احمد مجاهد
زندگی هر کسی ثمری دارد و ثمره‌ی زندگی احمد مجاهد در گنجینه‌ی آثار کهن خلاصه شده است. احمد مجاهد، نویسنده، مترجم و مصحح آثار ادب فارسی است که عرفان و تصوف در ادبیات عرفا و صوفیه را به‌صورت ویژه پیگیری می‌کند. او بيش از بيست جلد کتاب از گنجينه‌ی آثار کهن را تصحیح و گردآوری کرده است.
تولد، تحصیل و بلافاصله بعد از آن تهذیب
احمد مجاهد سال ۱۳۱۴ در شهر قزوين به دنیا آمد. دوره‌هاى دبستان و دبيرستان را گذراند و بعد هم برای ادامه‌ی تحصیلات به تهران رفت تا آنجا علاقه‌اش را دنبال کند. احمد مجاهد که شهره به خوش‌ذوقی و قریحه‌ی ادبی بود، در دانشگاه تهران ادبیات فارسی خواند، مدرک کارشناسی‌اش را گرفت و بلافاصله به خاطر تجانس و وابستگی ادبیات فارسی به عرفان، اسلام و تصوف، تحصیلاتش را در مقطع فوق‌لیسانس در رشته‌ی الهیات ادامه داد. الهیات‌خواندن و آشنایی با ادبیات کهن سرآغاز زندگی حرفه‌ای احمد مجاهد شد. یعنی درست جایی که او می‌توانست با دقت و ذوق و قریحه زمینه‌ی آشنایی با ادبیات کهن را فراهم کند.
این پایان تحصیل احمد مجاهد نبود. او براى ادامه‌ی تحصيل به لبنان رفت و دکترایش را در دانشگاه فرانسوى بيروت گذراند. مجاهد به وطن برگشت و از همان ابتدا تلاش کرد آنچه آموخته را به دیگران آموزش دهد. فراغت از تحصیل و بعد از آن فراغت تدریس در دانشگاه زمینه‌ای را فراهم کرد که احمد مجاهد بتواند با خیال راحت و ذوق و قریحه‌ی بیشتر، به آثار و متون کهن بپردازد. او گرچه از اوايل تحصيل کنجکاوى‌هايى در متون کهن داشت، اما فراغت بعد از بازنشستگى بود که شرايطى را براى پرداخت جدى‌تر به حوزه‌ی تصحیح متون ادبی فراهم کرد.
مشتی که نمونه خروار است
احمد مجاهد بیشتر فعالیتش را در حوزه‌ی تصحیح متون ادبیات کهن انجام داده است و تاكنون بیش از بیست جلد كتاب از گنجینه‌ی آثار كهن ادب فارسی را تصحیح كرده است. یكی از این آثار کتاب «شیخ و شوخ» است کتابی که مجاهد معتقد است نویسنده‌ی آن به خاطر مسائل مطرح‌شده در آن، تمایل داشته گم‌نام باشد. این کتاب رساله‌ای است انتقادی با رویكرد فرهنگی، سیاسی و در مواردی اجتماعی. سبک روایی و داستان‌گونه‌ی این کتاب که نثری متعلق به اواخر عصر قاجاریه دارد، باعث شده ارتباط‌گرفتن با این اثر به‌سختی مطالعه‌ی دیگر آثر کهن نباشد. «شیخ و شوخ» را جزو اولین آثاری می‌دانند که خارج از مصلحت و به‌صورت واضح به تقابل سنت و تحول پرداخته و سعی در پاسخگویی به این تعارض از زاویه نگاه سنت داشته است.
به اعتقاد احمد مجاهد، نویسنده‌ی این کتاب نگاهی تک‌بعدی، ذهنی و مجرد به تقابل سنت و تحول ندارد. این کتابْ گفتاری روایی از مناظره‌ای بین یک شیخ و جمعی از معلمان مدرسه دارالفنون است. کتابی که تلاش می‌کند با دیدی جامع نوع زندگی مردمان آن روزگار را شرح دهد و در مورد سنت و تحول مطالبی را ارائه دهد.
مجاهدْ تصحیحی از دیوان حافظ نیز گردآوری کرده است. تصحیحی که در همایش حامیان نسخ خطی شایسته‌ی تقدیر شناخته شده است. دیوان‌های منسوب به حافظ معمولاً پر از اشعار دیگران است. احمد مجاهد یكایک این اشعار را مشخص کرده است و نکات مربوط به آن‌ها را شرح داده است.
عرفان و تصوف در آثار احمد مجاهد
جدای از همه‌ی فعالیت مجاهد، او اهتمامی جدی به احمد غزالی داشته است. احمد غزالی که برادر کوچک‌تر امام محمد غزالی و یکی از بزرگ‌ترین عارفان و فقهای قرن پنجم هجری هم هست و با تأثیر ویژه بر عرفان و ادبیات اسلامی، یکی از عارفان بزرگ اسلام به شمار می‌آید. احمد مجاهد به دلیل قریحه و علاقه به حوزه‌ی عرفان توجه زیادی به احمد غزالی داشته و در یک گفت‌وگوی مطبوعاتی در مورد آثاری که از غزالی تصحیح کرده، گفته است: «تاكنون ۳ كتاب از احمد غزالی عارف تصحیح كرده‌ام با نام‌های مجموعه آثار فارسی احمد غزالی، مجالس غزالی (ترجمه و تعلیقات) و التّجرید فی كلمه‌ی التّوحید.»
مجاهد، کتاب لَمَعات از فخرالدین عراقی را هم تصحیح کرده است. کتابی که از پورشورترین نوشته‌ها در زمینه‌ی ادبیات صوفیانه است. لَمَعات جمع لَمْعه به معنی پرتو و بارقه است و عراقی این کتاب را بارقه‌ای از مراتب عشق معرفی کرده است. این کتاب قبل از انقلاب با تلاش جواد نوربخش در اختیار علاقه‌مندان این حوزه قرار گرفت، ولی چاپ‌نشدن آن پس از انقلاب باعث شده بود دسترسی به آن دشوار باشد.
همه‌ی آنچه بیان شد تنها گوشه‌ای از تحقیقات و تلاش این نویسنده و پژوهشگر است. در این میان در مورد آثار غزالی، به یک اثر دیگر نیز باید اشاره کرد: «سوانح العشاق» کتابی که نه‌تنها به‌عنوان یک اثر ادبی و عرفانی ارزشمند، حول و حوش عشق و مفاهیم آن پرسه می‌زند بلکه نگاهی عمیق و نکته‌بینانه به مفهوم عشق از زاویه‌ای دینی و عرفانی دارد. احمد مجاهد در کتابی پنج تصحیح مختلف از این اثر غزالی را گردآوری کرده و در اختیار دوست‌داران ادبیات عرفانی قرار داده است. کتابی عمیق درباره‌ی عشق که علی‌‌رغم نثر سخت آن، می‌تواند به درک عمیق‌تری از مفهوم عشق و تأثیر آن بر انسان منجر شود.
احمد مجاهد و ادبیات
احمد مجاهد، استاد برجسته ادبیات فارسی، یکی از پژوهشگران نام‌آور در حوزه‌ی تصحیح متون کهن است. او با بیش از سه دهه فعالیت علمی، با دقت و توجهی مثال‌زدنی و وسواس علمی، به تصحیح و انتشار بیش از ۲۰ کتاب مهم از آثار کهن ادبی پرداخته است.
آثار او علاوه بر تصحیح و بازنویسی، به تحلیل و تفسیر این متون نیز پرداخته تا نقش بسزایی در آشنایی با این گنجینه‌های کهن داشته باشد. به همه‌ی این‌ها، بیش از سی سال فعالیت دانشگاهی و تدریس در مقاطع مختلف را هم اضافه کنید. احمد مجاهد فردی است که با فعالیت‌های پژوهشی خود به گسترش شناخت عمومی از میراث ادبی و فرهنگی ایران کمک بسیاری کرده است.