بریده‌هایی از کتاب فوتبال علیه دشمن

طرف‌داران متعصب فوتبال، مذهبی‌های متعصب، سیاستمدارهای متعصب؛ کلاً متعصب‌ها همیشه خطرناک هستند.

میشل پلاتینی در مصاحبه با مجلهٔ قدیمی اکیپ گفته بود: «یک تیم فوتبال نمایشگر نوع زندگی و فرهنگ یک کشور است.»

فوتبالیست‌های حرفه‌ای همواره نسبت به حریفان‌شان مؤدب هستند، چون می‌دانند دوباره در جایی دیگر با آن‌ها روبه‌رو خواهند شد

فوتبال یعنی زندگی.‌ روزی که یک اتفاق فوتبالی نیفتد، معنای یک روز نافرجام را دارد. انگار خورشید مثل همیشه غروب نمی‌کند!‌

وقتی یک بازی برای میلیاردها نفر اهمیت پیدا می‌کند، دیگر نباید فقط یک بازی تلقی شود. فوتبال هیچ‌وقت فقط فوتبال نیست: این ورزش جنگ به‌وجود می‌آورد، انقلاب می‌کند و موردتوجه مافیاها و دیکتاتورهاست.

«ما کشوری کاملاً خاص هستیم. مسئولان رده‌بالا به‌عنوان کلاه‌بردار شناسایی می‌شوند و در پست خود باقی می‌مانند

طرف‌داران متعصب فوتبال، مذهبی‌های متعصب، سیاستمدارهای متعصب؛ کلاً متعصب‌ها همیشه خطرناک هستند.»

این یک تناقض است: زنان فوتبال بازی می‌کنند، اما حتا خود زنان هم علاقه‌ای به دیدن بازی‌های‌شان ندارند. کلاً تعداد کمی از مردان یا زنان، ورزش زنان را دنبال می‌کنند. در روزنامه‌های غربی، صفحات ورزشی صفحات آقایان هستند: آخرین بررسی‌ها نشان داده بیش از ۹۰ درصد مطالب صفحات ورزشی به مردان اختصاص داده می‌شود.

شبی در تابستانِ ۱۹۸۸، زمانی که هلند ۲ ـ ۱ آلمان را در نیمه‌نهایی جام ملت‌های اروپا شکست داد. در هلند، ملت آرام این کشور خودشان هم شگفت‌زده شدند. بیش از نُه میلیون هلندی، بیش از ۶۰ درصد جمعیتِ کشور، به خیابان‌ها ریختند تا این پیروزی را جشن بگیرند. با این‌که بازی سه‌شنبه‌شب و در وسط هفته برگزار شد، عظیم‌ترین گردهمایی عمومی پس از آزادی ۱ شکل گرفت. یکی از مبارزان نهضت مقاومت هلند در برنامه‌ای تلویزیونی گفت: «احساس می‌شد انگار بالاخره در جنگ پیروز شده‌ایم.»

طرف‌داران متعصب فوتبال، مذهبی‌های متعصب، سیاستمدارهای متعصب؛ کلاً متعصب‌ها همیشه خطرناک هستند.

خیلی‌ها در خیابان‌ها پیراهن‌های فوتبالی می‌پوشیدند و تعدادی از کامرونی‌ها هم لباس‌های سیاسی تن‌شان بود. مثلاً پیراهن‌هایی که تصویر بیا، رئیس‌جمهور کامرون جلو و پشتش چاپ شده و روی آن‌ها جملهٔ «غیرممکن واژه‌ای بی‌معنا برای کامرونی‌ها» نقش بسته بود.

هر چه آزادی در کشوری کمتر باشد، فوتبال اهمیت بیشتری پیدا می‌کند

فوتبال هیچ‌وقت فقط فوتبال نیست: این ورزش جنگ به‌وجود می‌آورد، انقلاب می‌کند و موردتوجه مافیاها و دیکتاتورهاست.

اولین سؤالم این بود که چگونه فوتبال روی حیاتِ یک کشور تأثیر می‌گذارد. و سؤال دوم این‌که حیاتِ یک کشور چگونه روی فوتبال تأثیر می‌گذارد. به بیان دیگر چه چیز باعث می‌شود برزیل، برزیلی بازی کند، انگلیس، انگلیسی و هلند، هلندی؟

لوون می‌گوید: «وقتی به ورزشگاه می‌روید، می‌توانید خیلی کارها را آزادانه انجام دهید.» برای مثال فحش دادن فقط در ورزشگاه مسئله‌ای عادی بود. در آن‌جا ساختن شعرهای توهین‌آمیز حتا هنر تلقی می‌شد. لوون به تماشاگری اشاره می‌کند که فریاد زد: «داور، زنت را جلوِ مقبرهٔ لنین (...)!» نکته این‌جاست که برای مردم بسیاری از ولایات شوروی، مقبرهٔ لنین مرکز جهان به حساب می‌آمد؛ جایی که همه می‌توانستند آن را ببینند

«یکی از اعضای تیم ما را در خیابان دیده بودند و به او گفته بودند بازی بعدی باید مساوی شود. به او هشدار دادند که بازیکنان در کیف زن و بچه دارند. خیلی واضح تهدید کردند. برای جلوگیری از چنین موقعیت‌هایی دو سازمان محافظت ایجاد کردیم که کارشان فقط حفاظت از بازیکنان نبود، و این را مدیون مشارکت‌مان با نیروهای امنیتی بخش خصوصی بریتانیا بودیم.»

در جریانِ حملهٔ آلمان به کیف، آلمانی‌ها مسابقه‌ای را برابر دینامو ترتیب دادند. هواداران همگی سربازانِ آلمانی بودند که با مسلسل بازی را تماشا می‌کردند. وقتی اوکراینی‌ها جلو افتادند، سربازان شروع به شلیک به پای بازیکنان حریف کردند. با وجود افتادن چند بازیکن، دینامو توانست پیروز شود. پس از سوتِ پایان تمام بازیکنان اعدام شدند. به‌طور خلاصه، این یک فرار به‌سوی پیروزی با پایانی تلخ بود. در واقع فیلم معروف فرار به‌سوی پیروزی ۷ به‌خاطر همین بازی ساخته شد، و بازیگری که نقش دروازه‌بان را بازی کرد، آن‌قدر کارش خوب بود که یک باشگاه برای امضای قرارداد به او پیشنهاد داد.

آن‌چه امروز در استادیوم‌های اروپا می‌شنوید دیگر بازتاب علایق غیرفوتبالی نیست، فوتبال خودش دلیل اصلی شده است.

گفت: «دینامو، مجوز صدور قطعات موشک‌های هسته‌ای، سالانه دو تن طلا، و فلزاتی همچون پلاتینیوم را در اختیار دارد.» از من خواست اشاره‌ای به طلا نکنم، و من قول دادم. در طول نگارش کتاب، در بیشتر اوقات به این‌گونه قول‌هایم عمل کردم، اما در این مورد رعایت نکردم. پرسیدم: «چگونه چنین مجوزی گرفتید؟» با رشوه. او توضیح داد: «اگر علناً یک میلیون دلار به‌عنوان هدیه به ملت، به دولت بدهید، دولت به شما مجوز صادرات کالاهایی با ارزش بیشتر هم می‌دهد.» این مایهٔ تأسف بود؛ نه‌فقط چون یک باشگاه فوتبال با صدور قطعات سلاح‌های هسته‌ای جهان را به خطر می‌اندازد، بلکه چون خود اوکراین به طلایش نیاز داشت. این کشور در حال کنار گذاشتن روبل روسیه بود تا واحد پول خودش را ایجاد کند و فقط ذخیرهٔ طلا می‌توانست از ایجاد تورم بابت واحد پول جدید جلوگیری کند. دو تُن طلا در سال حجم بسیار زیادی است و مشخص بود که تورم در اوکراین حتا از روسیه هم نرخ بالاتری داشت.

در ۱۹۹۰ فرناندو کالر دی‌ملو ۴ که به زبان انگلیسی هم مسلط بود، به‌عنوانِ رئیس‌جمهور برزیل انتخاب شد، با این هدف که برزیل را متمدن کند. مأموریتش انجام نشد. کالر از نظم‌وانضباط دفاع کرد ولی نه برای خودش. او که برای مبارزه با فساد انتخاب شده بود به فاسدترین رئیس‌جمهور تاریخ این کشور تبدیل شد. او در ۱۹۹۲ برای جلوگیری از احضار به دادگاه، از سمت خود استعفا کرد.

کسانی که دربارهٔ فوتبال صحبت می‌کنند گرایش به این دارند که استعاره‌های‌شان را از دو عرصه بیرون بکشند، هنر یا جنگ.

اما هر جا می‌رفتم بهم می‌گفتند: «فوتبال و سیاست! جای مناسبی را برای تحقیق انتخاب کرده‌ای.» فوتبال از آن‌چه فکر می‌کردم اهمیت بیشتری داشت. باشگاه فوتبالی را پیدا کردم که مواد هسته‌ای و طلا صادر می‌کند و

«آرژانتین قهرمان شد، اما خوشحالی، خوشحالی نبود. به نوعی انفجارِ جامعه‌ای بود که مجبور شده بود ساکت باشد.»

سایمون کوپر در کتابش به قدرت و نفوذ فوتبال در عرصه‌های غیرفوتبالی می‌پردازد؛ از تأثیر پیچیدهٔ فوتبال در دگرگونی ساختارهای اجتماعی، سیاسی و فرهنگی، از به‌هم‌پیوستگی و ازهم‌گسستگی ملیت‌ها و قومیت‌ها، از توافق و تقابل فرهنگ‌ها و تمدن‌ها، تا باور آن‌که این ورزش عجیب و محبوب مرزهایی فراتر از آن خطوط سپید پیرامون مستطیل‌های سبز دارد؛ مرزهایی ناپیدا و ناشناخته به وسعت این جهان پهناور.

زمانی که هلند ۲ ـ ۱ آلمان را در نیمه‌نهایی جام ملت‌های اروپا شکست داد. در هلند، ملت آرام این کشور خودشان هم شگفت‌زده شدند. بیش از نُه میلیون هلندی، بیش از ۶۰ درصد جمعیتِ کشور، به خیابان‌ها ریختند تا این پیروزی را جشن بگیرند. با این‌که بازی سه‌شنبه‌شب و در وسط هفته برگزار شد، عظیم‌ترین گردهمایی عمومی پس از آزادی ۱ شکل گرفت.

زنان ارمنی به ورزشگاه نمی‌رفتند، بنابراین ورزشگاه محلی برای مراسمِ مردانه بود.

از یکی از هواداران بارسا پرسیدم: «چرا یک تاجر میلیونر مثل نونز این‌همه مشتاق بود که رئیس یک باشگاه فوتبال باشد؟» جواب این بود: «شما حتماً با "تئوری مرد کوچک تاریخ" آشنا هستید؛ خب نونز آدم بسیار کوچکی است.»

«ما هلندی‌ها مغرور هستیم»، این جملهٔ یوهان کرویف است، بزرگ‌ترین بازیکن تاریخ هلند (و مغرورترین‌شان). «حتا وقتی آن‌سوی دنیا هم هستیم، به بقیه می‌گوییم باید چه‌کار کنند. از این نظر، ملت دلپذیری نیستیم.»

فصل دوم: فوتبال جنگ است

می‌گویند یک ناپلی وقتی پول داشته باشد، اول چیزی می‌خرد تا بخورد، و بعد می‌رود فوتبال ببیند و اگر پولی باقی ماند، به فکر سرپناه برای خودش می‌افتد.