بریده‌هایی از کتاب سرزمین جاوید؛ جلد اول

هیچ‌کس به عروس و داماد تبریک نمی‌گفت چون هنوز تشریفات به وجود نیامده بود. انواع تشریفات از جمله احترام، به وجود آمدند تا جانشین محبت قلبی شوند. امروز مردم، به این دلیل به یکدیگر احترام می‌گذارند که نمی‌توانند یکدیگر را دوست داشته باشند و عده‌ای از مردم هم فشار کینه را با احترام زیاد و تواضع بیش از اندازه تسکین می‌دهند. تواضع زیاد نشانهٔ نخوت و کینه است.

اگر منشور آزادی کوروش را با اعلامیهٔ حقوق بشر مصوب مجلس شورای ملی فرانسه و اعلامیهٔ حقوق بشر مصوب سازمان ملل متحد این عصر مقایسه کنیم، منشور آزادی کوروش به دلیل صراحت و قدمت و پشت پا زدن به رسوم خرافی دنیای قدیم برتر و باارزش‌تر جلوه می‌کند.

در تاریخ ایران کهن، سقوط نینوا و بابل در فاصلهٔ هفتادوسه سال، دو تاریخ بزرگ در کتاب افتخارات ایران است. هریک از این دو پایتخت، مرکز حکومت‌هایی بودند که هفتصد سال (آشور) و بیش از هزاروپانصد سال (بابل) دوام داشتند و هر دو قوی بودند و ایرانیان برای اشغال این دو پایتخت وسایل فوق‌العاده به کار بردند. هووه_خشتره برای تصرف نینوا پانصدهزار سرباز را به حرکت درآورد و کوروش برای تصرف بابل قشونی را بسیج کرد که تا آن روز در جهان نظیر نداشت.

«در دورهٔ صلح، پسرها پدران خود را در گورستان دفن می‌کنند، ولی در دورهٔ جنگ، پدران پسرهای جوان خود را در قبر جا می‌دهند. جنگ نهال جوانی را قطع می‌کند.»

از آغاز دورهٔ پهلوانی، حرفهٔ زن ایرانی از مرد مجزا شد؛ نه از لحاظ اینکه زن نتواند کار مرد را به انجام برساند، بلکه از این جهت که ضروری بود زن‌ها به کارهای بااهمیت دیگر برسند.

انواع تشریفات از جمله احترام، به وجود آمدند تا جانشین محبت قلبی شوند. امروز مردم، به این دلیل به یکدیگر احترام می‌گذارند که نمی‌توانند یکدیگر را دوست داشته باشند و عده‌ای از مردم هم فشار کینه را با احترام زیاد و تواضع بیش از اندازه تسکین می‌دهند. تواضع زیاد نشانهٔ نخوت و کینه است.

هزارها سال قبل از اینکه اثری از تمدن در اروپا به وجود بیاید، ایرانیان گل را دوست می‌داشتند و آن را پرورش می‌دادند و از گل عطر می‌گرفتند.

راستی و درستی و پاکی ایرانیان که همهٔ مورخین خصم آن را تصدیق کرده‌اند، میراث زندگی ایرانیان در آن دوره بود؛ وگرنه در محیطی که وسایل زندگی نباشد یا محدود باشد و مردم به قدر رفع احتیاج از نعمت‌های طبیعی استفاده نکنند، بعید است که صداقت و امانت و طهارت به وجود بیاید.

آنچه سبب شد که ایرانیان درصدد پیش گرفتن روش پهلوانی برآیند، تهاجم اقوام بیگانه بود.

زمانی که سم ارتش سوار را در ایران به وجود آورد و برای جنگ قواعدی وضع کرد، در ایران تحول فکری و مذهبی بزرگی صورت گرفت: ملت ایران که تا آن موقع خورشید را می‌پرستید، متوجه شد که خدای حقیقی خورشید نیست؛ بلکه آن است که خورشید و ماه و ستارگان و زمین را آفریده است.

افلاطون تقریباً دویست سال بعد از کوروش زندگی را بدرود گفت و از تاریخ یونان و جنگ‌های ایرانیان در آن کشور به‌خوبی اطلاع داشت، مع‌هذا تعصب ملی مانع از حقیقت‌گویی او نشد. او در «مدینهٔ فاضلهٔ» خود _که طرحی است برای زندگی یک جامعهٔ نیک‌بخت_ می‌گوید: «اگر یک جامعه پادشاهی عاقل و باهوش و قاطع داشته باشد، دارای مدینهٔ فاضله می‌شود، یعنی از حیث زندگی اجتماعی به پایه‌ای می‌رسد که بهتر از آن برای تأمین نوع بشر متصور نیست.»

در سراسر ایران کسی نمی‌توانست خانه‌ای بسازد که دیوار آن مرتفع‌تر از دیوار خانهٔ حکام یا به اندازهٔ دیوار آنها باشد. وقتی کوروش پادشاه ایران شد، درآمد مملکت را _که تا آن موقع فقط به خزانهٔ پادشاه می‌رفت_ صرف عمران کشور کرد و به رعایا که محکوم بودند برای ارباب کار کنند، زمین و عوامل زراعت و بذر داد و از آنها حمایت کرد. کشاورزان خرده‌پا که در همهٔ عمر با تهی‌دستی می‌زیستند، دارای بضاعت شدند و تجارت داخلی و آن‌گاه تجارت خارجی در ایران رواج یافت.»

گزنفون باز می‌گوید: «کوروش مؤسس سلسلهٔ هخامنشیان فرمانی را صادر کرد و در آن فرمان گفت هیچ‌کس نمی‌تواند دیگری را بردهٔ خود بکند و کسی نمی‌تواند دین خود را بر دیگری تحمیل کند و هرکس و هر قوم آزاد است دینی را بپرستد که میل دارد.» گزنفون همچنان می‌گوید: «بزرگان ایرانی عادت دارند زن‌های متعدد را تزویج کنند، ولی کوروش بیش از یک زن نگرفت و بعد از اینکه زن وی فوت کرد، با زن دیگری ازدواج نکرد. علاوه بر اینکه خود او بیش از یک زن نگرفت، تزویج زن‌های متعدد را از طرف مردان منع کرد، زیرا رسم تعدد ازدواج طوری در ایران راسخ شده بود که نمی‌توانستند آن را لغو کنند.»

می‌دانیم که سناخریب پادشاه آشور و به وجود آورندهٔ حدائق معلقه (باغ‌های هفتگانه که یکی بالای دیگری قرار داشت) در نینوا، دویست سال قبل از قارون سلطنت می‌کرده است.

اقوامی که بعد از ایرانیان خود را شناختند و دارای تمدن شدند، برای اینکه از حیث سوابق درخشندهٔ تاریخی از ایرانیان عقب نمانند، روایات ایران را وارد تاریخ خود کردند. به همین جهت، سرگذشت‌ها و روایاتی که اصالت ایرانی دارند در تاریخ یا افسانه‌های ملی اقوام دیگر دیده می‌شوند. یکی از آنها کشتی‌سازی زن‌ها و شناخت زن‌ها از انواع ماهی‌ها است.

روزها در جامعهٔ ایرانیان جز صدای قهقههٔ نشاط، صدای ابزار کار، صدای گاوان و سایر جانوران اهلی، صدای دیگری شنیده نمی‌شد. زندگی ایرانیان آن‌قدر مقرون به سعادت و وسایل زندگی به قدری فراوان بود که شرایطی برای اوقات تلخی به وجود نمی‌آمد. هیچ‌کس به دیگری رشک نمی‌برد، زیرا هرکس می‌توانست چیزهایی را که دیگران دارند به دست بیاورد. هیچ‌کس درصدد تضییع حق دیگری برنمی‌آمد، زیرا احساس احتیاج نمی‌کرد تا حق دیگری را زیر پا بگذارد. راستی و درستی و پاکی ایرانیان که همهٔ مورخین خصم آن را تصدیق کرده‌اند، میراث زندگی ایرانیان در آن دوره بود؛ وگرنه در محیطی که وسایل زندگی نباشد یا محدود باشد و مردم به قدر رفع احتیاج از نعمت‌های طبیعی استفاده نکنند، بعید است که صداقت و امانت و طهارت به وجود بیاید.

در دورهٔ پهلوانی سم، یعنی تقریباً در هزارهٔ پنجم یا چهارم قبل از میلاد مسیح، ایرانیان متوجهٔ اصلی شدند که ثابت می‌کند نیروی عقلی آن جامعه از حیث قوت فرقی با نیروی عقلی پیشرفته‌ترین جوامع امروزی نداشته است. آن اصل این بود که دریافتند خورشید با همهٔ قدرتی که دارد، خدا نیست، بلکه او هم مثل موجودات دیگر مخلوق و آفریده است و آفریدگاری وجود دارد که همه‌چیز، از جمله خورشید، مخلوق اوست.

یکی از قواعد برجسته که ایرانیان قدیم از فرشتگان فراگرفتند، این بود که باید زمین و آب را پاک نگاه داشت و آلوده نکرد. این قاعده را ایرانیان هنگامی استنباط کردند که شمار افراد بشر خیلی کم و وسعت زمین برای سکونت آنها خیلی زیاد بود. در چنان موقعی که مسئلهٔ مضیقهٔ جا و کمی آب، به‌هیچ‌وجه مطرح نبود، ایرانیان عقیده پیدا کردند باید زمین و آب را تمیز نگاه داشت و آلوده نکرد. امروز که هفت یا شش‌هزار سال از آن تاریخ می‌گذرد، هنوز در جهان اقوامی وجود دارند که اهمیت این موضوع را نمی‌فهمند و زمین و آب را آلوده می‌کنند.

ایرانیان قدیم عقیده داشتند بدن را باید پاک نگاه داشت و برای رعایت این دستور بدن را با آب می‌شستند، اما در رودخانه غوطه نمی‌خوردند که مبادا آب را آلوده کنند و چون نمی‌توانستند در فصل زمستان بدن را با آب سرد بشویند، آب را گرم می‌کردند و به مصرف شستن بدن می‌رسانیدند. حمام برای شستن بدن در ایران اختراع شد و اقوام دیگر حمام را از ایرانیان اقتباس کردند.

هزارها سال قبل از اینکه روم به پایهٔ عظمت برسد، در هر خانه که در ایران ساخته می‌شد، لااقل یک چاه حفر می‌کردند تا زمین آلوده نشود.

‫یک ستمگر برای اینکه مردم را بردهٔ خود کند، از دو چیز آنها استفاده می‌کند. اول از حس راحت‌طلبی آنها و دوم از ترسشان

ولی انسان در کار خود مختار نیست. علاوه بر احتیاجات بدن مثل خوردن و آشامیدن که انسان را مجبور می‌کنند، سه عامل دیگر هم وجود دارند که آدمی را مجبور می‌کنند برخلاف عقل، کارهایی را به انجام برساند. آن سه عبارت‌اند از حرص، غرور، شهوت. آنچه مرا وادار کرد که موجبات جنگ را فراهم کنم، غرور بود.» کوروش گفت: «مزدا مرا از این سه محفوظ بدارد.»

‫سلیمان که چهارصد سال قبل از نابونید می‌زیست و معبد اورشلیم را ساخت۹۱، گفت: «سه نفر از سه چیز سیر نمی‌شوند: اول دانشمند از تحصیل علم؛ او هرقدر کسب دانش کند، باز خواهان معلومات بیشتر است. دوم حریص مال از گردآوری ثروت؛ یک حریص هرقدر توانگر شود، باز می‌خواهد دارایی زیادتری به دست بیاورد. سوم یک مرد زن‌باره از تمتع زن‌ها؛ یک مرد زن‌باره هر قدر زن داشته باشد و از آنها برخوردار شود، باز خواهان زن دیگر است.»

هنوز کشاورزی در ایران به وجود نیامده بود و کسی هم خود را نیازمند کشاورزی نمی‌دید، زیرا آن‌قدر گوشت فراوان بود که احتیاجی به کشاورزی نداشتند. عقلا حدس می‌زدند روزی که ایرانیان گندم بخورند، بدبختی آنها شروع می‌شود، زیرا آغاز کشاورزی و احتیاج آنها به زمین خواهد بود. گندم به‌طور طبیعی در دامنهٔ کوه‌های ایران می‌رویید و ثمر می‌داد و کسی آن را جمع‌آوری نمی‌کرد، مگر بوالهوسان که برای تنوع کسب لذت گندم می‌خوردند.

اولین بار ذوق زیبادوستی در شهر سیلک در ایران به وجود آمد و آن ذوق را با تصویر نقش، روی ظروف سفالین آشکار کردند.

کاتبانی که می‌خواستند شاهنامه را بنویسند، معانی بعضی از کلمات را نمی‌فهمیدند و به تصور اینکه کاتب قبلی غلط نوشته، کلمات یا شعر را عوض می‌کردند. خاورشناسان آلمانی که راجع به شاهنامه خیلی مطالعه کرده‌اند، عقیده دارند که اکثر اشعار فردوسی به دست کاتبان بی‌اطلاع که زبان اوستا را نمی‌دانستند، قلب شدند و امروز شاید یک‌پنجم از اشعار فردوسی دست‌نخورده باقی مانده‌اند و چهارپنجم بقیهٔ اشعار او به‌طور کامل یا نسبی تعویض شدند و علت آن هم بی‌اطلاعی کاتبان بوده است.

سقوط و ویران شدن نینوا در مشرق‌زمین مبداء یک تاریخ جدید شد. اگر جمشید نینوا را ویران نمی‌کرد و آشور را برای همیشه از پا درنمی‌آورد، تاریخ دنیای قدیم طور دیگر نوشته می‌شد و سلسلهٔ هخامنشی به وجود نمی‌آمد.

کوروش مظهر صفات و عقاید و روحیهٔ ملت ایران بود، همان‌طور که امروز هم یک ایرانی یا ژاپنی که در وطن خود و بین ملت خویش پرورش می‌یابد، مظهر صفات و روحیه و عقاید ملت خود است.

هرچه کوروش به انجام رسانید، مظهر عقاید و اراده و صفات ایرانیان بوده است.

کوروش به تصدیق همه اولین کسی است که اعلامیهٔ آزادی بشر را صادر کرد، ولی آن اعلامیه صدای ملت ایران بود که از دهان کوروش خارج می‌شد.