بریده‌هایی از کتاب زندگی رازآمیز درختان

آیا حیرت‌انگیز نیست بدانیم درختان می‌توانند باهم سخن بگویند؟ اما چگونه؟ بدون شک نمی‌توان آن را شنید؛ زیرا بی‌سروصدا است و صوتی در میان نیست. سایشِ شاخه‌ها در باد و خِش‌خِش برگ‌ها تحت‌تأثیر درختان نیست. بیان آن‌ها به‌گونهٔ دیگری است. ـ احتمالاً به وسیلهٔ پراکندن عطر خود.

هنگامی که درختان نشانهٔ خطر را به وسیلهٔ برگ‌ها در هوا انتشار دادند، ممکن است هشدار به همهٔ درختان مجاور نرسد، لذا آن‌ها ترفند دیگری به‌کارمی‌گیرند و رایحهٔ هشداردهنده را به ریشه می‌فرستند. ریشه، مادهٔ مترشحه را بدون درنظرگرفتن وضعیت هوا و وزش باد انتقال می‌دهد.

یکی از ویژگی‌های درختان جنگل این است که آن‌ها به واسطهٔ شبکهٔ ریشه‌ای قارچ‌ها با یکدیگر ارتباط برقرار می‌کنند

گیاهان دارای این توانایی هستند که ریشهٔ خود را از گونه‌های بیگانه به‌جز نوع یگانهٔ خود بازبشناسند. آن‌ها موجوداتی اجتماعی هستند، غذایشان را با همنوعان خود قسمت کرده و سازش و همزیستی خود را مانند جامعهٔ بشری حفظ می‌کنند.

انتشار خبر درد در گیاهان همانند احساس درد در آدمیان نیست که به سرعت یک‌میلیونم ثانیه انتقال یابد، بلکه حدود یک‌سانتی‌متر در هر دقیقه طول خواهد کشید. سپس حدود یک ساعت طول می‌کشد تا ترکیبات دفاعی در برگ‌ها تشکیل شده و غذای انگل‌ها فاسد شود.

درختان نارون (۶) و کاج گاهی دست به دامان زنبورها می‌شوند تا خود را از وجود حشرات مزاحم برهانند. زنبورها به روی برگ‌هایی تخم می‌گذارند که به‌وسیلهٔ کرم‌های پیله‌ساز (۷) خورده می‌شوند. بچه‌زنبورها رشد می‌کنند و کرم یکی‌یکی آن‌ها را می‌خورد، مرگ زیبایی نیست، اما هرچه هست درختان آسایش می‌یابند و به رشدونمو خود ادامه می‌دهند.

درختان بلوط به روی پوست و شاخه‌های خود ماده‌ای تلخ و سمّی تولید می‌کنند که حشرات گزندرسان را هلاک می‌کند. آن‌ها حتی می‌توانند مزهٔ برگ‌های تروتازه را به غذایی صفراوی و تلخ بدل کنند.

درختان بید (۸) اما، در دفاع از خود ماده‌ای به‌نام سالیسین (۹) ترشح می‌کنند که به همان شیوهٔ درختان بلوط در برابر مهاجمان مؤثر واقع می‌شود.

در میان جانوران، مانند عروس دریایی (۱۰) یا کرم‌ها (‌۱۱) به‌گونه‌هایی دست می‌یابیم که سرعت انتقال محرک‌ها به همهٔ اندام‌ها همانندِ درختان است.

درخور نگرش است، که در جنگل نیز درختان تکرو و غیرعادی هم وجود دارند. این درختان از دیگر همنوعان خویش واهمه‌ای ندارند و تنها به خود می‌اندیشند. چنین درختان نامطبوع و بدجنسی می‌توانند در ارسال نشانهٔ خطر، بی‌نظمی ایجاد کنند و سبب آشفتگی شوند. تنها به این بهانه که نمی‌خواهند با همنوعان دیگر همکاری و مشارکت داشته باشند.

قارچ‌ها، مانند شبکهٔ فیبر نوری اینترنت (۱۲) عمل می‌کنند. آن‌ها به زیرِ زمینِ جنگل نفوذ کرده و با تراکمی حیرت‌انگیز ریشه‌ها را باخبر می‌کنند.

یک قارچ به‌تنهایی می‌تواند در طول یک‌سده، سطح جنگلی را تا کیلومترها چون شبکه‌ای به‌هم‌پیوسته بپوشاند و بستر فعالیت خود را گسترش دهد. قارچ به‌وسیلهٔ همان شبکهٔ ارتباطی خود هشدار را از درختی به درخت دیگر می‌رساند با تأکید بر این‌که درخت با چه نوع حشره، خار یا خطرات دیگر مواجه است.

شایان توجه است که حشرات به صدای درختان گوش فرامی‌دهند و هشدارهای شیمیایی آن‌ها را زیر نظر دارند. اگر درختی خاموش و بی‌صداست، حشرات با گزش برگ یا پوست درخت آن را می‌آزمایند.

ارتباط درختان به وسیلهٔ حس بویایی، نوری (اُپتیکی) و الکتریکی (مانند سلول‌های اعصاب در انتهای ریشه) رخ می‌دهد.

درختان به‌راستی برای امکان استقرار خود با دیگر همنوعان درستیزند. اما در مورد درختانی که دارای گونه‌ای یگانه هستند چنین نیست. پیشتر اشاره کردیم که درختان راش حالتی دوستانه باهم دارند و مواد غذایی را بین همنوعان خود ردوبدل می‌کنند. هیچ درختی در جنگل مشتاق نیست که همنوع بیمار خود را از دست دهد؛ زیرا با مرگ یک درخت، حفره‌ای تهی در میان درختان ایجاد شده و آب‌وهوای مرطوب و شرجی به سایر درختان آسیب می‌رساند.

همهٔ انواع گیاهان همنوع به یک اندازه، در برگ‌هایشان به‌یاری نور خورشید مواد قندی تولید می‌کنند. این برابری، زیرِ زمین و به‌کمک ریشهٔ درختان صورت می‌گیرد. احتمالاً در بین ریشه‌ها تبادل تنگاتنگی وجود دارد. درختی که مواد غذایی بیشتری داراست، آن را به دیگر همنوعان می‌دهد.