کتاب عدل؛ میزان خدا

کتاب عدل؛ میزان خدا نوشته‌ی اسدالله بیات زنجانی اثری پژوهشی و تحلیلی درباره‌ی مفهوم عدالت در اندیشه‌ی اسلامی است. این کتاب با مقدمه‌ی سیدعلیرضا حسینی بهشتی و ویراستاری مصطفی بیات، توسط انتشارات شریف به‌صورت الکترونیکی منتشر شده است. نویسنده که هم تجربه‌ی عملی در قانون‌گذاری دارد و هم جایگاه مرجعیت فقهی، تلاش کرده است تا با رویکردی تحلیلی و انتقادی، جایگاه عدالت را در مباحث کلامی، فلسفی و اجتماعی اسلام بررسی کند. کتاب به موضوعاتی چون نسبت عقل و شرع در تشخیص عدالت، جایگاه آزادی و حقوق طبیعی، و تحلیل دیدگاه‌های مختلف کلامی درباره‌ی عدل می‌پردازد. نسخه‌ی الکترونیکی این اثر را می‌توانید از طاقچه خرید و دانلود کنید.

درباره کتاب عدل؛ میزان خدا

کتاب عدل؛ میزان خدا نوشته‌ی اسدالله بیات زنجانی اثری است که به بررسی بنیادین عدالت در سنت اسلامی، به‌ویژه در اندیشه‌ی شیعه، می‌پردازد. نویسنده با تکیه‌بر منابع کلامی، فلسفی و فقهی، سعی کرده است تصویری روشن از جایگاه عدل در نظام معرفتی و اجتماعی اسلام ارائه دهد. ساختار کتاب شامل هفت فصل است که هرکدام به یکی از ابعاد عدالت اختصاص یافته‌اند: از تاریخچه‌ی بحث عدل در میان مسلمانان و تحلیل دیدگاه‌های اهل حدیث، اشاعره، معتزله و شیعه، تا بررسی نسبت عدالت با آزادی، حقوق طبیعی و موضوعه، و در نهایت بحث فلسفی درباره‌ی حسن و قبح افعال. کتاب با مقدمه‌ای تحلیلی آغاز می‌شود که ضمن مرور تحولات تاریخی اندیشه‌ی عدالت در جهان اسلام، به ضرورت بازاندیشی در مبانی عدالت برای جامعه‌ی معاصر اشاره دارد. در ادامه، نویسنده با رویکردی تحلیلی و انتقادی، به نقد دیدگاه‌های رایج و تبیین جایگاه عقل در تشخیص عدالت می‌پردازد. این اثر نه‌تنها به مباحث نظری بسنده نکرده، بلکه پیامدهای عملی و اجتماعی عدالت را نیز در بستر جامعه‌ی امروز بررسی کرده است.

خلاصه کتاب عدل؛ میزان خدا

کتاب عدل؛ میزان خدا با طرح این پرسش آغاز می‌شود که عدالت چیست و جایگاه آن در نظام معرفتی و اجتماعی اسلام کجاست. نویسنده ابتدا به پیشینه‌ی تاریخی بحث عدالت در میان مسلمانان می‌پردازد و نشان می‌دهد که چگونه در دوره‌هایی، به‌ویژه پس از پایان خلافت امام حسن مجتبی تا انقلاب اسلامی ایران، اندیشه‌ی عدالت اجتماعی در میان شیعیان کمتر مورد توجه قرار گرفته است. این غفلت را نه ناشی از بی‌نیازی، بلکه به‌دلیل شرایط سیاسی و اجتماعی شیعیان می‌داند که امکان تحقق حکومت مبتنی بر اصول عقاید خود را نداشتند. در ادامه، نویسنده به تحلیل دیدگاه‌های مختلف کلامی درباره‌ی عدل می‌پردازد. اهل حدیث، اشاعره، معتزله و شیعه هرکدام رویکرد متفاوتی به عدالت دارند. اهل حدیث بر تسلیم و تعبد تأکید دارند و عقل را در تشخیص عدالت دخیل نمی‌دانند. اشاعره نیز حسن و قبح ذاتی افعال را انکار می‌کنند و هر فعلی را که از خدا صادر شود عین عدل می‌دانند. در مقابل، معتزله و شیعه بر حسن و قبح ذاتی افعال و نقش عقل در تشخیص عدالت تأکید دارند و این دیدگاه را مبنای دفاع از اصل عدل قرار می‌دهند. کتاب سپس به بررسی نسبت عدالت با حقوق طبیعی و حقوق موضوعه می‌پردازد و توضیح می‌دهد که عدالت نه‌تنها مبنای حقوق نیست، بلکه حقوق مبنای عدالت است. در این بخش، نویسنده بر اهمیت رعایت حدود، ظرفیت‌ها و جایگاه‌ها تأکید می‌کند و عدالت را به معنای «وضع کل شیء فی موضعه» تفسیر می‌کند. در فصل‌های بعدی، نسبت عدالت و آزادی مورد بحث قرار می‌گیرد. نویسنده با پذیرش تفکیک آزادی سلبی و ایجابی، بر اهمیت آزادی به‌مثابه رهایی و شکوفایی استعدادهای انسانی تأکید می‌کند و آن را لازمه‌ی تحقق عدالت می‌داند. همچنین، نقش نظارت عمومی، آزادی بیان و گردش اطلاعات در زنده‌نگه‌داشتن جامعه و تحقق عدالت اجتماعی برجسته شده است. در فصل حسن و قبح، نویسنده به تحلیل فلسفی این مفاهیم می‌پردازد و نشان می‌دهد که حسن و قبح ذاتی افعال، اموری اعتباری هستند که عقل انسان آن‌ها را درک می‌کند. این دیدگاه راه را برای پذیرش نظریه‌های قرارداد اجتماعی و تنظیم نظامات انسانی بر مبنای عقل جمعی هموار می‌کند. در نهایت، کتاب با تأکید بر نقش عقل در تشخیص عدالت و ضرورت دفاع از عدالت به‌عنوان روح دین و تدین، بحث را جمع‌بندی می‌کند.

چرا باید کتاب عدل؛ میزان خدا را بخوانیم؟

این کتاب با رویکردی تحلیلی و انتقادی، به یکی از بنیادی‌ترین مفاهیم دینی و اجتماعی یعنی عدالت می‌پردازد و تلاش کرده است تا از سطح بحث‌های سنتی فراتر رود. ویژگی شاخص این اثر، بررسی تطبیقی دیدگاه‌های مختلف کلامی و فلسفی درباره‌ی عدل و تبیین نقش عقل در تشخیص عدالت است. همچنین، نویسنده با توجه به مسائل معاصر، نسبت عدالت با آزادی، حقوق طبیعی و حقوق موضوعه را بررسی کرده و پیامدهای عملی این مباحث را در جامعه‌ی امروز نشان داده است. مطالعه‌ی این کتاب می‌تواند به فهم عمیق‌تر از جایگاه عدالت در اندیشه‌ی اسلامی و نسبت آن با عقل، آزادی و حقوق کمک کند و زمینه‌ای برای گفت‌وگوی میان سنت و تجدد فراهم آورد.

خواندن این کتاب را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم؟

خواندن این کتاب به علاقه‌مندان فلسفه‌ی دین، دانشجویان و پژوهشگران علوم انسانی و اسلامی، فعالان حوزه‌ی عدالت اجتماعی و کسانی که دغدغه‌ی نسبت عقل و دین یا عدالت و آزادی را دارند پیشنهاد می‌شود.