بریده‌هایی از کتاب دایی وانیا

برای تو و من فقط یک امید وجود دارد، امید اینکه وقتی توی قبر می‌خوابیم شاید خواب‌های خوش ببینیم.

باید دانسته باشی که علت خرابی دنیا آتش‌سوزی یا دزدی نیست، دنیا را حسادت و دشمنی و این نزاع‌های بی‌ارزش و پیش‌پاافتاده به نیستی تهدید می‌کند...

ای کاش می‌شد که آدم بقیۀ عمرش را طور دیگری، در راه تازه‌ای، زندگی کند. یک صبح آفتابی بیدار شود و ببیند که زندگی نویی را شروع کرده است و گذشته فراموش شده و مثل دود به هوا رفته و ناپدید شده.

وقتی در زندگی واقعیتی نبود، آدم باید با تصورات زندگی کند. از هیچ که بهتر است.

اول مرا با خودم آشتی بده... عزیزدلم...

می‌دانی زن چطور دوست آدم می‌شود؟ اول آشنای موافق، بعد معشوقه، بعد دوست.

علت خرابی دنیا آتش‌سوزی یا دزدی نیست، دنیا را حسادت و دشمنی و این نزاع‌های بی‌ارزش و پیش‌پاافتاده به نیستی تهدید می‌کند... وظیفۀ آدم آشتی دادن است، نه قهر کردن.

تو آدم تحصیل‌کردۀ باهوش و فهمیده‌ای هستی و من فکر می‌کنم باید دانسته باشی که علت خرابی دنیا آتش‌سوزی یا دزدی نیست، دنیا را حسادت و دشمنی و این نزاع‌های بی‌ارزش و پیش‌پاافتاده به نیستی تهدید می‌کند... وظیفۀ آدم آشتی دادن است، نه قهر کردن.

این زندگی آدم را در خودش غرق می‌کند. مردمی که دوروبر آدم هستند همه عجیب‌وغریب‌اند، همه‌شان. وقتی آدم چند سالی میان آن‌ها زندگی کند، بدون اینکه متوجه شود، خودش هم عجیب‌وغریب می‌شود. گزیری نیست.

شما با بی‌اعتنایی جنگل‌ها را نابود می‌کنید و طولی نمی‌کشد که روی زمین هیچ‌چیز باقی نمی‌ماند. با همین بی‌اعتنایی بشریت را هم دارید ضایع می‌کنید و یک روزی از برکت وجود شما در زمین نه نجابت می‌ماند و نه پاکی و نه حس فداکاری.

آدم زندگی‌اش را تماماً وقف دانش می‌کند، وقف مطالعات و کلاس درس می‌کند. با اجتماع دانشمندان عالی‌قدر مأنوس و محشور می‌شود. ناگهان خودش را در این سردابه محبوس می‌بیند، به معاشرت و مصاحبت با یک مشت آدم احمق مجبور می‌بیند.

آدم به ناخوشی عادت می‌کند و آن را می‌پذیرد، اما آنچه تحملش برای من مشکل است طرز زندگی کردن در دهات است

مردمی که دوروبر آدم هستند همه عجیب‌وغریب‌اند، همه‌شان. وقتی آدم چند سالی میان آن‌ها زندگی کند، بدون اینکه متوجه شود، خودش هم عجیب‌وغریب می‌شود. گزیری نیست.

انسان فراموش‌کار است، ولی خدا فراموش نمی‌کند.

چون که استطاعت مالی زندگی در شهر را ندارد. همیشه از بدبیاری و بدبختی‌اش شکایت دارد، درحالی‌که واقعاً آدم بسیار خوشبختی است.

بیست‌وپنج سال است که چیزهایی را درس می‌دهد و راجع‌به چیزهایی می‌نویسد که مردم فهمیده خودشان می‌دانند و مردم نادان به آن‌ها اهمیت نمی‌دهند. ملاحظه می‌کنید که بیست‌وپنج سال است که وقت خود را تلف می‌کند و، به‌علاوه، چه خودخواهی و چه تظاهرات خنکی.

انسان را با قوۀ منطق و نیروی خلاقه آفریده‌اند که آنچه را به او داده‌اند افزایش دهد، ولی تابه‌حال چیزی به وجود نیاورده، بلکه همه‌چیز را از بین برده است. جنگل‌ها روزبه‌روز کم می‌شوند. رودها می‌خشکند. حیوانات غیر اهلی معدوم می‌شوند. آب‌وهوا آسیب می‌بیند و زمین فقیرتر و زشت‌تر می‌شود.

آن‌هایی که صد سال دویست سال بعد از این زندگی می‌کنند، آن‌هایی که امروز برای نجاتشان تلاش می‌کنیم، به یاد ما می‌افتند؟ از ما به‌خوبی یاد می‌کنند؟ دایه خانم، مطمئن باش که نمی‌کنند. مارینا: انسان فراموش‌کار است، ولی خدا فراموش نمی‌کند.

حالا چهل‌وهفت سالم است. تا پارسال، مثل تو، می‌کوشیدم که با فرضیه‌های مزخرف عمداً چشم خود را ببندم که حقیقت و واقعیت زندگی را نبینم  ـ  و فکر می‌کردم کار درستی می‌کنم. اما حالا، کاش می‌دانستی، که شب‌ها از این فکر آزاردهنده خوابم نمی‌برد، لجم می‌گیرد که وقت خودم را آن‌طور احمقانه تلف کردم، درحالی‌که می‌توانستم تمام آن چیزهایی را که الان سن و سالم مرا از آن‌ها محروم می‌کند داشته باشم.

یک روزی از برکت وجود شما در زمین نه نجابت می‌ماند و نه پاکی و نه حس فداکاری. چرا شما نمی‌توانید به زنی نگاه کنید جز اینکه به او نظر داشته باشید و بخواهید او را تصاحب کنید؟ من می‌دانم، دکتر راست می‌گفت، شیطان تخریب در وجود همۀ شما حلول کرده. هیچ احساسی نسبت به جنگل‌ها، پرندگان، حتی به خودتان ندارید.

یلنا: تو نباید این‌طور نگاه کنی. به تو برازنده نیست. تو باید به مردم اعتقاد داشته باشی... وگرنه زندگی معنی ندارد. (مکث)

انسان را با قوۀ منطق و نیروی خلاقه آفریده‌اند که آنچه را به او داده‌اند افزایش دهد، ولی تابه‌حال چیزی به وجود نیاورده، بلکه همه‌چیز را از بین برده است.

هیچ‌چیز بدتر از این نیست که آدم راز کسی را بداند و نتواند کمکش کند.

ما گرفتار فسادی هستیم که نتیجۀ تنازع و کشمکش مذبوحانه برای بقاست. ما گرفتار فسادی هستیم که حاصل تنبلی و جهل و فقدان کامل درک و فهم صحیح است.

صحنۀ نمایش سکویی است که نمایشنامه‌نویس را بر روی آن به دار می‌کشند. ‫آنتون چخوف

کدبانویی تمام‌عیار را می‌بینیم که علی‌رغم کاردانی و شایستگی از تأمین خوشبختی خود عاجز است

زندگی خودش ملال‌انگیز و احمقانه و مزخرف است... این زندگی آدم را در خودش غرق می‌کند.

شکر خدا که هنوز عقلم را به‌کل از دست نداده‌ام. شعورم درست کار می‌کند ولی احساساتم... چطور بگویم... کند شده. نه آرزویی دارم و نه به چیزی دلبسته‌ام. و نه به کسی علاقه‌مندم...

خودت را باید سرزنش کنی. تو فراموش کرده‌ای که اصول به‌تنهایی بی‌فایده است، بی‌روح است؛ تو باید کار می‌کردی.

لعنت به این پیری، لعنت، آدم را از خودش منزجر می‌کند. از وقتی احساس می‌کنم پیر شده‌ام از خودم بدم می‌آید. حتماً همۀ شما هم از من منزجر شده‌اید.