کتاب ملا عبدالله مازندرانی

کتاب ملا عبدالله مازندرانی نوشتهٔ مسعود بهرامیان است و انتشارات چتر دانش آن را منتشر کرده است. این کتاب زندگی‌نامهٔ مشروطه‌خواه گمنام (۱۳۳۰ - ۱۲۵۶ ق./ ۱۲۹۱ - ۱۲۹۱ ش) است.

درباره کتاب ملا عبدالله مازندرانی

تحولات متعدد دورهٔ ناصری نشان‌دهندهٔ عصر گذار جامعه ایرانی از حالت سنتی به دوران مدرن بود. در این راستا ابتدا منورالفکرها به طرح مسئلهٔ نوسازی پرداختند و به‌تدریج برخی از روحانیون و مراجع سرشناس نیز منادی این تغییرات شدند. برقراری قانون اساسی و مجلس شورای ملی از مهم‌ترین خواسته‌های مورد نظر دو دسته مزبور بود. گرچه پیشینهٔ اصلاحات به دورهٔ فتحعلی شاه و ولیعهدی عباس میرزا باز می‌گردد، ولی با آغاز سلطنت ناصرالدین شاه موتور این حرکت با قدرت بیشتری با هدایت میرزا تقی خان فراهانی (امیرکبیر) به چرخش درآمد.

در تاریخ ایران، انقلاب مشروطیت رخداد بسیار برجسته‌ای است که سرفصل دگرگونی‌های تازه و آغازگر زندگی نوین اجتماعی و سیاسی برای ملت ایران به شمار می‌رود. در میان انبوه تلاش‌ها، و مجاهده‌های گستردهٔ اقشار گوناگون ایران، برای برقراری نظام سیاسی بر پایهٔ عدالت و قانون، علمای مقیم عتبات عالیات نقش مهمی در روشنگری و بسیج همگانی مردم بر ضد استبداد سلطنتی و مشروعیت بخشیدن به مبارزات داشته‌اند. در میان علما عتبات نام سه تن از مراجع تقلید و سران روحانی نجف یعنی حضرات آیات آخوند ملا محمد کاظم خراسانی (صاحب کفایه)، حاج میرزا حسین خلیلی طهرانی و ملا عبدالله مازندرانی بیش از دیگران به چشم می‌خورد. این سه تن به «آیات ثلاثه»، «مراجع ثلاثه» یا «ارکان ثلاثه» هم شهرت یافتند. این سه نفر معمولاً به صورت هماهنگ مواضع خود را در قالب بیاینه، اعلامیه و ... برای مجاهدین مقیم ایران ارسال می‌کردند. در تاریخ نگاری یکصد سال اخیر نقش خراسانی بیش از دو نفر دیگر مورد توجه بوده است که این امر احتمالاً به علت جایگاه مرجعیت و اعلمیت ایشان و هم چنین به دلیل سخنان صریح در حمایت از مشروطه یا مخالفت با استبداد باشد.

ملا عبدالله مازندرانی همراه و همگام با آخوند خراسانی و حاج میرزا حسین خلیلی طهرانی با ارسال نامه و تلگراف‌هایی برای رهبران دینی و سیاسی ایران، جنبش مشروطیت را تأیید کرد و به دفاع از مشروطه‌خواهان پرداخته و با نشر اعلامیه‌های روشنگرانه نسبت به رویدادهای سیاسی و اجتماعی آن دوران موضع‌گیری می‌کرد. پس از صدور فرمان مشروطیت توسط مظفرالدین شاه قاجار و افتتاح مجلس شورای ملی در سال (۱۳۲۴ ق)، عبدالله مازندرانی به همراه آیات عظام طی نامه‌ای گشایش مجلس را تبریک گفت و پیوسته با صدور احکام و فرامین دستورات لازم را به نمایندگان مجلس برای تهیه و تصویب قوانین مهم صادر و با تأکید بر التزام به قوانین مجلس ضرورت پشتیبانی از آن را اعلام می‌کرد. 

کتاب ملا عبدالله مازندرانی در چهار فصل تنظیم شده است، در فصل اول این نگاهی به زندگی مازندرانی از بدو تولد تا مرجعیت خواهیم داشت و حیات علمی او نیز از نظر خواهد گذشت. با توجه به نیاز به پیشینه وضعیت فقه شیعه در فصل دوم به روند شکل‌گیری فقه تشیع با تاکید بر فقه سیاسی پرداخته شده است. فصل سوم با عنوان علما و نهضت مشروطیت به بررسی نقش و کارکرد روحانیت در حوادث قبل از مشروطه، جریان مشروطه و اوضاع سیاسی، اجتماعی و فرهنگی ایران قبل از مشروطه به عنوان پیش‌زمینهٔ آشنایی به بحث و بررسی گذاشته شده است. فصل آخر اثر تحت عنوان آراء و اندیشه‌های عبدالله مازندرانی و انگیزه‌های حمایت مازندرانی از مشروطه، مشروطه مورد نظر ایشان، اندیشه سیاسی او می‌پردازد.

خواندن کتاب ملا عبدالله مازندرانی را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به پژوهشگران حوزهٔ تاریخ معاصر ایران پیشنهاد می‌کنیم.

بخشی از کتاب ملا عبدالله مازندرانی

«مازندرانی در تکمیل سخنان آخوند خراسانی در وجوب آموزش نظامی می‌نویسد: «آنچه جناب حجه الاسلام دامت برکاته مرقوم فرمودند مطابق واقع و کافی است در مقام الزام اخوان المومنین بر قیام به وظایف این امور که موقوفٌ علیه بقاء استقلال دولت اسلامیه است و سابقاً مفصلاً بر طبق این، عرض شده و زیاده بر این ورقه گنجایش عرض ندارد» با توجه به این نامه مازندرانی، فراگیری آموزش نظام (سربازی) را جهت حفظ مرزها و سرزمین اسلامی بر جوانان واجب می‌شمارد.

استفاده از محصولات وطنی

عبداله مازندرانی در تأیید و پشتیبانی از شرکت نساجی اسلامیه و تشویق مردم ایران به استفاده از محصولات آن این‌گونه خطاب به مظفرالدین شاه مینویسد: «اولا تورع (= احتیاط کردن) از شبهات، از مستحسنات عقلیه و شرعیه است. ثانیاً ترویج و همراهی و همدستی و یک جهتی نمودن در رواج این شرکت اسلامیه، هر دو مقصد را حاصل است. خداوند عالم تأیید و مدد و یاری نماید کسانی که به قدرت مالی و لسانی ترویج این شرکت اسلامیه، ادامها رب البریه می‌نمایند. حرره الاحقر: عبداله الجیلانی المازندرانی»

رصد اوضاع جهان اسلام و وحدت اسلامی

اشاره علمای عتبات از جمله آخوند ملا عبدالله مازندرانی، به سرنوشت رهبران ضد استعماری ترکستان و قفقاز در مبارزه با روسیه تزاری گویای اطلاع آنان از حوادث سیاسی آن مناطق و مقاومتهای مردم مسلمان آنجا بود. در تلگرامی که در تاریخ ۲۲ صفر ۱۳۳۰ ق از طرف آیات عظام: ملا عبدالله مازندرانی، سید اسماعیل صدر، میرزا محمد تقی شیرازی به بلاد ایران مخابره شد آمده است: «... عشایر و ایلات مملکت که قوای دفاعیه دولت و ملت است... ذلت اسارت در چنگال اجانب و به روز سیاه خوانین قفقاز و ترکستان و غیره هم نشستن را بر خود روا ندارند»

در زمان انقلاب مشروطه، مراجع شیعه بیانیه ای جهت وحدت اهل تشیع و اهل سنت صادر کردند. در این بیانیه آمده بود: «چون دیدیم که اختلاف فرقه‌های پنج‌گانه مسلمین - اختلافاتی که مربوط به اصول دیانت نیست - موجب انحطاط دول اسلام و استیلای خارجیان شده است، به جهت حفظ کلمه جامع دینیه و دفاع از شریعت محمدیه، فتاوای مجتهدین عظام، که روسای شیعه جعفریه هستند، و مجتهدین اهل سنت، اتفاق نموده بر وجوب تمسک به حبل اسلام ... و اتفاق شد بر وجوب اتحاد تمام مسلمین در حفظ اصل اسلام و نگهداری جمع مملکت‌های اسلامی از تشبهات دول بیگانه و حمله‌های سلطنت‌های صلیبیه، متحد شد رأی جمیعاً برای حفظ حوزه اسلامیه بر این که تمام قوت و نفوذ خود را براین خصوص مبذول داریم» از جمله علمایی که این بیانیه را امضا کردند شیخ عبدالله مازندرانی بودند.»