کتاب نظریه ها، مفاهیم و مبانی مخاطب شناسی در موزه

کتاب نظریه‌ها، مفاهیم و مبانی مخاطب‌شناسی در موزه نوشته‌ی مرضیه حکمت و لیلا میرقدر، اثری تخصصی در حوزه‌ی مطالعات موزه و شناخت مخاطبان آن است. این کتاب با تمرکز بر مفاهیم بنیادین و نظریه‌های مرتبط با مخاطب‌شناسی، به بررسی جایگاه و اهمیت شناخت مخاطب در مدیریت و برنامه‌ریزی موزه‌ها می‌پردازد. نویسندگان با بهره‌گیری از منابع علمی و پژوهش‌های بین‌المللی، تلاش کرده‌اند تصویری جامع از روندهای تاریخی، طبقه‌بندی‌ها و رویکردهای نوین در این حوزه ارائه دهند. انتشارات دانشگاه هنر اصفهان آن را منتشر کرده است. نسخه‌ی الکترونیکی این اثر را می‌توانید از طاقچه خرید و دانلود کنید.

درباره کتاب نظریه ها، مفاهیم و مبانی مخاطب شناسی در موزه

کتاب نظریه‌ها، مفاهیم و مبانی مخاطب‌شناسی در موزه نوشته‌ی مرضیه حکمت و لیلا میرقدر، اثری پژوهشی و آموزشی در زمینه‌ی مطالعات موزه و رفتار بازدیدکنندگان است. این کتاب با رویکردی میان‌رشته‌ای، به بررسی مفاهیم پایه‌ای مخاطب، طبقه‌بندی بازدیدکنندگان، و نقش مخاطب در شکل‌گیری و توسعه‌ی موزه‌ها می‌پردازد. ساختار کتاب در سه فصل تنظیم شده است: فصل نخست به معرفی نظریه‌ها و مفاهیم مخاطب و مخاطب‌شناسی اختصاص دارد و دیدگاه‌های مختلف درباره‌ی تعریف مخاطب، تفاوت بازدیدکننده و مخاطب، و طبقه‌بندی‌های گوناگون را مرور می‌کند. فصل دوم به اصول و مبانی مطالعات بازدیدکننده و روش‌های ارزیابی و پژوهش در موزه‌ها می‌پردازد و انواع ارزیابی‌ها، مزیت‌های آن‌ها و نقش پژوهشگران را بررسی می‌کند. فصل سوم نیز به بازارپژوهی موزه اختصاص یافته و به تحلیل بازار، تحقیق رقبا و جایگاه موزه در میان نهادهای فرهنگی می‌پردازد. کتاب با ارائه‌ی جداول و طبقه‌بندی‌های متنوع، تلاش دارد ابزارهای عملی برای مدیران و پژوهشگران موزه فراهم کند و به‌عنوان منبعی فارسی‌زبان، خلأ موجود در ادبیات تخصصی این حوزه را تا حدی پوشش دهد.

خلاصه کتاب نظریه ها، مفاهیم و مبانی مخاطب شناسی در موزه

کتاب نظریه‌ها، مفاهیم و مبانی مخاطب‌شناسی در موزه با مقدمه‌ای آغاز می‌شود که اهمیت روزافزون مطالعات مخاطب در موزه‌ها را در سطح جهانی و جایگاه آن به‌عنوان یک رشته‌ی علمی مستقل توضیح داده است. نویسندگان اشاره کرده‌اند که این حوزه ابتدا با رویکردهای روان‌شناسی و جامعه‌شناسی آغاز شد و به‌تدریج با توجه به نقش آموزشی و فرهنگی موزه‌ها، پیوندی میان مدارس و موزه‌ها شکل گرفت. در فصل اول، مفاهیم پایه‌ای مخاطب و مخاطب‌شناسی مطرح شده است. تفاوت میان واژه‌هایی مانند بازدیدکننده، مخاطب و تماشاگر بررسی شده و تأکید شده است که مخاطب در معنای تخصصی، به افرادی اطلاق می‌شود که مشارکت فعال و هدفمند در فعالیت‌های موزه دارند. طبقه‌بندی‌های مختلفی از بازدیدکنندگان ارائه شده است؛ برای مثال، ولرد بازدیدکنندگان را به واقعی، بالقوه و مجازی تقسیم می‌کند و پژوهشگران دیگری مانند ولف، تیمیتز، امبروس و پین نیز دسته‌بندی‌های متنوعی بر اساس سطح مشارکت، انگیزه، سن، و نوع تعامل با موزه ارائه داده‌اند. همچنین، ویژگی‌های مخاطب فعال مانند گزینش‌گری، هدفمندی، ژرفانگری و تأثیرگذاری بر موزه مورد بحث قرار گرفته است. در ادامه، مفهوم مخاطب‌شناسی به‌عنوان علمی میان‌رشته‌ای معرفی شده که هدف آن بررسی رفتار، نیازها و واکنش‌های بازدیدکنندگان است. این علم با استفاده از روش‌های آماری و کیفی، به مدیران موزه کمک می‌کند تا برنامه‌ریزی‌های آموزشی، چیدمان و خدمات خود را متناسب با سلایق و انتظارات مخاطبان تنظیم کنند. اهمیت مخاطب‌شناسی در بهبود کیفیت خدمات، افزایش بازدیدکننده و توسعه‌ی نقش آموزشی موزه‌ها مورد تأکید قرار گرفته است. در فصل دوم، اصول و مبانی مطالعات بازدیدکننده و روش‌های ارزیابی مطرح شده است. انواع ارزیابی‌ها، مزیت‌های هرکدام و نقش پژوهشگران در گردآوری داده‌ها بررسی شده و تفاوت میان پژوهش و ارزیابی توضیح داده شده است. همچنین، ابزارها و تکنیک‌های گردآوری اطلاعات، مانند پرسش‌نامه، مشاهده و مصاحبه، معرفی شده‌اند. فصل سوم به بازارپژوهی موزه اختصاص دارد و به تحلیل بازار، شناسایی رقبا و بخش‌بندی بازار موزه‌ها می‌پردازد. در این بخش، اهمیت شناخت بازار هدف، نیازهای مخاطبان و راهکارهای جذب گروه‌های مختلف بازدیدکننده بررسی شده است. جداول و نمودارهای متعددی برای طبقه‌بندی مخاطبان و تحلیل داده‌ها ارائه شده تا مدیران و پژوهشگران بتوانند از آن‌ها در برنامه‌ریزی‌های عملیاتی استفاده کنند. در مجموع، کتاب با ارائه‌ی نظریه‌ها، طبقه‌بندی‌ها و روش‌های پژوهشی، بستری برای شناخت بهتر مخاطبان موزه و ارتقای کیفیت خدمات فرهنگی فراهم آورده است.

چرا باید کتاب نظریه ها، مفاهیم و مبانی مخاطب شناسی در موزه را بخوانیم؟

این کتاب با تمرکز بر مفاهیم بنیادین و نظریه‌های مخاطب‌شناسی، به‌ویژه در حوزه‌ی موزه‌ها، فرصتی برای آشنایی با رویکردهای نوین در مدیریت و برنامه‌ریزی فرهنگی فراهم می‌کند. یکی از ویژگی‌های شاخص آن، ارائه‌ی طبقه‌بندی‌های متنوع بازدیدکنندگان و تحلیل انگیزه‌ها و رفتارهای آن‌هاست که می‌تواند به مدیران موزه، پژوهشگران و دانشجویان کمک کند تا شناخت دقیق‌تری از مخاطبان خود به‌دست آورند. همچنین، کتاب با معرفی ابزارهای ارزیابی و پژوهش، راهکارهایی برای بهبود تجربه‌ی بازدیدکنندگان و ارتقای نقش آموزشی و اجتماعی موزه‌ها ارائه داده است. استفاده از جداول، مثال‌ها و مطالعات موردی، محتوای کتاب را کاربردی‌تر کرده و امکان بهره‌برداری عملی از آن را افزایش داده است. این اثر به‌عنوان منبعی فارسی‌زبان، خلأ موجود در ادبیات تخصصی مخاطب‌شناسی موزه را تا حد زیادی پوشش داده و می‌تواند نقطه‌ی شروعی برای پژوهش‌های بیشتر در این حوزه باشد.

خواندن این کتاب را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم؟

خواندن این کتاب به دانشجویان و پژوهشگران رشته‌های موزه‌داری، مدیریت فرهنگی، گردشگری و علوم اجتماعی پیشنهاد می‌شود. همچنین برای مدیران موزه‌ها، برنامه‌ریزان فرهنگی و افرادی که به بهبود تجربه بازدیدکنندگان و شناخت رفتار مخاطبان علاقه‌مند هستند، مفید خواهد بود.