بریده‌هایی از کتاب درست و نادرست

این روزها تشخیص مرض جدیدی در اطفال باب شده که اسم آن اختلال کمبود توجه است. دوستی می‌گفت: «عجیب است؛ در روزگار ما به آن می‌گفتند خیال‌بافی.»

اگر می‌خواهید در تئاتر باشید، به تئاتر بروید. اگر می‌خواهید پیش از رفتن به سراغ معاملات ملکی یا دانشگاه حقوق یا ازدواج با یک آدم ثروتمند، برای ورود به تئاتر تلاشی دلاورانه از خود بروز دهید، پس شاید باید در مدرسه بمانید.

تعلق‌خاطر بازیگر به استعداد، مثل علاقه‌مندی ورق‌باز به بخت و اقبال است. اقبال، اگر اصلاً چنین چیزی وجود داشته باشد، یا به همه به یک میزان روی خوش نشان می‌دهد یا درخصوص شخصِ آماده یک برتری قائل می‌شود.

یک بار من در یک مراسم عروسی بودم که دو طرف در آن قسم می‌خوردند تا «سعی کنند به هم وفادار بمانند، سعی کنند نسبت به هم باملاحظه باشند...» پیداست که آن ازدواج محکوم به فنا بود. دست یافتن به هر هدف ارزشمندی دشوار است. کسانی که با «سعی می‌کنم» به خواسته‌های ما جواب می‌دهند، قصد دارند دست رد به سینه‌مان بزنند و ما را به شرکت در این دورویی دعوت می‌کنند؛ انگار فضیلتی در قصد انجام چیزی غیر از آن خواسته وجود دارد.

تهیه‌کننده‌ها علاقه‌ای به کشف تازه‌واردها ندارند. کدام آدم عاقلی می‌آید و بیست میلیون دلارش را روی یک بازیگر ناآزموده شرط‌بندی می‌کند؟ آن‌ها قدیمی‌ها را می‌خواهند؛ و اگر دستشان به اصل نرسد کپی آن را طلب می‌کنند.

گذران زندگی در تردید و بلاتکلیفی، وقف کردن خود در راه هنر به‌جای یک مسیر کاری و برگزیدن یک آرمان به‌جای یک نهاد، امری کودکانه نیست. کاری‌ است دلیرانه و این شجاعت را می‌طلبد که بپذیریم کسانی که به پشتوانه‌ی یک نهاد به‌جایی رسیده‌اند، از ساز و برگ مناسب برای ادراک برخوردار نیستند.

دل داشته باشید. به دنیای پیرامون خودتان نگاه کنید: روی صحنه و بیرون از آن. منطق خود را فراموش نکنید. خودتان را سرکوب نکنید. نیروهای خلاقه‌ی حقیقی شما در تخیلتان نهفته؛ که بی‌نهایت پر بار است، اما زیر بار زور نمی‌رود، و همچنین در اراده‌تان، یعنی کاراکتر حقیقی شما، که می‌تواند با تمرین رشد پیدا کند.

ما به کسانی حسادت می‌کنیم که «خوش‌اقبال» هستند، کسانی که ظاهراً از «تکنیک» برخوردارند و از آن‌جا که ما خود فاقد این «تکنیک» هستیم، موفقیت‌های آن‌ها را به‌پای بخت و اقبال بلندشان می‌گذاریم. لذا هرچه بیشتر و بیشتر روی یک «تکنیکِ شانس‌محور» سرمایه‌گذاری می‌کنیم و این در نتیجه به یک خرافات، یک نوع سرمایه‌گذاری در خودآگاهی و درون‌گرایی بدل می‌شود.

بازیگر به این خاطر روی صحنه است که نمایشنامه را به تماشاگر انتقال دهد. بازیگر برای انجام این کار نیاز به صدایی رسا، بیان عالی، بدنی انعطاف‌پذیر و متناسب و یک درک ابتدایی از نمایشنامه دارد.

گرایش فلسفی و تجربه‌ی سی‌ساله‌ام به من می‌گوید که هیچ‌چیز بی‌جاذبه‌تر از بازیگری نیست که روی صحنه احساسات شخصی‌اش را دخیل کرده. همین تلاش برای خلق یک حالت احساسی در فرد، او را از نمایش خارج می‌کند. این همان خودآگاهی ا‌ست وگرچه این خودآگاهی ممکن است در خدمت یک کمال مطلوب باشد، اما این چیزی از ملال‌انگیزی آن نمی‌کاهد.

از مدرسه بیرون بمانید.

اگر تئاتر و زندگی تئاتری را دوست دارید، طوری به آن وارد شوید که جوینده‌ی طلا با الاغش دل به دریا می‌زد. به آن وارد شوید.

من یک بار در ۱۹۵۵ و یک بار در ۱۹۹۵ به دیزنی‌لند رفتم و در هر دو بار با این هنجارگریزی روبه‌رو شدم: مردانی که هدایت قایق‌های مسیر جنگل را بر عهده داشتند، بلبل‌زبانی می‌کردند و چیزهایی به‌زبان می‌آوردند که به‌رغم ملایم بودنشان، رنگ و بویی تمسخرآمیز در خصوص آن مؤسسه داشتند. به‌علاوه راننده‌های قایق از قدری آزادی برخوردار بودند تا بداهه‌پردازی کنند و از متن نوشته‌شده‌ای که به نحوی نهاد دیزنی‌لند را به‌سخره می‌گرفت، فاصله بگیرند. این برنامه در ۱۹۹۵ همچنان وجود داشت و رسم چهل‌ساله آن را به‌همان شکل تثبیت کرده بود؛ نوعی مسخره‌بازی مجاز برای به‌سخره کشیدن بی‌حسی تحکم‌آمیز آن مؤسسه.

چه‌چیز درست است، چه‌چیز نادرست و در نهایت چه‌چیز مهم است؟ ندانستن پاسخ‌ها نشانه‌ی نادانی نیست. اما شایستگی زیادی در مواجهه با پرسش‌ها قرار دارد.

هنر بیان سرور و وحشت است. به‌هیچ‌وجه تلاشی برای تقسیم فضایل و کمالات یک نفر با مخاطبان نیست، بلکه کنش یک روح فارغ از خود است. تأثیر ما بر خودمان ناشناخته است. تحت کنترل ما نیست. تنها غرض است که تحت کنترل ما قرار دارد. همین‌طور که تلاش می‌کنیم تا غرض‌های خود را خالص و خالی از هر گونه میل به اثرگذاری کنیم و به سمت و سویی واضح و مشخص سوق دهیم، اجراهایمان خالص و شفاف می‌شوند.

حال بیایید جدی و روراست باشیم و برای لحظه‌ای وانمود کنیم که یک میل زیاد برای اجرای آثار خوب برابر است با شایستگی هنری. این همان اشتباه کسانی ا‌ست که وقت خود را صرف تلاش برای «باور کردن» می‌کنند. این توهم جذاب است، تنها و تنها به این دلیل که به فرد متوهم اجازه می‌دهد تا «سخت کار کند» .