بریده‌هایی از کتاب سینوهه؛ جلد دوم

مرگ نسبت به دردهای جسمانی و اندوه‌های بزرگ و ناامیدی‌های زندگی یک واقعهٔ گوارا است و انسان پیوسته از زندگی رنج می‌برد، نه از مرگ.

یک وقت دیدیم که اکثر مردم در این کشور بی‌طرف شدند و از بیم جان دست روی دست گذاشتند و سکوت کردند. و این بی‌طرفان بودند که ما را از بین بردند

من دیدم هیچ درنده نسبت به انسان مخوف‌تر و درنده‌تر از خود انسان نیست و وقتی یک دسته از انسان‌ها به دستهٔ دیگر غلبه می‌کنند، طوری با مغلوبین رفتار می‌نمایند که درندگان مناطق جنوب مصر با جانوران جنگل آن‌طور رفتار نمی‌نمایند. چون درنده وقتی سیر شد، دیگر با جانوران جنگل کاری ندارد، مگر اینکه گرسنه شود، ولی این جانور که موسوم به انسان است، هرگز سیر نمی‌گردد و اگر تمام ثروت سوریه و بابل و مصر را به او بدهی، باز مرتکب قتل می‌شود و خانه‌ها را ویران می‌نماید که بتواند ثروت بیشتر به دست بیاورد. و وقتی دریافت که نمی‌تواند از مردم چیزی بگیرد که بر ثروت او بیفزاید، دیگران را از روی خشم به قتل می‌رساند که چرا جهت وی فایده ندارند و سبب مزید ثروت او نمی‌شوند.

تا روزی که یک نفر یا یک ملت می‌گوید که من از دیگران برتر هستم قتل‌عام از بین نخواهد رفت، و مرغان لاشخور و کفتارها از لاشهٔ مقتولین سیر خواهند شد.

ولی هر قدر مصر فقیر می‌شود، اغنیا توانگرتر و فقرا درمانده‌تر می‌گردند و این از مختصات کشورهایی است که مبتلا به فقر می‌شوند.

هر ناراحتی و درد ناشی از زندگی می‌باشد، نه مرگ

از هزار سال قبل از ساختمان اهرام تا امروز، مردم جاهل و موهوم‌پرست بوده‌اند و این دورهٔ طولانی جهل و خرافه‌پرستی مردم را از حیوانات هم بی‌شعورتر کرده و نمی‌توانند دریابند که خدا در قلب انسان است.

مریت سر مرا نوازش داد و گفت سینوهه مگر من خیلی پیر و فربه شده‌ام که تو وقتی به من می‌رسی در فکر سر و معدهٔ خود هستی. زیرا وقتی مردی زنی را دوست می‌دارد، نه فکر معده را می‌کند، نه فکر سر را. لیکن هنگامی که محبت از بین رفت، آن‌وقت مرد به غذا و آشامیدنی ایراد می‌گیرد و می‌گوید این غذا لذیذ نیست یا سنگین است و آن آشامیدنی برای معده‌ام ضرر دارد و سردرد می‌آورد.

سرباز برای این به وجود آمده که با دشمن خارجی بجنگد و سربازی که در داخل کشور به جان هموطنان خود بیفتد از طاعون خطرناک‌تر است و هر فرمانده که از چنین سربازان حمایت نماید باید معدوم گردد، ولو فرعون مصر باشد.

من دیدم هیچ درنده نسبت به انسان مخوف‌تر و درنده‌تر از خود انسان نیست و وقتی یک دسته از انسان‌ها به دستهٔ دیگر غلبه می‌کنند، طوری با مغلوبین رفتار می‌نمایند که درندگان مناطق جنوب مصر با جانوران جنگل آن‌طور رفتار نمی‌نمایند. چون درنده وقتی سیر شد، دیگر با جانوران جنگل کاری ندارد، مگر اینکه گرسنه شود، ولی این جانور که موسوم به انسان است، هرگز سیر نمی‌گردد و اگر تمام ثروت سوریه و بابل و مصر را به او بدهی، باز مرتکب قتل می‌شود و خانه‌ها را ویران می‌نماید که بتواند ثروت بیشتر به دست بیاورد. و وقتی دریافت که نمی‌تواند از مردم چیزی بگیرد که بر ثروت او بیفزاید، دیگران را از روی خشم به قتل می‌رساند که چرا جهت وی فایده ندارند و سبب مزید ثروت او نمی‌شوند.

وقتی انسان در زندگی امیدوار به تحصیل شادمانی نبود ترس هم ندارد.

در آن شهر بود که من دیدم هیچ درنده نسبت به انسان مخوف‌تر و درنده‌تر از خود انسان نیست و وقتی یک دسته از انسان‌ها به دستهٔ دیگر غلبه می‌کنند، طوری با مغلوبین رفتار می‌نمایند که درندگان مناطق جنوب مصر با جانوران جنگل آن‌طور رفتار نمی‌نمایند. چون درنده وقتی سیر شد، دیگر با جانوران جنگل کاری ندارد، مگر اینکه گرسنه شود، ولی این جانور که موسوم به انسان است، هرگز سیر نمی‌گردد و اگر تمام ثروت سوریه و بابل و مصر را به او بدهی، باز مرتکب قتل می‌شود و خانه‌ها را ویران می‌نماید که بتواند ثروت بیشتر به دست بیاورد. و وقتی دریافت که نمی‌تواند از مردم چیزی بگیرد که بر ثروت او بیفزاید، دیگران را از روی خشم به قتل می‌رساند که چرا جهت وی فایده ندارند و سبب مزید ثروت او نمی‌شوند.

انسان می‌تواند که بدون دوست سال‌ها زندگی کند، لیکن هنگام مرگ دست‌کم احتیاج به یک دوست دارد

می‌گفت سینوهه، وقتی یک جانور مجروح می‌شود، برای اینکه از رنج او بکاهند حیوان را به قتل می‌رسانند، ولی کسی حاضر نیست که یک انسان را به قتل برساند تا اینکه رنج او را قطع کند. من از مرگ نمی‌ترسم،

انسان چون از روی فطرت موهوم‌پرست است پیوسته به آینده امیدواری دارد و تصور می‌کند که آینده بهتر از گذشته خواهد شد. و یکی از علل بدبختی انسان همین است که از آزمایش‌های تلخ گذشته عبرت نمی‌گیرد و می‌اندیشد آینده، به همان دلیل که هنوز نیامده، بهتر از گذشته خواهد بود

فقط یک چیز انسان هرگز تغییر نخواهد کرد و آن هم حماقت اوست و صد هزار سال دیگر انسانی که به وجود می‌آید مانند انسان دورهٔ ما و آنهایی که قبل از ما در دورهٔ اهرام می‌زیستند احمق خواهد بود و او را هم می‌توان با دروغ و وعده‌های بی‌اساس فریفت، برای اینکه انسان جهت ادامهٔ حیات محتاج دروغ و وعده‌های بی‌اساس است و فطرت او ایجاب می‌کند که همواره به دروغ بیش از راست و به وعده‌های بی‌اساس که هرگز جامهٔ عمل نخواهد پوشید بیش از واقعیت ایمان داشته باشد.

حال آنکه در زندگی بشر چیزی ملایم‌تر و گواراتر و راحت‌تر از مرگ نیست

انسان هر قدر بگوید خود را می‌شناسد، باز قادر به شناسایی کامل خود نیست و گاهی از اوقات اعمالی از وی سر می‌زند که بعد از وقوع عمل نمی‌تواند بگوید به چه علت مرتکب آن شده است.

نکوهش کردن مردی که بر اثر به کار نبستن اندرز ما بدبخت شده ناشی از خودستایی است

انسان می‌تواند همه کس را فریب بدهد، ولی قادر به فریفتن مرگ نیست.

در کاخ فرعون زن‌های زیبا فراوان هستند، ولی تو یگانه دوست من هستی و من هیچ زنی را بعد از خروج از تبس نکردم.

خدای فرعون می‌گوید باید به دخترها نیز خط آموخت، در صورتی که تعلیم خط به دختران هیچ فایده ندارد، زیرا یک دختر نه می‌تواند طبیب شود، نه کاتب، نه معمار و نه مهندس.

انسان برای تحصیل سعادت به راه می‌افتد و قطار جهان را زیر پا می‌گذارد. وقتی به خانه برمی‌گردد، می‌فهمد سعادتی که وی در جستجوی آن بود در خانه است و او بیهوده برای یافتن سعادت جهان را می‌پیمود.

انسان ضمن صحبت نباید پیش‌بینی وقایع بد را بکند، برای اینکه وقایع بد زود اتفاق می‌افتد، در صورتی‌که حدوث وقایع خوب طول می‌کشد یا هیچ اتفاق نمی‌افتد.

خدای سیاه که تو می‌گویی آمون است که ملت مصر را غلام کرده و آنها را در جهالت نگاه داشته تا اینکه هرگز نپرسند «برای چه؟» این خدای سیاه به وسیلهٔ نادانی و خرافات و تکفیر خدایی می‌کند و روش همیشگی او این است: همه باید گرسنه باشند تا پیوسته برای من و درباریان من یعنی کاهنان سرتراشیده کار کنند و اگر روزی یکی از آنها سر برآورد و بپرسد «برای چه» من فوری سرش را به جرم اهانت به خداوند و به گناه تکفیر با تخماق خواهم کوبید تا دیگران بدانند که فقط آنچه من می‌گویم درست است و آزادی یعنی اینکه تمام ملت مصر در همه عمر بردهٔ من باشند و حتی در مدرسه دارالحیات که بزرگ‌ترین مرکز علمی جهان است من اجازه نمی‌دهم که یک نفر بپرسد «برای چه؟»

تا وقتی که یک نفر یا یک ملت خود را برتر از دیگران می‌داند، زنجیر برای بستن دست و پای ضعفا و چوب برای کوبیدن بر پشت فقرا و کارگران و غلامان از بین نخواهد رفت.

فقط اشخاص احمق و کسانی که هیچ کار از دستشان ساخته نیست خوب می‌شوند

هر قدر انسان پیرتر می‌شود، دو حرص در او قوت می‌گیرد، یکی حرص تمتع از مرد (اگر زن است) و تمتع از زن (اگر مرد باشد) و دیگری حرص جمع‌آوری مال

مردم دنیا بر دو نوع هستند. دسته‌ای از اول تا آخر عمر فقیر می‌مانند، زیرا نتوانسته‌اند و نمی‌توانند راه ثروتمند شدن را به ضرر مردم به وسیلهٔ مکیدن خون آنها کشف کنند. و دستهٔ دیگر آنهایی می‌باشند که راه تحصیل ثروت به ضرر مردم و به وسیلهٔ مکیدن خون آنها را آموخته‌اند و این دسته اگر در مدت عمر بیست مرتبه دارایی خود را از دست بدهند، باز ثروتمند خواهند شد، چون می‌دانند که چگونه باید به ضرر مردم توانگر شد.

هنوز خدایان مصر اربابی به سادگی تو نیافریده‌اند و خدایان تو را برای این به وجود آوردند که انسان از تو بدزدد.