کتاب فرهنگ، رشد و سیاست اقتصادی

کتاب الکترونیکی «فرهنگ، رشد و سیاست اقتصادی» نوشتهٔ پاناگیتیس پتراکیس با ترجمهٔ محمد سلیمانی و محمد وجدانی در انتشارات دانشگاه امام صادق (ع) چاپ شده است.

درباره کتاب فرهنگ، رشد و سیاست اقتصادی

اثرگذاری فرهنگ بر اقتصاد و مناسبات اقتصادی، هر چند ملموس و مشهود است، اما در چهارچوب‌ تحلیلی اقتصاد متعارف معمولاً مغفول واقع می‌شود. فرهنگ به‌مثابه هنجارهای حاکم بر جامعه، رفتارها را سامان داده و چهارچوب‌های تعاملی افراد را شکل می‌دهد؛ از‌این‌رو می‌تواند گستره وسیعی از مناسبات مادی بشر را تحت‌تأثیر قرار دهد؛ حتی در مواردی که محرک اصلی یک تصمیم، نفع شخصی قلمداد می‌شود، فرهنگ در معنای عام کلمه تأثیری غیرقابل ‌انکار بر فرایند و نتایج تصمیم دارد. فرهنگ‌، با تحکیم و تثبیت ارزش‌ها و هنجارهای مختلف، محرک‌ها و انگیزاننده‌های درونی را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد و هم در عرصه تصمیمات اقتصادی شخصی و هم در حوزه تعامل فرد با جامعه ایفای نقش می‌نماید. از سوی دیگر هنجارهای تعاملی (دوسویه) منبعث از فرهنگ، هزینه مبادله را تغییر می‌دهد و می‌دانیم که هزینه‌های مبادله نقش به‌سزایی در برون‌دادهای اقتصادی دارد. ازاین‌رو بررسی رابطه دوسویه فرهنگ و اقتصاد از منظر تئوریک اهمیت پیدا می‌کند.

مشخصه‌های فرهنگی هر جامعه می‌تواند موجب بالندگی و شکوفایی مسیر توسعه یا کندی و توقف مسیر توسعه شود؛ فرهنگ‌هایی که کارکردهایی در راستای تقویت نظم، سیستم پاداش‌دهی، همکاری، ریسک‌پذیری، دوراندیشی و آینده‌نگری داشته باشند می‌توانند زمینه‌ساز توسعه باشند؛ در جوامعی که این ارزش‌ها حاکم باشند، سیستم‌های انگیزشی موانع توسعه از‌جمله فقدان یا کمبود برخی از عوامل تولید و پیش‌نیازهای آن را کنار زده و دام‌های توسعه را پشتِ‌سر گذاشته و به رفاه عمومی نسبی دست می‌یابند.

در تحلیل علل تحقق رشد اقتصادی و پیمودن مسیر توسعه اقتصادی، طیف وسیعی از نظریه‌ها و مدل‌ها مطرح ‌شده است؛ تئوری‌ها و مدل‌هایی که عواملی مثل سرمایه فیزیکی، سرمایه انسانی، فناوری، منابع طبیعی و ... را در تحقق رشد و توسعه اقتصادی دخیل می‌دانند. مسلماً اقتضائات و ویژگی‌های محیط زندگی افراد در کنار نوع مناسبات اجتماعی می‌تواند بر رشد اقتصادی اثرگذار باشد و بر همین مبنا، برخی از پژوهش‌ها به بررسی اثرات فرهنگ بر سرمایه‌گذاری و انباشت سرمایه، کارافرینی، کیفیت سرمایه انسانی و حتی تولید فناوری پرداخته‌اند و معدود پژوهش‌هایی نیز به اثر مستقیم فرهنگ بر رشد اقتصادی اشاره داشته‌اند. البته علی‌رغم همه تلاش‌های صورت گرفته، هنوز در این حوزه شاهد تئوری منسجم و ساختارمندی نبوده‌ایم.

توجیهات متعددی در مورد چرایی عدم توجه اقتصادانان به مقوله فرهنگ وجود دارد؛ در کنار بحث جدی حاکمیت روش‌شناسی فردگرایانه نئوکلاسیکی حاکم بر علم اقتصاد، دشواری بررسی تجربی اثرات فرهنگ که اولاً در عرصه ایجاد ساختارهای نظری منسجم و ثانیاً در عرصه اندازه‌گیری و شاخص‌سازی فرهنگ ظاهر شده است؛ موجب‌شده اقتصاددانان تمایل چندانی به این حوزه نشان ندهند. تلاش‌های انجام‌شده در حوزه اندازه‌گیری فرهنگ در سال‌های اخیر، انگیزه‌ها برای ایجاد ساختارهای نظری جهت تحلیل رابطه فرهنگ و اقتصاد را افزایش داده است و کتاب حاضر نیز، در پرتو پیمایش‌های اندازه‌گیری فرهنگ و مؤلفه‌های فرهنگی جامعه موفق شده است با روش‌شناسی‌های کمّی و یا ترکیبی از روش‌شناسی‌های کمّی و کیفی، به بررسی اثرات اقتصادی فرهنگ بپردازد. از‌این‌رو کتاب فرهنگ، رشد و سیاست اقتصادی با هدف بررسی پیامدهای اقتصادی فرهنگ در مسیر رشد و توسعه، تلاش می‌کند تا ضمن ارائه یک بستر نظری منسجم، شواهد تجربی معتبری در مورد رابطه فرهنگ و متغیرهای اقتصادی فراهم نموده و تصویر روشنی از جایگاه فرهنگ در اقتصاد ارائه نماید؛ تصویری که تا حدود زیادی با نتایج مدل‌های کمّی (ارائه‌شده در فصول پایانی کتاب)، حمایت می‌شود. در‌واقع نویسنده تلاش می‌کند در داخل پارادایم جریان متعارف اقتصادی و با استفاده از روش‌های مدل‌سازی متداول، اثرگذاری فرهنگ بر اقتصاد را تأیید کند.

انگیزه اصلی مترجمان از ارائه ترجمهٔ کتاب فرهنگ، رشد و سیاست اقتصادی، برداشتن گام کوچکی جهت ترویج دیدگاه‌های عمیق‌تر و واقعی‌تر در حوزه دانش اقتصاد، از طریق تعمیق چهارچوب تحلیل رفتارها (در سطح خرد) و توجه به عوامل شکل‌دهنده رشد و توسعه اقتصادی (در سطح کلان) است. در ترجمه متن حاضر تلاش شده نهایت دقت برای حفظ سیاق جملات نویسنده صورت پذیرد. در مواردی که خارج از جملات نویسنده، جهت توضیح بیشتر مفاهیم، عبارت یا واژه‌ای به متن اضافه شده، در کروشه قرار داده شده است. مطمئناً‌ متن ترجمه خالی از اشکال نیست و از‌این‌رو از تمامی اساتید و دانشجویان گرامی که با خاطر‌نشان کردن اشکالات به ما، زمینه را برای ارتقای کیفیت ترجمه فراهم می‌کنند؛ کمال تشکر و قدردانی را داریم.

نسخه چاپی کتاب فرهنگ، رشد و سیاست اقتصادی به همت دکتر محمد سلیمانی و محمد وجدانی ترجمه، و در ۳۴۸ صفحه تنظیم و منتشر شده، و از طریق مجموعه فروشگاه های انتشارات دانشگاه امام صادق علیه السلام (مجازی و حقیقی) و شبکه نمایندگی‌ها، در دسترس علاقه‌مندان قرار گرفته است.

کتاب فرهنگ، رشد و سیاست اقتصادی را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب به علاقه‌مندان به جامعه‌شناسی و اقتصاد پیشنهاد می‌شود.