کتاب امیدواری بی تدبیر (جلد دوم؛ گزارش)

کتاب امیدواری بی تدبیر (جلد دوم؛ گزارش) گردآوری‌شده و نوشتهٔ علی محمدزاده است و انتشارات تحلیل‌گران عصر اطلاعات آن را منتشر کرده است. موضوع این کتاب بررسی هشت سال فناوری اطلاعات و ارتباطات ایران دولت یازدهم و دوازدهم سال ۱۳۹۲ تا سال ۱۴۰۰ است.

درباره کتاب امیدواری بی تدبیر (جلد دوم؛ گزارش)

مجموعه گزارش‌های امیدواری بی تدبیر حاصل تلاش همکاران تحریرهٔ گروه رسانه‌ای تحلیلگران عصر اطلاعات، برای بررسی وضعیت بخش‌های مختلف صنعت فناوری اطلاعات و ارتباطات کشور در هشت سال گذشته‌ است.

در گزارش‌های تولیدی تلاش شده تمامی زوایای پیدا و ناپیدای هر بخش بررسی شود و به‌هیچ عنوان یک سویه و تنها با رویکردی انتقادی به مسائل نگاه نشود.

خواندن کتاب امیدواری بی تدبیر (جلد دوم؛ گزارش) را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به کسانی که می‌خواهند با وضعیت سیاسی و اجتماعی دههٔ ۹۰ آشنا شوند پیشنهاد می‌کنیم.

بخشی از کتاب امیدواری بی تدبیر (جلد دوم؛ گزارش)

«بررسی فیلترینگ فضای مجازی در هشت سال دولت حسن روحانی

مساله فیلتر شدن شبکه‌های اجتماعی، پیام‌رسان‌ها و در کل فضای مجازی حالا سال‌هاست که به عنوان یکی از مهم‌ترین دغدغه‌ها و چالش‌های کاربران ایرانی فضای مجازی مطرح است. سال‌هاست که بیشتر کاربران فضای مجازی روی دستگاه‌هایشان فیلترشکن نصب می‌کنند تا بتوانند از پیام‌رسان محبوبشان استفاده کنند، ویدیویی در فلان پلتفرم ببینند یا در بهمان شبکه اجتماعی فعالیت کنند. سال‌هاست که کاربران فضای مجازی در دوگانه آزادی استفاده از فضای مجازی و فیلترینگ غوطه‌ورند. مدت‌هاست که مسئولان و تصمیم‌گیران به دو دسته موافقان و مخالفان فیلترینگ تبدیل شده‌اند و مدام در کشاکش فیلترینگ بیشتر و یا مقاومت در برابر فیلترینگ با هم جدال می‌کنند. هر از گاهی هم خبری از اضافه شدن یک پیام‌رسان یا شبکه اجتماعی به لیست فیلتری‌ها به گوش می‌رسد و مردم را به تب و تاب برای دست و پنجه نرم کردن هرچه بیشتر با فیلترشکن‌ها می‌اندازد.

فیلترینگ به شکل جدی و ملموس آن در دولت محمود احمدی‌نژاد و خصوصا پس از وقایع سال ۸۸ آغاز شد و توییتر، فیس‌بوک و همچنین یوتیوب که فراگیرترین سرویس اشتراک‌گذاری ویدیو بود، فیلتر شدند. فیلترینگ اما مانع استفاده کاربران از این شبکه‌های اجتماعی نبود؛ در ازای فیلترینگ، این فیلترشکن‌ها بودند که قوت می‌گرفتند و هر روز تنوع بیشتری پیدا می‌کردند تا بتوانند امکان دسترسی کاربران فضای مجازی به این شبکه‌های اجتماعی را راحت‌تر از قبل کنند.

با پایان یافتن دولت محمود احمدی‌نژاد و روی کار آمدن حسن روحانی به عنوان رئیس دولت یازدهم، امیدها برای به پایان رسیدن روند فیلترینگ در کشور و البته رفع فیلتر برخی شبکه‌های اجتماعی که پیش از آن فیلتر شده بودند، قوت گرفت. صحبت‌های حسن روحانی در قامت سکان‌دار جدید دولت، در اولین مصاحبه‌اش با یک رسانه خارجی (NBC آمریکا) این امیدها را قوی‌تر کرد. رئیس‌جمهور در آن گفتگو با تاکید بر اینکه «در دنیای امروز دسترسی به اطلاعات و حق گفتگو و حق تبادل اندیشه، حق همه ملت‌ها و از جمله ملت ایران است»، گفت که «نظر دولت این است که مردم باید به همه اطلاعات جهانی دسترسی داشته باشند».

مهم‌تر از این سخنان رئیس دولت یازدهم اما گفته‌های او در مصاحبه‌ای بود که چند ماه بعد با مجله چلچراغ انجام داد: «فضاهای مجازی ابزارند و هر ابزاری می‌تواند تهدید یا فرصت باشد. داروها برای درمان بیماری ساخته می‌شوند ولی می‌شود با آنها خودکشی هم کرد. این ابزارها در ضمن ناگزیر هم هستند... من یادم می‌آید که حتی آیت‌الله هاشمی‌رفسنجانی هم شبکه‌هایی مثل فیس‌بوک را پدیده‌های مبارکی خوانده بودند. واقعا هم همین گونه است. در همه تاریخ، به نظر من از ابزارها بیشتر استفاده مثبت شده تا استفاده منفی». روحانی در ادامه با تاکید بر اینکه «خیلی از اقدامات علیه آزادی فضای مجازی که توسط افراد و نهادهای خاص صورت می‌گیرد، مقاصد خیرخواهانه ندارد. یعنی خیلی هم دلشان به حال اخلاق عمومی یا تهدیدهای این فضاها علیه جوانان نسوخته است. مقاصد سیاسی دارد. از آزادی موجود در این فضاها می‌ترسند، دنبال محدود کردن اخبار هستند، و این محدود کردن‌ها هم جواب نمی‌دهد»، از طرفداران فیلترینگ خواست تا توضیح دهند که «در محدود کردن دسترسی مردم به کدام خبر موفق بوده‌اند؟ کدام خبر مهمی‌ در چند سال اخیر وجود داشته که فیلترینگ باعث عدم دسترسی مردم به آن شده است؟».

با توجه این رویکرد حسن روحانی به مساله فیلترینگ و همچنین حضور فعال برخی وزاری او در بعضی شبکه‌های اجتماعی فیلتر شده سبب شد، اخبار ضد و نقیضی درباره احتمال رفع فیلتر برخی شبکه‌های اجتماعی منتشر شد. خبرهای پخش شده درباره برگزاری جلساتی درباره رفع فیلتر فیس‌بوک، به این گمانه‌زنی‌ها دامن زد. بنابراین اگرچه محمود واعظی که آن زمان در قامت وزیر اطلاعات و فناوری ارتباطات در کابینه حسن روحانی حضور داشت، اعلام کرده بود که فیس‌بوک و توئیتر در ایران رفع فیلتر نخواهد شد و قرار نیست وضعیت فیلترینگ این سایت‌ها تغییری کند اما حضور جدی و پرکار وزرای دیگر کابینه دولت یازدهم در این شبکه‌های اجتماعی فیلتر شده، مردم را امیدوار می‌کرد که به مرور زمان شرایط تغییر کرده و رفع فیلتر این شبکه‌های اجتماعی اتفاق بیفتند. شرایط اما تغییری نکرد؛ اعضای کابینه حسن روحانی از جمله محمدجواد ظریف همچنان به فعالیت خود در این شبکه‌های اجتماعی ادامه می‌دادند و چنانچه واعظی گفته بود «از این امکان برای بیان نظرات خود استفاده می‌کنند و دوست دارند نظرات مردم را هم از این طریق بشنوند»، در این فضا حضور داشتند بی‌آنکه در ماجرای فیلترینگ تغییری ایجاد شود. جالب این بود که در میانه بحث‌هایی که برای رفع فیلتر فیس‌بوک و توییتر مطرح می‌شد، پیام‌رسان «وی‌چت» که آن زمان طرفداران زیادی بین کاربران ایرانی فضای مجازی داشت، فیلتر شد.»