بریده‌هایی از کتاب فوت و فن‌های نوازش (نوازش هنر عشق ورزیدن است)

گویند روزی شاگردی پیش استاد خود رفت، کفش‌هایش را به گوشه‌ای پرت کرد و در را محکم به هم کوبید و نزد او نشست؛ سپس رو به استاد گفت: «از راه دوری آمده‌ام تا درس زندگی را به من بیاموزید.» استاد گفت: «برخیز و برو کفش‌هایت را با نوازش جفت کن و از آن‌ها عذرخواهی کن، بعد به سراغ در برو و نوازش‌گون آن را ببند و از آن هم عذرخواهی کن؛ آن‌گاه نزد من بیا! شاگرد رفت و این دو کار را کرد و آمد و گفت: «استاد! آماده‌ام تا درس جدید را یاد بگیرم.» استاد گفت: «اولین درس زندگی تو این باشد که اشیایی را که در خدمت تو هستند نوازش بدهی!»

نوازش منفی شامل هرگونه ضربه، سیخونک، تلنگر و محرک کلامی و غیرکلامی است که بتواند در فرد یا افراد مقابلتان، احساسی ناخوشایند به‌وجود بیاورد و این پیام را به فرد بدهد که تو آدم خوبی نیستی. هر جمله، عمل، رفتار و پیامی که فرد را تحقیر، رد و طرد کند و زخمی بر ذهن و روح او باشد، جزو این دسته از نوازش‌هاست. درصدی از انسان‌ها، نوازش می‌دهند؛ اما نوازش منفی! خوش ندارند از کسی تعریف کنند و اگر هم تعریفی می‌کنند، گویی کلامشان بایستی خراش و زخم ایجاد کند و توهین در آن باشد. آن‌ها حتی وقتی سکوت مطلق هم می‌کنند به‌نوعی طرف مقابل خود را نوازش منفی می‌دهند. هر فرد با توجه به تیپ شخصیتی خودش از یک دسته نوازش‌های منفی خاص خودش بهره می‌برد. مثلاً یک فرد، زمانی‌که حرف می‌زند طرف مقابل را می‌سوزاند، می‌چزاند و نابود می‌کند! درجات گوناگون نوازش‌های منفی، از صفر تا صد را شامل می‌شود که نوازش‌های منفیِ شصت درصد به بالا اساساً تخریبگر، انگیزه‌کورکن و ناامیدکننده است و احساس ردشدگی، تأییدنشدگی و طردشدگی عمیقی را به‌وجود می‌آورد. در روابط زناشویی وقتی مرد یا زن، هر روز و هر شب یکدیگر را نوازش منفی می‌دهند، پس از مدتی دیگر انگیزه‌ای برای ادامۀ زندگی ندارند. جالب است بدانیم کیفیت یک رابطه را همین نوازش‌های منفی و مثبت تعیین می‌کند.

کم‌سواد نوازشی: فردی است که ابراز احساسات می‌کند اما خفیف و با جسارت اندک و کم‌شور و حرارت است و تنها شعله‌ای کم‌سوست که محدوده‌ای اندک را روشن می‌کند. زمانی هم که باید خوب جلوه کند، آن توانایی لازم را برای ایجاد هیجان و بیان احساسات سازندۀ نوازشی ندارد. بی‌شک این دسته افراد در خانواده‌هایی که جریان احساسات در بین آن‌ها حضور جدی و پررنگ نداشته و در این زمینه نیز الگویی مناسب نداشته‌اند پرورش می‌یابند. ۴. بی‌سواد نوازشی: به آن دسته از افراد گویند که احساسات عمیق و متعادل در بین آن‌ها جایگاهی ندارد و حتی به آن اعتقاد هم ندارند، چراکه این دسته، کودک درون غیرفعالی دارند و احساسشان را به‌صورت غریزی نسبت به دیگران بروز می‌دهند. آن‌ها به‌نوعی خیلی خشن، بدوی و ابتدایی عمل می‌کنند و کسانی هم که با چنین افرادی زندگی می‌کنند از عدم بیان احساسات در اینان بسیار ناراحت هستند. این افراد درکی از فرهنگ و علم نوازیدن ندارند و این مفاهیم را مسخره می‌پندارند. درواقع می‌توان گفت شما با آموختن سواد نوازشی می‌توانید: ۱. احساسات نوازشی خود را در زمان و مکان و در مقابل افراد مناسب ابراز کنید و قدرت شخصی و معنوی خود را افزایش بدهید و از روابط انسانی‌تان لذت ببرید.

نوازش یعنی تو برای من مهم هستی و من حضورت را می‌پذیرم و درک می‌کنم.

امروزه بی‌نوازشی را شکنجۀ سفید می‌نامند؛ یعنی بدون این‌که فرد را مورد اذیت و آزار قرار بدهند، او را با بی‌نوازشی، آشفته و عصبی می‌سازند.

وقتی مردی پی‌درپی به همسر خود بی‌تفاوتی کند، قطعاً همسر او گرسنۀ نوازش خواهد شد و ممکن است به‌مرور این حس را در خود سرکوب کند یا سر به عصیان بگذارد و نوازش‌های مورد نیاز خود را از روش‌های غیر طبیعی دریافت کند. زمانی‌که یک فرد نمی‌تواند در جامعه خودی نشان بدهد و در بیشتر روابط، سرخورده و ناکام است و مورد توجه هم قرار نمی‌گیرد، درواقع در دادوستد عاطفی نوازش ناتوان است، نمی‌تواند احساسات خود را به‌جا بروز بدهد و پاسخ‌های لازم را بگیرد و به‌نوعی نمی‌تواند در دیگران نفوذ کند. درصدی از دختران یا پسران هر روز سنشان برای ازدواج بالا می‌رود، دلشان هم می‌خواهد ازدواج کنند؛ اما اغلب در جذب جفت دلخواه خود شکست می‌خورند. وقتی به تجزیه‌وتحلیل علت این معضل اجتماعی می‌پردازیم، متوجه می‌شویم که اینان در دادوستد عاطفی نوازش، نابالغ و ناتوان‌اند و فرد موردنظر را فراری می‌دهند. شما اگر بتوانید در نوازیدن، مهارت کافی و لازم را پیدا کنید، هر کجا که بروید، مهرۀ مار خواهید داشت و معجزۀ نفوذتان، خود را آن‌جا نشان می‌دهد. مهارت در نوازیدن، جزئی از هوش عاطفی به‌شمار می‌رود. اگر بتوانید در هر کجا که اراده کنید، دادوستد عاطفی بکنید، بنوازید تا نوازیده شوید، آن‌گاه می‌توانید با بهره‌گیری از این مهارت، به موفقیت‌های عاطفی و اجتماعی دست یابید.

نوازش در هر فرد می‌تواند از سه حالت والد نوازشگر، کودک، و بالغ احساسی صادر شود که فرهنگ و ادبیات هوشمندانه‌ای را طلب می‌کند و موضوعی است که امروزه برای رشدیافتن، به آموزش و داده‌های علمی به‌روز نیاز دارد تا فرد درگیر عقب‌ماندگی رفتاری نشود. پس فرد نوازشگر نباید منفعل باشد، بلکه بایستی کاملاً فعال و آگاهانه این عمل را انجام بدهد. فرد نوازشگر، بایستی دایرۀ واژگانی قوی داشته باشد تا بتواند مؤثرتر عمل کند. فرد نوازشگر، بایستی در بیان نوازش‌های خود روراست و صادق باشد، وگرنه درگیر نوازش چاپلوسانه و نمایشی می‌شود. فرد نوازشگر، همیشه از سه حالت سخن می‌گوید؛ یا کودکی عاشق و ذوق‌زده است یا والدی نوازشگر یا بالغی احساسی. فرد نوازشگر، بهتر است بداند که با نوازشگری‌های خودش می‌تواند انرژی فرد مقابل را به‌جریان بیندازد.

باسواد نوازشی: افرادی هستند که به‌واسطۀ تربیت خانوادگی درست یا مطالعات خاص دربارۀ شناخت روانی زنان یا مردان و در عین حال اهمیت به موضوعیت نوازش، قواعد و اصول نوازشی صحیح را با کیفیت به‌کار می‌گیرند و هم خودشان و هم طرف مقابل از این دست نوازش‌ها راضی‌اند. مرد یا زنی که مناسبت‌های خاص را به ذهن می‌سپارد و برای مثال، تولد نامزد، همسر یا همکاران خود را به آنان تبریک می‌گوید، فردی است که در مناسبت‌های اجتماعی، واکنش‌های احساسی عاطفی متناسب و متعادل بروز می‌دهد، در دایرۀ احترام، ادب، اعتماد و اطمینان برخورد می‌کند و اگر اشتباه یا خطایی از او سر زد، عذرخواهی می‌کند. اساساً این فرد، احساسات و عواطف نوازشی خود را به‌خوبی مدیریت می‌کند و رعایت همین مفاهیم به افزایش قدرت شخصی‌اش می‌انجامد و باکیفیت زندگی می‌کند و روابطی مبتنی بر عشق و دوستی با دیگران برقرار می‌کند و کلاً در روابط اجتماعی احساسات مثبتش را به‌کار می‌گیرد و مراوداتش را تسهیل می‌کند. ۲. بدسواد نوازشی: فردی که مهارت و ظرایف نوازش را هم می‌داند و هم نمی‌داند در زمان و مکان‌هایی خوب عمل می‌کند و در فضاهایی بد عمل می‌کند که موجب تعجب همگان می‌گردد. اطلاعات و داده‌های چنین فردی از این حوزه ناقص است و به‌نوعی بین عشق و نفرت و خشم در رفت‌وآمد است

وقتی خودتان را در شکل‌های گوناگون محرومیت نوازش قرار می‌دهید آن‌وقت ناخودآگاهتان آمادگی می‌یابد برای دریافت یک نوازش ساده، به هر کسی التماس کند، مثل فردی که به‌شدت تشنه می‌شود و آن‌گاه که جرعه‌ای آب پیدا می‌کند، حتی اگر گرم یا بدبو باشد، بازهم برایش مهم نیست و آن آب مانده و گندیده را می‌نوشد، چراکه می‌خواهد زنده بماند! نوازش هم گاهی این‌چنین است. شما بایستی به‌طور جدی این قوانین بازدارنده را زیر پا بگذارید و سهم خود را از نوازش در طبیعت و اطرافیانتان دریافت کنید.

می‌توان به ۹ نمونه از نوازش مثبت و منفی اشاره کرد که بایستی برای آن برنامه‌ریزی شود. این نوازش‌ها عبارت‌اند از: ۱. نوازش‌های روان‌شناختی ۲. نوازش‌های جسمی (غیرجنسی) ۳. نوازش‌های زمانی ۴. نوازش‌های عقلانی ۵. نوازش‌های جنسی ۶. نوازش‌های زیبایی‌شناختی ۷. نوازش‌های معنوی ۸. نوازش‌های عاطفی ۹. نوازش‌های تفریحی و اجتماعی در تمام این نوازش‌ها، که خود زیرمجموعه و خرده‌رفتارهایی دارد، بایستی یک زن و شوهر بتوانند در اجرا و تحقق آن‌ها برنامه‌ها، آداب و آیین‌های خاص داشته باشند تا موفق شوند به رابطۀ زناشویی خود عمق بیشتری ببخشند و عشق و صمیمیت و نزدیکی‌شان را بیشتر کنند.

هرنوع نوازشی که جنبۀ مهرطلبانه و بردگی عاطفی داشته باشد، آن فرد در پایان آن رابطه قربانی خواهد شد و در زندگی‌اش احساس بازندگی عاطفی خواهد داشت.

کودکان زمانی‌که نوازش نگیرند احساس می‌کنند: موجوداتی دوست‌داشتنی نیستند، به وضعیت من خوب نیستم می‌رسند و اگر این وضعیت طول بکشد به‌مرور درگیر احساس نفرت و خشم می‌شوند و احساسی جدید، یعنی دیگران هم خوب نیستند، را تجربه می‌کنند. درنتیجه در بزرگسالی درگیر عقدۀ خودکم‌بینی و حقارت شدید می‌شوند.

در جامعۀ امروز داشتن بیست درصد بدبینی، ویژگی یک فرد واقع‌بین است؛ ولی اگر این بدبینی بیشتر از شصت درصد شود، دیگر کسی نمی‌تواند از عواطف شما عبور و به قلبتان نفوذ کند و همچنین شما دیگر نمی‌توانید کسی را دوست بدارید و دوست داشته شوید. دیگر نه کسی به شما نوازش می‌دهد و نه شما کسی را نوازش خواهید داد، چراکه فیلترهایتان تمامی داده‌های ورود و خروج احساسی را بسته است.

همیشه برای فیلتر کردن نوازش، این پرسش‌ها را درنظر بگیرید: ۱. آیا نوازش‌هایی را که دوست داشتم، به‌دست نیاوردم؟ ۲. کدام‌یک از نوازش‌ها را دوست ندارم؟ ۳. دریافت کدام‌یک از نوازش‌ها را مناسب خود نمی‌دانم؟ در تعاملات اجتماعی، درصدی از نوازش‌ها، آلوده و ناسالم‌اند که البته شاید لایۀ اجتماعی قشنگی داشته باشند

تمرین ۱. دایره‌ای از نوازش‌هایی که استرس شما را کم می‌کنند، فهرست کنید! ۱. ۲. ۳. ۲. اکنون سه نمونه از رفتارهایی که بهترین و قوی‌ترین ضربۀ نوازشی مثبت را به شما می‌زند به ترتیب اولویت بنویسید. ۱. ۲. ۳. ۳. در چه زمان و مکانی بر شما استرس وارد شده است؟ یک نوازش جسمی و روان‌شناختی، چگونه حال شما را دگرگون کرده است؟ ۱. ۲.

اغلب پیام‌های نوازشی پدرومادرها خیلی کوتاه و تأثیرگذارند و این پیام‌ها بیشترین تأثیر را در همان هفت سال اول زندگی فرد می‌گذارد که درواقع نمایشنامۀ زندگی کودک را در آینده می‌سازد. مادر: «پسرم، تو مردی بزرگ خواهی شد.» پدر: «دخترم، من ایمان دارم تو هنرمندی بزرگ خواهی شد.» پدر: «پسرم، تو در زندگی‌ات هیچ‌چیز نمی‌شوی!» مادر: «پسرم، تو ثابت کرده‌ای که فردی محاسبه‌گر و دقیق هستی!» تمام این نوازش‌های مثبت و منفی در جملاتی کوتاه، نمایشنامۀ زندگی فرزند را می‌سازد.

دختر یا پسری که یک تجربۀ عاطفی توأم با شکست داشته است، برای جبران آن، واکنش روانی سختگیرانه نشان می‌دهد و دیگر هیچ‌کس نمی‌تواند به قلبش راه یابد. این رفتار، تبعات مختص به خودش را دارد. برای مثال، فرد به‌مرور زمان راه‌های مذاکره و ارتباط با دختران یا پسران خواهان خود را می‌بندد یا به‌نوعی دست به آزار و اذیت آن‌ها می‌زند و روحیات سادیستیک پیدا می‌کند.

وقتی فردی می‌گوید من خیلی به فلانی محبت کردم ولی دشمنم شد، در جواب باید گفت این فرد اگر حد دادن نوازش خود را مشخص می‌کرد، این‌گونه نمی‌شد. اگر شما اندازۀ نوازیدن را رعایت می‌کردید، مورد سوء استفاده قرار نمی‌گرفتید. یادتان باشد که اگر نوازش دادن بیش از اندازه باشد، سطح انتظار فرد را بالا می‌برد و به‌نوعی او را متوقع خواهید کرد.

بهتر است یک مقیاس یک تا ده یا یک تا صد برای دادن و گرفتن نوازش برای خود تعریف کنید تا به‌طور نسبی برای خود یک معیار کمی در این دادوستد عاطفی داشته باشید. گاهی در حوزۀ نوازشگری یک فعال هوشیار باشید، بدهید و بگیرید و لذت ببرید و گاهی هم لازم است خودتان را خسته نکنید و تماشاگری آگاه و خاموش باشید و بگذارید دیگران کار خودشان را انجام بدهند.

شاید فردی الگوی نوازشی هنری شما بشود. فردی دیگر الگوی نوازشی ورزشی شما بود. فردی دیگر الگوی نوازشی اخلاقی شما بشود. فردی دیگر الگوی نوازشی علمی شما بشود. فردی دیگر الگوی نوازشی خانه‌داری شما بشود. شاید یک زن، الگوی نوازشی شما در زندگی‌تان شود.

شما وقتی به دنیا و ارزش‌های مذهبی و معنوی و تجربه‌های شخصی او احترام می‌گذارید درواقع همسرتان را عمیقاً نوازش می‌کنید. وقتی هنگام سحر و افطار برای همسر خود غذای مخصوص تهیه می‌کنید، وقتی نسبت به رفتارهای معنوی او اعتراض نمی‌کنید، وقتی به امور خیریه‌ای که او به آن می‌پردازد احترام می‌گذارید و مانعش نمی‌شوید، وقتی به روحیات عشق‌ورزی او به طبیعت احترام می‌گذارید، وقتی اجازه می‌دهید به پرندگان و حیوانات توجه ویژه بکند، وقتی اجازه می‌دهید ایتام را سرپرستی کند و هزینۀ تحصیلی‌شان را بدهد، همه و همه شکلی از نوازش‌های معنوی است که شما به همسر یا نامزد خود می‌دهید و باعث لطافت و زیبایی معنوی زندگی زناشویی‌تان می‌شوید.

نوازش یعنی: کسی را خوشحال و شاد کردن، بوسیدن، در آغوش کشیدن، کمک کردن، یاری رساندن، خیّر بودن، کسی را لمس کردن، تشویق و تقویت کردن، به کسی امتیاز دادن، به کسی روحیه دادن، لبخند زدن، نمره دادن، حرف کسی را گوش دادن، احساس آرامش گرفتن، درک کردن، همدلی کردن، همحسی کردن، تبریک، تسلیت و تهنیت گفتن، احساس رضایت گرفتن، شادباش گفتن، خوش‌آمد گفتن، سلام کردن، بدرود گفتن، دلگرمی دادن، کادو و هدیه دادن به کسی، پیامک نوازشی دادن، ایمیل نوازشی دادن، تشکر کردن، ایجاد پاسخ و پرسش با طرف مقابل، سکوت کردن، خندیدن، دستان دوست را گرفتن، حمایت کردن، با هم قدم زدن، خوش‌قولی کردن، خوش‌حساب بودن و …

وقتی با آگاهی با طبیعت که نماد و نشان خالق هستی است، وارد دادوستد نوازشی می‌شوید و این رفتارها را هشیارانه و با آگاهی عمیق انجام می‌دهید، آن‌گاه همۀ حرکات و سکنات شما چه در نوازش‌گیری و چه نوازش‌دهی، اوج لذت درونی را خواهد داشت و شما بهترین تجربۀ شادی را در همین بده‌وبستان‌های نوازشی با طبیعت خواهید داشت و منبع نوازش و آرامش را آن‌جا می‌دانید. پس در رفتار نوازشی، با آگاهی و هشیاری، حواس پنجگانه را فعال کنید تا درکتان از نوازیدن کاملاً متفاوت و زنده بشود.

احساسات خود را بازیابی و بازشناسی کنید. بکوشید کلام خود را با جملۀ «من احساس می‌کنم» آغاز کنید و از محرومیت‌های نوازشی، بی‌توجهی، بی‌مهری، زخم‌های عاطفی و نوازش‌های منفی که دریافت کرده‌اید، بنویسید. چه کسانی به شما این‌همه آزار رسانده‌اند؟ از چه افرادی گلایه‌مندید و از حضورشان رنج می‌برید؟ آیا همسر شما نوازش‌های مطلوب و باکیفیت را به شما نداده است؟ آیا در دادن نوازش به کودک درونتان خساست کرده‌اید؟ بهبود احساسات نوازشی از همین‌جا آغاز می‌شود. من احساس می‌کنم:

فرد نوازشگر، بایستی دایرۀ واژگانی قوی داشته باشد تا بتواند مؤثرتر عمل کند. فرد نوازشگر، بایستی در بیان نوازش‌های خود روراست و صادق باشد، وگرنه درگیر نوازش چاپلوسانه و نمایشی می‌شود. فرد نوازشگر، همیشه از سه حالت سخن می‌گوید؛ یا کودکی عاشق و ذوق‌زده است یا والدی نوازشگر یا بالغی احساسی. فرد نوازشگر، بهتر است بداند که با نوازشگری‌های خودش می‌تواند انرژی فرد مقابل را به‌جریان بیندازد.

مورد دیگر این‌که فرد در گرفتن نوازش‌ها نباید منفعل باشد، فکر نکند آدمیان به او بدهکارند یا وظیفه دارند او را بنوازند، بلکه بهتر است سطح انتظارات خود را متعادل کند. گاهی لازم است کسی که نوازش می‌خواهد با رعایت حدوحدود، نوازش مورد نظر خود را از فرد مقابلش طلب کند. در کل، عمل نوازیدن شامل دو رفتار نوازش دادن و نوازش گرفتن است که هر دو پیش‌نیازهای خاص خود را دارد و هر فرد به شناخت و آگاهی‌های لازم در این حوزه نیازمند است.

پس فرد نوازشگر نباید منفعل باشد، بلکه بایستی کاملاً فعال و آگاهانه این عمل را انجام بدهد. فرد نوازشگر، بایستی دایرۀ واژگانی قوی داشته باشد تا بتواند مؤثرتر عمل کند. فرد نوازشگر، بایستی در بیان نوازش‌های خود روراست و صادق باشد، وگرنه درگیر نوازش چاپلوسانه و نمایشی می‌شود. فرد نوازشگر، همیشه از سه حالت سخن می‌گوید؛ یا کودکی عاشق و ذوق‌زده است یا والدی نوازشگر یا بالغی احساسی.

نوازش، هنر عشق ورزیدن است.

نوازش مهرطلبانه جنبۀ بیمارگون دارد. از این‌رو زمانی‌که طرف مقابل واکنش مناسب نشان ندهد، نوازش‌های خود را به رخش می‌کشید، منت بر سرش می‌گذارید و در مواقعی تحقیرش می‌کنید و او را لایق نوازش‌های خود نمی‌دانید. شما باید هرگونه اجبار روانی را از نوازش‌های خود حذف کنید و بدون نقش بازی کردن و تحلیل سود و زیان آن، به نوازیدن بپردازید. پس پیش از هر چیز باید آلودگی‌های نوازشی خود را شناسایی کنید. مثلاً به پرسش‌های زیر پاسخ دقیق دهید: چرا در گرفتن نوازش، این‌قدر خود را دستپاچه نشان می‌دهید یا قهر و ناز می‌کنید؟ چرا در دادن نوازش این‌قدر زیاده‌روی می‌کنید؟ چه دلیلی دارد بعد از دادن نوازش پشیمان شوید؟ چه دلیلی دارد وقتی کسی را نوازش می‌دهید، بارها آن را در جمع بگویید یا به رویش بیاورید؟

اکنون به قوانین بازدارندۀ نوازش که از دوران کودکی فرا گرفته‌ایم دقت کنید: خودت را نوازش نکن و به خودت حرف‌های مثبت و امیدوارکننده نزن! نوازشی را که می‌خواهی یا به تو می‌دهند، نپذیر یا رد کن! نوازشی را که دوست نداری، رد نکن! کسی را نوازش نکن! وقتی به نوازش دیگران نیازمندی، آن را درخواست نکن!