بریده‌هایی از کتاب سینوهه؛ جلد دوم

مرگ نسبت به دردهای جسمانی و اندوه‌های بزرگ و ناامیدی‌های زندگی یک واقعهٔ گوارا است و انسان پیوسته از زندگی رنج می‌برد، نه از مرگ.

یک وقت دیدیم که اکثر مردم در این کشور بی‌طرف شدند و از بیم جان دست روی دست گذاشتند و سکوت کردند. و این بی‌طرفان بودند که ما را از بین بردند

تا روزی که یک نفر یا یک ملت می‌گوید که من از دیگران برتر هستم قتل‌عام از بین نخواهد رفت، و مرغان لاشخور و کفتارها از لاشهٔ مقتولین سیر خواهند شد.

من دیدم هیچ درنده نسبت به انسان مخوف‌تر و درنده‌تر از خود انسان نیست و وقتی یک دسته از انسان‌ها به دستهٔ دیگر غلبه می‌کنند، طوری با مغلوبین رفتار می‌نمایند که درندگان مناطق جنوب مصر با جانوران جنگل آن‌طور رفتار نمی‌نمایند. چون درنده وقتی سیر شد، دیگر با جانوران جنگل کاری ندارد، مگر اینکه گرسنه شود، ولی این جانور که موسوم به انسان است، هرگز سیر نمی‌گردد و اگر تمام ثروت سوریه و بابل و مصر را به او بدهی، باز مرتکب قتل می‌شود و خانه‌ها را ویران می‌نماید که بتواند ثروت بیشتر به دست بیاورد. و وقتی دریافت که نمی‌تواند از مردم چیزی بگیرد که بر ثروت او بیفزاید، دیگران را از روی خشم به قتل می‌رساند که چرا جهت وی فایده ندارند و سبب مزید ثروت او نمی‌شوند.

از هزار سال قبل از ساختمان اهرام تا امروز، مردم جاهل و موهوم‌پرست بوده‌اند و این دورهٔ طولانی جهل و خرافه‌پرستی مردم را از حیوانات هم بی‌شعورتر کرده و نمی‌توانند دریابند که خدا در قلب انسان است.

ولی هر قدر مصر فقیر می‌شود، اغنیا توانگرتر و فقرا درمانده‌تر می‌گردند و این از مختصات کشورهایی است که مبتلا به فقر می‌شوند.

مریت سر مرا نوازش داد و گفت سینوهه مگر من خیلی پیر و فربه شده‌ام که تو وقتی به من می‌رسی در فکر سر و معدهٔ خود هستی. زیرا وقتی مردی زنی را دوست می‌دارد، نه فکر معده را می‌کند، نه فکر سر را. لیکن هنگامی که محبت از بین رفت، آن‌وقت مرد به غذا و آشامیدنی ایراد می‌گیرد و می‌گوید این غذا لذیذ نیست یا سنگین است و آن آشامیدنی برای معده‌ام ضرر دارد و سردرد می‌آورد.

سرباز برای این به وجود آمده که با دشمن خارجی بجنگد و سربازی که در داخل کشور به جان هموطنان خود بیفتد از طاعون خطرناک‌تر است و هر فرمانده که از چنین سربازان حمایت نماید باید معدوم گردد، ولو فرعون مصر باشد.

هر ناراحتی و درد ناشی از زندگی می‌باشد، نه مرگ

من دیدم هیچ درنده نسبت به انسان مخوف‌تر و درنده‌تر از خود انسان نیست و وقتی یک دسته از انسان‌ها به دستهٔ دیگر غلبه می‌کنند، طوری با مغلوبین رفتار می‌نمایند که درندگان مناطق جنوب مصر با جانوران جنگل آن‌طور رفتار نمی‌نمایند. چون درنده وقتی سیر شد، دیگر با جانوران جنگل کاری ندارد، مگر اینکه گرسنه شود، ولی این جانور که موسوم به انسان است، هرگز سیر نمی‌گردد و اگر تمام ثروت سوریه و بابل و مصر را به او بدهی، باز مرتکب قتل می‌شود و خانه‌ها را ویران می‌نماید که بتواند ثروت بیشتر به دست بیاورد. و وقتی دریافت که نمی‌تواند از مردم چیزی بگیرد که بر ثروت او بیفزاید، دیگران را از روی خشم به قتل می‌رساند که چرا جهت وی فایده ندارند و سبب مزید ثروت او نمی‌شوند.

وقتی انسان در زندگی امیدوار به تحصیل شادمانی نبود ترس هم ندارد.

در آن شهر بود که من دیدم هیچ درنده نسبت به انسان مخوف‌تر و درنده‌تر از خود انسان نیست و وقتی یک دسته از انسان‌ها به دستهٔ دیگر غلبه می‌کنند، طوری با مغلوبین رفتار می‌نمایند که درندگان مناطق جنوب مصر با جانوران جنگل آن‌طور رفتار نمی‌نمایند. چون درنده وقتی سیر شد، دیگر با جانوران جنگل کاری ندارد، مگر اینکه گرسنه شود، ولی این جانور که موسوم به انسان است، هرگز سیر نمی‌گردد و اگر تمام ثروت سوریه و بابل و مصر را به او بدهی، باز مرتکب قتل می‌شود و خانه‌ها را ویران می‌نماید که بتواند ثروت بیشتر به دست بیاورد. و وقتی دریافت که نمی‌تواند از مردم چیزی بگیرد که بر ثروت او بیفزاید، دیگران را از روی خشم به قتل می‌رساند که چرا جهت وی فایده ندارند و سبب مزید ثروت او نمی‌شوند.

فقط یک چیز انسان هرگز تغییر نخواهد کرد و آن هم حماقت اوست و صد هزار سال دیگر انسانی که به وجود می‌آید مانند انسان دورهٔ ما و آنهایی که قبل از ما در دورهٔ اهرام می‌زیستند احمق خواهد بود و او را هم می‌توان با دروغ و وعده‌های بی‌اساس فریفت، برای اینکه انسان جهت ادامهٔ حیات محتاج دروغ و وعده‌های بی‌اساس است و فطرت او ایجاب می‌کند که همواره به دروغ بیش از راست و به وعده‌های بی‌اساس که هرگز جامهٔ عمل نخواهد پوشید بیش از واقعیت ایمان داشته باشد.

خدای فرعون می‌گوید باید به دخترها نیز خط آموخت، در صورتی که تعلیم خط به دختران هیچ فایده ندارد، زیرا یک دختر نه می‌تواند طبیب شود، نه کاتب، نه معمار و نه مهندس.

انسان برای تحصیل سعادت به راه می‌افتد و قطار جهان را زیر پا می‌گذارد. وقتی به خانه برمی‌گردد، می‌فهمد سعادتی که وی در جستجوی آن بود در خانه است و او بیهوده برای یافتن سعادت جهان را می‌پیمود.

انسان ضمن صحبت نباید پیش‌بینی وقایع بد را بکند، برای اینکه وقایع بد زود اتفاق می‌افتد، در صورتی‌که حدوث وقایع خوب طول می‌کشد یا هیچ اتفاق نمی‌افتد.

حال آنکه در زندگی بشر چیزی ملایم‌تر و گواراتر و راحت‌تر از مرگ نیست

هر قدر انسان پیرتر می‌شود، دو حرص در او قوت می‌گیرد، یکی حرص تمتع از مرد (اگر زن است) و تمتع از زن (اگر مرد باشد) و دیگری حرص جمع‌آوری مال

در کاخ فرعون زن‌های زیبا فراوان هستند، ولی تو یگانه دوست من هستی و من هیچ زنی را بعد از خروج از تبس نکردم.

در کاخ فرعون زن‌های زیبا فراوان هستند، ولی تو یگانه دوست من هستی و من هیچ زنی را بعد از خروج از تبس نکردم.

هیچ درنده نسبت به انسان مخوف‌تر و درنده‌تر از خود انسان نیست و وقتی یک دسته از انسان‌ها به دستهٔ دیگر غلبه می‌کنند، طوری با مغلوبین رفتار می‌نمایند که درندگان مناطق جنوب مصر با جانوران جنگل آن‌طور رفتار نمی‌نمایند.

من گاهی بعضی از آموزگاران را آزمایش می‌کردم و می‌فهمیدم معلومات آنها خیلی کم است و حتی خط قدیم را هم درست نمی‌دانند، ولی برای اینکه بتوانند آسوده زندگی کنند «صلیب حیات» را می‌پذیرند و خود را پیرو خدا نشان می‌دهند.

خدای سیاه که تو می‌گویی آمون است که ملت مصر را غلام کرده و آنها را در جهالت نگاه داشته تا اینکه هرگز نپرسند «برای چه؟» این خدای سیاه به وسیلهٔ نادانی و خرافات و تکفیر خدایی می‌کند و روش همیشگی او این است: همه باید گرسنه باشند تا پیوسته برای من و درباریان من یعنی کاهنان سرتراشیده کار کنند و اگر روزی یکی از آنها سر برآورد و بپرسد «برای چه» من فوری سرش را به جرم اهانت به خداوند و به گناه تکفیر با تخماق خواهم کوبید تا دیگران بدانند که فقط آنچه من می‌گویم درست است و آزادی یعنی اینکه تمام ملت مصر در همه عمر بردهٔ من باشند و حتی در مدرسه دارالحیات که بزرگ‌ترین مرکز علمی جهان است من اجازه نمی‌دهم که یک نفر بپرسد «برای چه؟»

تا وقتی که یک نفر یا یک ملت خود را برتر از دیگران می‌داند، زنجیر برای بستن دست و پای ضعفا و چوب برای کوبیدن بر پشت فقرا و کارگران و غلامان از بین نخواهد رفت.

ولی من به‌جای اینکه بروم بر زمین مقابل اخناتون نشستم و گفتم نه، ای فرعون، من از نزد تو نمی‌روم، برای اینکه گویی هنوز ظرف سرنوشت من لبریز نشده و باید از اینکه هست بیشتر پر شود، وانگهی رفتن آسان است و همه می‌توانند بروند، ولی گاهی ماندن احتیاج به همت دارد و اگر دیدی که من حرف‌هایی به تو زدم که جنبهٔ نکوهش داشت، ناشی از درد درون من بود، زیرا من در تبس فرزند خود و زنی را که دوست می‌داشتم از دست دادم.

سرباز برای این به وجود آمده که با دشمن خارجی بجنگد و سربازی که در داخل کشور به جان هموطنان خود بیفتد از طاعون خطرناک‌تر است و هر فرمانده که از چنین سربازان حمایت نماید باید معدوم گردد

من گمان می‌کنم که زندگی راحت و غذا و لباس خوب و وجود غلامانی که روز و شب خدمتگزار انسان هستند طوری انسان را معتاد به راحتی و تن‌پروری می‌کند که بعضی از این اشخاص حاضرند بمیرند، ولی حاضر نیستند که زندگی خود را تغییر بدهند، زیرا از مجهولات زندگی آینده می‌ترسند و بیم دارند که خواب و خوراک و لباس و زن‌های زیبای آنها از دستشان برود.

ولی پزشکان بر طبق قانونی که در هیچ جا نوشته نشده، ولی تمام اطبا از آن اطاعت می‌کنند، همواره جنایت همکاران خود را ندیده می‌گیرند و هرگز یک پزشک نمی‌گوید که پزشک دیگر از روی عمد یا بر اثر نادانی بیماری را به قتل رسانید.

تا انسان فاسد نشود زندگی سادهٔ گذشته‌اش که توأم با سعی و فعالیت و نوع‌پروری بوده در نظرش حقیر جلوه نمی‌کند

انسان فقط از چیزهایی که می‌بیند متأثر می‌شود و اگر نظرش به چیزی تأثرآور نیفتد، دچار اندوه نخواهد گردید