کتاب ارتداد از دیدگاه فقها

کتاب ارتداد از دیدگاه فقها نوشته‌ی اصغر تفضلی هرندی اثری پژوهشی در حوزه‌ی فقه اسلامی است که نشر امیرکبیر آن را منتشر کرده است. این کتاب به بررسی دقیق و نظام‌مند مفهوم ارتداد، پیشینه‌ی تاریخی آن و دیدگاه‌های مختلف فقها درباره‌ی این موضوع می‌پردازد. نویسنده تلاش کرده است با رجوع به منابع اصلی فقهی و روایی، ابعاد مختلف ارتداد را از منظر فقه امامیه و عامه تحلیل کند و همچنین رابطه‌ی این موضوع را با مفاهیمی چون آزادی عقیده و حقوق بشر مورد واکاوی قرار دهد. ساختار کتاب شامل سه بخش اصلی است: بررسی مفهومی و تاریخی ارتداد، تحلیل فقهی شرایط و احکام آن و در نهایت، بررسی فلسفه‌ی احکام ارتداد و نسبت آن با آزادی عقیده. نسخه‌ی الکترونیکی این اثر را می‌توانید از طاقچه خرید و دانلود کنید.

درباره کتاب ارتداد از دیدگاه فقها

کتاب ارتداد از دیدگاه فقها با رویکردی تحلیلی و تطبیقی، موضوع ارتداد را از زوایای مختلف فقهی و تاریخی بررسی کرده است. اصغر تفضلی هرندی در این کتاب ابتدا به تعریف لغوی و اصطلاحی ارتداد پرداخته و تفاوت دیدگاه‌های فقهای امامیه و اهل سنت را درباره‌ی این مفهوم روشن ساخته است. سپس، با مرور سیر تاریخی ارتداد از دوران پیش از اسلام تا عصر پیامبر و خلفا، زمینه‌های اجتماعی و سیاسی شکل‌گیری این پدیده را بررسی کرده است. بخش دوم کتاب به تحلیل شرایط تحقق ارتداد، موجبات و طرق اثبات آن اختصاص یافته و نویسنده با استناد به منابع فقهی، شروطی مانند بلوغ، عقل، اختیار و قصد را برای تحقق ارتداد برشمرده است. در ادامه، احکام فقهی مربوط به مرتد، تفاوت‌های مرتد فطری و ملی، و دیدگاه‌های مختلف درباره‌ی توبه و استتابه مرتد مورد بحث قرار گرفته است. بخش سوم کتاب به فلسفه‌ی احکام ارتداد و نسبت آن با آزادی عقیده می‌پردازد و تلاش کرده است با بررسی مبانی فقهی و قرآنی، امکان یا عدم امکان جمع میان آزادی عقیده و احکام ارتداد را تحلیل کند. در پایان نیز برخی مصادیق معاصر ارتداد، مانند ماجرای سلمان رشدی، مورد بررسی قرار گرفته‌اند. کتاب ارتداد از دیدگاه فقها اثری است که با تکیه‌بر منابع اصیل و آرای فقهای برجسته، تصویری جامع از این موضوع در فقه اسلامی ارائه داده است.

خلاصه کتاب ارتداد از دیدگاه فقها

کتاب ارتداد از دیدگاه فقها با هدف تبیین ابعاد مختلف ارتداد در فقه اسلامی، ساختاری سه‌گانه دارد. در بخش نخست، نویسنده به تعریف لغوی و اصطلاحی ارتداد پرداخته و با استناد به منابع لغوی و روایی، تفاوت میان کفر و ارتداد را روشن ساخته است. او نشان داده است که ارتداد در فقه امامیه و عامه، به معنای بازگشت از اسلام به کفر است و برای تحقق آن، شرایطی مانند بلوغ، عقل، اختیار و قصد لازم است. همچنین، تفاوت میان مرتد فطری (کسی که در خانواده مسلمان به دنیا آمده و سپس کافر شده) و مرتد ملی (کسی که پس از کفر اسلام آورده و دوباره به کفر بازگشته) به تفصیل بررسی شده است. در بخش دوم، نویسنده موجبات و طرق اثبات ارتداد را بر اساس آرای فقها تحلیل کرده است. او بیان کرده که ارتداد ممکن است با انکار خدا، پیامبر یا ضروریات دین (مانند وجوب نماز و زکات) تحقق یابد و برای اثبات آن، اظهار علنی کفر یا انجام اعمالی که صراحتاً دلالت بر خروج از اسلام دارند، لازم است. همچنین، تفاوت دیدگاه‌ها درباره‌ی نقش علم و جهل در تحقق ارتداد و اهمیت قصد و اختیار در این زمینه مورد توجه قرار گرفته است. در بخش سوم، کتاب به فلسفه‌ی احکام ارتداد و نسبت آن با آزادی عقیده می‌پردازد. نویسنده با بررسی آیات قرآن و روایات، نشان داده است که اسلام آزادی عقیده را در مرحله‌ی انتخاب دین به رسمیت می‌شناسد، اما پس از پذیرش آگاهانه‌ی اسلام، فرد موظف به رعایت احکام آن است. بنابراین، مجازات‌های فقهی برای ارتداد، به عنوان ضمانت اجرای التزام به دین تلقی شده‌اند و نویسنده تلاش کرده است نسبت این احکام را با ادعاهای حقوق بشری معاصر بررسی کند. در پایان، برخی مصادیق معاصر ارتداد و واکنش فقها به آن‌ها، مانند ماجرای سلمان رشدی، تحلیل شده است.

چرا باید کتاب ارتداد از دیدگاه فقها را بخوانیم؟

کتاب ارتداد از دیدگاه فقها اثری است که با رویکردی تحلیلی و مستند، یکی از مباحث چالش‌برانگیز فقه اسلامی را به‌صورت جامع بررسی کرده است. این کتاب با ارائه‌ی آرای مختلف فقهای امامیه و اهل سنت، امکان مقایسه و فهم عمیق‌تر اختلافات و اشتراکات فقهی را فراهم آورده است. همچنین، با پرداختن به پیشینه‌ی تاریخی و زمینه‌های اجتماعی ارتداد، فراتر از صرفاً احکام فقهی، به ابعاد فرهنگی و سیاسی این پدیده نیز توجه شده است. بررسی فلسفه‌ی احکام ارتداد و نسبت آن با آزادی عقیده، این اثر را به منبعی مناسب برای پژوهشگران حوزه‌ی حقوق، فقه، علوم اجتماعی و علاقه‌مندان به مباحث دینی تبدیل کرده است. مطالعه‌ی این کتاب به فهم بهتر مبانی فکری و حقوقی احکام اسلامی درباره‌ی ارتداد و چالش‌های آن در دنیای معاصر کمک می‌کند.

خواندن این کتاب را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم؟

خواندن این کتاب به پژوهشگران حوزه‌ی فقه و حقوق اسلامی، دانشجویان رشته‌های الهیات و معارف اسلامی، علاقه‌مندان به مباحث آزادی عقیده و حقوق بشر، و کسانی که به دنبال شناخت دقیق‌تر دیدگاه‌های فقهی درباره‌ی ارتداد هستند پیشنهاد می‌شود.