای حفظ آن، با خوبی‌ها و خوبان عالم جنگیدن؛ و بزرگ‌تر از خود را تحمل نکردن. تکبّر یعنی یکی از اینها و یا همهٔ اینه

«إذا رَأیتُمُ العَبْدَ مُتَفَقِّدا لِذُنوبِ النّاسِ، ناسِیاً لِذُنوبِهِ، فَاعْلَمُوا أنَّهُ قَد مُکرَ بِهِ؛ وقتی دیدید کسی به عیوب دیگران مشغول است و عیوب خود را فراموش کرده است، بدانید که گرفتار مکر خداوند شده است.»

به ما سفارش کرده‌اند با فردِ متکبّر بحث نکنید، او هیچ وقت متقاعد نمی‌شود. چنین فردی اصلاً متوجه نمی‌شود به او چه می‌گویند. انسان متکبّر ساختار فکری و ذهنی‌اش آن‌چنان دچار نقصان می‌شود، که دیگر نمی‌تواند حرف حق را بفهمد یا تشخیص دهد. وقتی انسان چیزی را در اثر تکبّر نپذیرد، قدرت فکر و ذهنِ او فعّال می‌شود و شروع می‌کند به دلیل تراشیدن در جهت توجیهِ نظر خودش و مقابله با سخن حق. این طور نیست که به‌راحتی بگوید: «چون دچار تکبّر هستم و قلبم بیمار است، این مطلب را قبول ندارم» بلکه به‌عنوانِ مثال می‌گوید: «این دلایل، مرا متقاعد نمی‌کند!» در این صورت دیگر نه او حرف ما را قبول خواهد کرد و نه ما می‌توانیم به او بفهمانیم که دچار تکبّر شده است.

حضرت امیر (ع) تکبّر را زشت‌ترین صفت اخلاقی برمی‌شمرند

امیرالمؤمنین (ع) می‌فرماید: «أَکرِهْ نَفْسَک عَلَی الْفَضَائِلِ فَإِنَّ الرَّذَائِلَ أَنْتَ مَطْبُوعٌ عَلَیهَا» یعنی اگر خود را وادار به خوبی‌ها نکنی، طبیعتاً به بدی‌ها کشیده می‌شوی. یعنی هرچند فطرت تو الهی است ولی طبیعت تو به سمت رذائل گرایش دارد.

افراد متواضع در کنار همهٔ خوبی‌هایشان یک بدی دارند و آن این است که خوراک آدم‌های متکبّر می‌شوند.‌