یون فوسه

یون فوسه نویسنده، نمایشنامه‌نویس و شاعر نروژی و برنده نوبل ادبیات ۲۰۲۳ است. او در ۲۹ سپتامبر ۱۹۵۹ در نروژ به دنیا آمد. فوسه به‌خاطر سبک نوشتاری متمایزش که با نثر شاعرانه و غنایی‌اش مشهور است و همچنین با در برگرفتن مضامین وجودی و روانشناسی انسانی در آثارش شناخته شده است. آثار او اغلب به عمق احساسات انسانی و پیچیدگی‌های روابط انسانی می‌پردازد. آثار یون فوسه به زبان‌های متعدد ترجمه شده و شهرت بین‌المللی به دست آورده است. نمایشنامه‌های او در تئاترهای سراسر جهان ازجمله در کشورهایی مانند آلمان، فرانسه، آمریکا، ایران و بریتانیا اجرا شده است. یون فوسه به‌عنوان یکی از چهره‌های اصلی درام معاصر اروپا شناخته می‌شود. بسیاری از آثار فوسه توسط محمد حامد به فارسی ترجمه شده است و بسیاری از آثار نمایشی او در تهران، روی صحنه‌های اصلی اجرا شده است.

درباره زندگی یون فوسه

یون فوسه در یک شهر کوچک ساحلی بزرگ شد و از کودکی به ادبیات اشتیاق پیدا کرد و نوشتن را از ۱۲سالگی آغاز نمود. این علاقه تا جایی ادامه یافت که فوسه در دانشگاه برگن ثبت‌نام و در رشته‌ی ادبیات تطبیقی تحصیل کرد. پیش از اینکه فوسه تمام وقت خود را وقف نویسندگی کند به‌عنوان معلم شروع به فعالیت نمود. فعالیت ادبی فوسه در اوایل دهه ۱۹۸۰ با انتشار اولین مجموعه شعر خود با عنوان «سرخ، سیاه» آغاز شد. با این حال، این نمایشنامه‌ها و رمان‌های او بود که او را به مخاطبین معرفی کرد و شهرت او را به‌عنوان یک شخصیت برجسته در ادبیات معاصر نروژ تثبیت نمود. اولین نمایشنامه‌ی یون فوسه، «و ما هرگز از هم جدا نمی‌شویم» در سال ۱۹۹۴ اجرا و منتشر شد. نوشته‌های یون فوسه به‌طور گسترده ترجمه شده و شهرت بین‌المللی به دست آورده است. یون فوسه در سال ۲۰۲۳، جایزه نوبل ادبیات را «به خاطر نمایشنامه‌ها و نثرهای بدیع خود که صدای ناگفتنی‌ها را می‌دهد» دریافت کرد. او علاوه‌بر جایزه نوبل سال ۲۰۲۳، جوایز و افتخارات متعدد دیگری را نیز برای اثرگذاری بی‌مثالش بر ادبیات دریافت کرده است (بیش از بیست جایزه ادبی بین‌المللی دیگر)، از جمله این جوایز می‌توان به جایزه معتبر بین‌المللی ایبسن در سال ۲۰۱۲ اشاره کرد.

سبک نوشتاری یون فوسه به دلیل سادگی، زبان شاعرانه و تمرکز بر زندگی درونی شخصیت‌هایش بسیار شناخته‌شده است. سبک نوشتاری منحصربه‌فرد و موضوعی یون فوسه تأثیر عمیقی بر ادبیات معاصر داشته است. آثار او الهام‌بخش دیگر نویسندگان و نمایشنامه‌نویسان در نروژ و خارج از کشور بوده است. رویکرد مینیمالیستی و توانایی فوسه در برانگیختن احساسات عمیق از طریق نوشتن، او را به صدایی قابل احترام و تأثیرگذار در دنیای ادبی تبدیل کرده است. فوسه با هنرمندان مختلفی از رشته‌های مختلف همکاری داشته است. او از نزدیک با کارگردانان، بازیگران و نوازندگان سرشناس همکاری کرده است تا نمایشنامه‌هایش را اجرا کند. مجموعه آثار فوسه شامل رمان، نمایشنامه، شعر و مقاله است. داستان‌سرایی درونگرایانه او، همراه با نثر متمایزش، خوانندگان و تماشاگران تئاتر را مجذوب خود کرده است. او از تجربیات خود در نوشتن آثارش بسیار بهره برده است. ازجمله این تجربیات تجربه‌ی نزدیک به مرگی است که این نویسنده در هفت‌سالگی در پی یک تصادف تجربه کرده است.

معرفی آثار یون فوسه

یون فوسه مجموعه‌ای از آثار متنوع دارد که شامل رمان‌ها، نمایشنامه‌ها، مجموعه‌های شعر و مقالات می‌شود. نوشته‌های او اغلب به موضوعات وجودی، روابط انسانی و پیچیدگی‌های روان انسان می‌پردازد. ازجمله این آثار می‌توان به رمان‌هایی از جمله «سه‌گانه‌ی شبانه» («بیداری»، «رویای اولاو» و «خستگی») اشاره کرد. داستان کتاب «بیداری» مربوط به چند صد سال پیش است. زوج جوان «اسل» و «آلیدا» به شهر بیورگوین آمده‌اند و به دنبال مکانی برای اقامت هستند. این دو فرد تا چند روز دیگر در انتظار تولد فرزندشان هستند و هریک تاریخچه‌ای دارند. آلیدا یک فرزند طردشده است و مادرش او را نمی‌شناسد. اسل نیز یتیم است. این زوج حالا فقط همدیگر را دارند و حال برایشان ماجراهایی پیش می‌آید. دومین کتاب از این مجموعه، «رویای اولاو» روایت‌گر ماجرای زندگی کمانچه‌نوازی به نام «اولاو» است. اولاو در گذشته قتلی انجام داده است که تا به امروز حتی با تغییر شهر و نام و نشان خود نتوانسته است از آن فرار کند و گذشته همچنان دست بر گریبان او دارد. آخرین کتاب «خستگی» است که در آن قهرمان داستان زن مسنی به نام «الس» است که دختر «آلیدا» از شخصیت‌های رمان‌های قبلی این مجموعه یعنی «بیداری» و «رویاهای اولاو» است. این سه کتاب به‌ترتیب در سال‌های ۲۰۰۷، ۲۰۱۲ و ۲۰۱۴ منتشر شده‌اند.

از جمله دیگر کتاب‌های مشهور یون فوسه می‌توان به کتاب‌های مالیخولیای اول و مالیخولیای دوم (منتشرشده در سال‌های ۱۹۹۵ و ۱۹۹۶ میلادی) اشاره کرد. کتاب مالیخولیای اول در مورد نقاش نروژی لارس هرترویگ (۱۸۳۰-۱۹۰۲) است و دوران دانشجویی او در دوسلدورف،‌ جایی که او در رنج عشق نافرجام و شک در هنر خود، به سمت یک فروپاشی ذهنی سوق داده می‌شود، را روایت می‌کند. این کتاب برنده‌ی جوایز مختلفی ازجمله جایزه ملسوم شده است. بخش دوم این کتاب در سال ۱۹۹۶ با نام مالیخولیای دوم منتشر شد که داستان آن در روز مرگ هرترویگ اتفاق می‌افتد. از بخش اول این مجموعه اپرایی در سال ۲۰۰۸ اقتباس گرفته شده است. نثر غنایی فوسه در این دو کتاب به بیان و بررسی عمق احساسات انسانی می‌پردازد و آشفتگی درونی شخصیت و پیچیدگی‌های ذهن انسان را به تصویر می‌کشد.

کتاب دیگری از یون فوسه با نام «صبح و عصر» در سطح بین‌المللی به شهرت رسیده است. پسری با نام یوهانس متولد می‌شود و پیرمردی به نام یوهانس می‌میرد. بین این دو نقطه، فوسه در داستان این کتاب جزئیات یک زندگی کامل را به ما نشان می‌دهد. روایت با افکار پدر یوهانس در زمانی که همسرش در حال زایمان است شروع می‌شود و با افکار خود یوهانس درحالی‌که وارد روزی در زندگی خود می‌شود به پایان می‌رسد. همه چیز دقیقاً یکسان است و در عین حال کاملاً متفاوت است.

مجموعه‌ی مشهور دیگر یون فوسه «هفتگانه» نام دارد. این مجموعه هرچند هفتگانه نام دارد و هفت بخش را در برمی‌گیرد ولی در سه جلد منتشر شده است و به نوعی سه‌گانه به شمار می‌آید و شامل کتاب‌های «نام دیگر» (منتشرشده در سال ۲۰۱۹)، «من دیگری هستم» (منتشرشده در سال ۲۰۲۰) و «نام جدید» (منتشرشده در ۲۰۲۱) است. پس از این مجموعه یون فوسه کتابی تک‌جلدی نیز با نام «هفتگانه» در سال ۲۰۲۲ منتشر کرده است. سه‌گانه‌ی «هفت‌گانه» زندگی دو مرد را روایت می‌کند که در نزدیکی یکدیگر در ساحل غربی نروژ زندگی می‌کنند. سال به پایان می‌رسد و اسل، نقاش و بیوه سالخورده، در حال یادآوری خاطرات زندگی خود است. او تنها زندگی می‌کند، تنها دوستانش همسایگانش هستند. در جای دیگر نه چندان دور از اسل نقاش، اسل نقاش دیگری زندگی می‌کند و این دو روایتگر داستان این کتابند. روایت داستان زندگی دو نفر، و یا دو نسخه از زندگی یک نفر. کتاب «هفت‌گانه»ی منتشرشده در سال ۲۰۲۲ نیز خلاصه‌ی این هفت بخش و سه کتاب است.

کتاب «آلیس پای آتش» نیز رمانی درخشان در مورد عشق و زندگی‌ست؛ روایت زندگی زنی که یک شب به گذشته‌ی تلخش برمی‌گردد و زندگی‌اش را دوباره مرور می‌کند. رمان به عشق، تنهایی و شکست می‌پردازد و با شیوه‌ی جریان سیال ذهن، فضایی وهم‌آلوده را برای مخاطبش می‌سازد.

آخرین رمان یون فوسه، کتاب «درخشان» است که در سال ۲۰۲۳ منتشر شده است. داستان این کتاب داستان مردی است که بدون اینکه بداند کجا می‌رود شروع به رانندگی می‌کند. او به‌طور متناوب به راست و چپ می‌پیچد و در نهایت در انتهای یک جاده جنگلی گیر می‌کند. به‌زودی هوا تاریک می‌شود و برف شروع به باریدن می‌کند، اما به جای اینکه مرد برای یافتن کمک برگردد، به‌طرز احمقانه‌ای به جنگل تاریک می‌رود. مرد ناگزیر گم می‌شود و وقتی خسته می‌شود با موجود درخشان مبهمی روبه‌رو می‌شود، موجودی عجیب، ترسناک و رویایی.

علاوه‌بر رمان‌های بسیار مشهور، فوسه نمایشنامه‌های موفق بسیاری نیز در کارنامه‌ی خود دارد. ازجمله این نمایشنامه‌های می‌توان به «کسی می‌آید» اشاره کرد. در «کسی می‌آید»، فوسه داستان زن و شوهری را روایت می‌کند که به نام مرد و زن شناخته می‌شوند و به خانه‌ای دورافتاده در حومه شهر نقل مکان می‌کنند. زندگی این دو در آن مکان دورافتاده زمانی مختل می‌شود که مشکوک می‌شوند که شخص دیگری به خانه‌یشان می‌آید. این گمان باعث ایجاد یک سری تنش‌های روانی و عاطفی در بین این زوج می‌شود. این کتاب در سال ۱۹۹۳ منتشر شده است.

از دیگر نمایشنامه‌های مشهور فوسه می‌توان به «و ما هرگز جدا نمی‌شویم» اشاره کرد. این نمایشنامه همراه با نمایشنامه‌ی «من نسیم‌ام» و «کسی می‌آید» (به‌ترتیب منتشرشده در سال‌های ۱۹۹۴، ۲۰۰۷ و ۱۹۹۳) در مجموعه‌ای به ترجمه‌ی محمد حامد توسط انتشارات نیلا منتشر شده‌اند. علاوه‌بر این مجموعه مجموعه‌ نمایشنامه‌های «سایه‌ها و بیداروخواب و آنجا»، «بنفش و سا کا لا و آزادی»، «‌سگ‌های مرده و صورت‌های مرگ» و «زیبا و رویای پاییز» با همین ترجمه توسط همین نشر (انتشارات نیلا) به فارسی ترجمه و منتشر شده‌اند.

این‌ها تنها چند نمونه از آثار ادبی گسترده یون فوسه است. آثار یون فوسه اعم از نمایشنامه و رمان و مقاله و شعرهایش به‌علت زبان شاعرانه و نگاه عمیق به احساسات و مضامین درونی انسانی در سراسر جهان مورد توجه قرار گرفته است و برای مخاطبین در سراسر جهان به زبان‌های مختلف از جمله فارسی ترجمه می‌شود و الهام‌بخش نویسندگان جوان در سرتاسر دنیاست.